๖. ฉฏฺโฐ ปริจฺเฉโท
รูปวิภาโค
๔๘๑.
อิติ ปญฺจปริจฺเฉท-ปริจฺฉินฺนตฺถสงฺคหํ;
นามธมฺมมเสเสน, วิภาเวตฺวา สภาวโตฯ
๔๘๒.
สปฺปเภทํ ปวกฺขามิ, รูปธมฺมมิโต ปรํ;
ภูโตปาทายเภเทน, ทุวิธมฺปิ ปกาสิตํฯ
๔๘๓.
อุทฺเทสลกฺขณาทีหิ, วิภาคชนกา ตถา;
กลาปุปฺปตฺติโต จาปิ, ยถานุกฺกมโต กถํ?
๔๘๔.
รุปฺปตีติ
รูปรูปํ ตถา รูปปริยาปนฺนโตปรํฯ
๔๘๕.
ภูตรูปํ ตุ ปถวี, อาโป เตโช ตถาปโร;
วาโย จ ภวตูปาทารูปเมตฺถาติ ภาสิตํฯ
๔๘๖.
ภูตรูปมุปาทาย
อิจฺจุปาทายรูปนฺติ, รูปํ เสสมุทีริตํฯ
๔๘๗.
จกฺขุ โสตญฺจ ฆานญฺจ, ชิวฺหา กาโยติ ปญฺจธา;
ปสาทรูปมกฺขาตํ, โนปสาทํ ปเนตรํฯ
๔๘๘.
รูปสทฺทคนฺธรสา, โผฏฺฐพฺพมิติ ปญฺจธา;
รูปํ ปสาทวิสยํ, ปสาโท โคจรํปรํฯ
๔๘๙.
อิตฺถตฺตํ ปุริสตฺตญฺจ, ภาวรูปมุทีริตํ;
ชีวิตินฺทฺริยรูปนฺติ, อุปาทินฺนปวตฺติกํฯ
๔๙๐.
วตฺถุรูปํ ตุ หทยํ, ยํ ธาตุทฺวยนิสฺสยํ;
กพฬีการมาหารรูปมิจฺจาหุ ปณฺฑิตาฯ
๔๙๑.
รูปธมฺมสภาวตฺตา, รูปนฺติ ปริทีปิตํ;
อิจฺเจวมฏฺฐารสธา, รูปรูปมุทีริตํฯ
๔๙๒.
อนิปฺผนฺนสภาวตฺตา, รูปากาโรปลกฺขิตํ;
อนิปฺผนฺนํ นาม รูปํ, ทสธา ปริทีปิตํฯ
๔๙๓.
รูปปฺปริจฺเฉทํ รูปมิจฺจากาโส ปกาสิโต;
กายพฺพจีวิญฺญตฺติกํ, ทฺวยํ วิญฺญตฺติรูปกํฯ
๔๙๔.
ลหุตา มุทุตา กมฺม-ญฺญตา วิญฺญตฺติยา สห;
วิการรูปมิจฺจาหุ, ปญฺจธา จ วิภาวิโนฯ
๔๙๕.
อุปจโย สนฺตติ จ, ชรตานิจฺจตาติ จ;
จตุธา ลกฺขณรูปํ, รูปกณฺเฑ วิภาวิตํฯ
๔๙๖.
อิจฺเจวมฏฺฐวีสติวิธานิปิ
รูปานิ ลกฺขณาทีหิ, วิภาเวยฺย ยถากฺกมํฯ
๔๙๗.
ขรตา ปถวีธาตุ, สายํ กกฺขฬลกฺขณา;
กลาปาธิฏฺฐานรสา, ปฏิคฺคาโหติ คยฺหติฯ
๔๙๘.
อาพนฺธนมาโปธาตุ, สา ปคฺฆรณลกฺขณา;
กลาปาพนฺธนรสา, สงฺคหตฺเตน คยฺหติฯ
๔๙๙.
เตชนตฺตํ
ปาจนรสา มทฺทวา-นุปฺปาทนนฺติ คยฺหติฯ
๕๐๐.
วาโยธาตุ วายนตฺตํ, สา วิตฺถมฺภนลกฺขณา;
สมีรณรสาภินิ-หารภาเวน คยฺหติฯ
๕๐๑.
สพฺพตฺถาวินิภุตฺตาปิ, อสมฺมิสฺสิตลกฺขณา;
ตํตํภาวสมุสฺสนฺนสมฺภาเรสุปลกฺขิตาฯ
๕๐๒.
อญฺญมญฺเญนุปตฺถทฺธา, เสสรูปสฺส นิสฺสยา;
จตุทฺเธวํ กลาเปสุ, มหาภูตา ปวตฺตเรฯ
๕๐๓.
จกฺขุ สมฺภารจกฺขุมฺหิ, สตฺตกฺขิปฏโลจิเต;
กณฺหมณฺฑลมชฺฌมฺหิ, ปสาโทติ ปวุจฺจติฯ
๕๐๔.
เยน จกฺขุปสาเทน, รูปานิ อนุปสฺสติ;
ปริตฺตํ สุขุมํ เจตํ, อูกาสิรสมูปมํฯ
๕๐๕.
โสตํ โสตพิลสฺสนฺโต,
ตมฺพโลมาจิเต ตถา;
องฺคุลิเวธนากาเร,
ปสาโทติ ปวุจฺจติฯ
๕๐๖.
อนฺโต อชปทฏฺฐาเน, ฆานํ ฆานพิเล ฐิตํ;
ชิวฺหา ชิวฺหาย มชฺฌมฺหิ, อุปฺปลาการสนฺนิเภฯ
๕๐๗.
อิจฺเจวํ
กายปฺปสาโท กายมฺหิ, อุปาทินฺเนติ ปญฺจธาฯ
๕๐๘.
กปฺปาสปฏลสฺเนห-สนฺนิภา ภูตนิสฺสิตา;
ปสาทา ชีวิตารกฺขา, รูปาทิปริวาริตาฯ
๕๐๙.
ธีตา ราชกุมาราว, กลาปนฺตรวุตฺติโน;
ทฺวารภูตาว ปจฺเจกํ, ปญฺจวิญฺญาณวีถิยาฯ
๕๑๐.
รูปาทาภิฆาตารหภูตานํ วา ยถากฺกมํ;
ทฏฺฐุกามนิทานาทิกมฺมภูตานเมว วาฯ
๕๑๑.
ปสาทลกฺขณา
ปญฺจวิญฺญาณยุคฬํ, ทฺวารภาเวน คยฺหเรฯ
๕๑๒.
รูปํ นิภาโส ภูตานํ, สทฺโท นิคฺโฆสนํ ตถา;
คนฺโธว คนฺธนํ ตตฺถ, รโส จ รสนียตาฯ
๕๑๓.
อิจฺเจวํ ปน จตฺตาโร, โคจรา ภูตนิสฺสิตา;
ภูตตฺตยญฺจ โผฏฺฐพฺพมาโปธาตุวิวชฺชิตํฯ
๕๑๔.
สทฺโท อนิยโต ตตฺถ, ตทญฺโญ สหวุตฺติโน;
ตํตํสภาวเภเทน, ตํตํทฺวาโรปลกฺขิโตฯ
๕๑๕.
ปญฺเจว ปญฺจวิญฺญาณวีถิยา วิสยา มตา;
จกฺขาทิปฏิหนนลกฺขณาว ยถากฺกมํฯ
๕๑๖.
ปญฺจวิญฺญาณยุคฬาลมฺพภาวรสา ตถา;
ปญฺจวิญฺญาณยุคฬํ, โคจรตฺเตน คยฺหเรฯ
๕๑๗.
อิตฺถินฺทฺริยํ ปนิตฺถตฺตมิตฺถิภาโวติ ภาสิโต;
ปุริสตฺตํ ตถา ภาโว, ปุริสินฺทฺริยนามโกฯ
๕๑๘.
ตํ ทฺวยํ ปนุปาทินฺนกาเย สพฺพตฺถ ลพฺภติ;
กลาปนฺตรภินฺนญฺจ, ภินฺนสนฺตานวุตฺติ จฯ
๕๑๙.
วเส
อิตฺถีติ จ ปุริโสติ, ปกาสนรสํ ตถาฯ
๕๒๐.
อิตฺถีนํ ปุริสานญฺจ, ลิงฺคสฺส จ ยถากฺกมํ;
นิมิตฺตกุตฺตากปฺปานํ, การณตฺเตน คยฺหติฯ
๕๒๑.
สตฺตา มรนฺติ นาเสน, ยสฺส ปาณนฺติ วุตฺติยา;
สชีวมตกายานํ, เภโท เยโนปลกฺขิโตฯ
๕๒๒.
ตเทตํ กมฺมชาตาน-มนุปาลนลกฺขณํ;
ชีวิตํ ชีวนรสํ, อายุพทฺโธติ คยฺหติฯ
๕๒๓.
มโนธาตุยา จ ตถา, มโนวิญฺญาณธาตุยา;
นิสฺสยลกฺขณํ วตฺถุ-รูปํ หทยสมฺมตํฯ
๕๒๔.
สมาธานรสํ
ยสฺมิํ กุปฺปิตกาลมฺหิ, วิกฺขิตฺตา โหนฺติ ปาณิโนฯ
๕๒๕.
กาโย ยสฺสานุสาเรน, จิตฺตกฺเขเปน ขิชฺชติ;
ยสฺมิํ นิรุทฺเธ วิญฺญาณ-โสโตปิ จ นิรุชฺฌติฯ
๕๒๖.
ยํ นิสฺสาย ปติฏฺฐาติ, ปฏิสนฺธิ ภวนฺตเร;
ตเทตํ กมฺมสมฺภูตํ, ปญฺจโวการภูมิยํฯ
๕๒๗.
มชฺเฌ หทยโกสมฺหิ, อฑฺฒปสตโลหิเต;
ภูตรูปมุปาทาย, จกฺขาทิ วิย วตฺตติฯ
๕๒๘.
กพฬีกาโร อาหาโร, รูปาหรณลกฺขโณ;
กายานุยาปนรโส, อุปตฺถมฺโภติ คยฺหติฯ
๕๒๙.
โอชาย ยาย ยาเปนฺติ, อาหารสฺเนหสตฺติยา;
ปาณิโน กามโลกมฺหิ, สายเมวํ ปวุจฺจติฯ
๕๓๐.
อากาสธาตุ รูปานํ, ปริโยสานลกฺขณา;
ปริจฺเฉทรสา รูปมริยาโทติ คยฺหติฯ
๕๓๑.
สลกฺขณปริจฺฉินฺนรูปธมฺมปริคฺคเห
โยคีนมุปการาย, ยํ เทเสสิ ทยาปโรฯ
๕๓๒.
ปริจฺฉินฺนสภาวานํ, กลาปานํ ยถารหํ;
ปริยนฺตานเมเวส, ตทากาโร ปวุจฺจติฯ
๕๓๓.
คมนาทิวจีโฆสปวตฺตมฺหิ ยถากฺกมํ;
วาโยปถวิธาตูนํ, โย วิกาโร สมตฺถตาฯ
๕๓๔.
สหโชปาทินฺนกานํ, กฺริยาวาจาปวตฺติยา;
วิปฺผนฺทฆฏฺฏนาเหตุ, จิตฺตานุปริวตฺตโกฯ
๕๓๕.
ส วิการวิเสโสยํ, วิญฺญตฺตีติ ปกาสิโต;
วิญฺญาเปตีติ กาเยน, วาจาย จ วิจินฺติตํฯ
๕๓๖.
วาโยปถวาธิกานํ, ภูตานมิติ เกจน;
ปวุตฺตา ตาทินา กาย-ปริคฺคหสุขาย ยาฯ
๕๓๗.
กาโย
สหาโภโคว ขายติ;
ยํ นิโรธา ปราภูโต,
เสติ นิจฺเจตโน ยถาฯ
๕๓๘.
โลเก ปปญฺจา วตฺตนฺติ, พหุธา ยาย นิมฺมิตา;
กปฺเปนฺติ กายมตฺตานํ, พาลา ยาย จ วญฺจิตาฯ
๕๓๙.
สายํ กายวจีกมฺม-ทฺวารภาเวน ลกฺขิตา;
พฺยาปารฆฏฺฏนาเหตุ-วิการาการลกฺขณาฯ
๕๔๐.
กายวาจาอธิปฺปาย-ปกาสนรสา ตถา;
กายวิปฺผนฺทฆฏฺฏน-เหตุภาเวน คยฺหติฯ
๕๔๑.
ลหุตา ปน รูปานํ, อทนฺธาการลกฺขณา;
อวิตฺถานรสา สลฺล-หุกวุตฺตีติ คยฺหติฯ
๕๔๒.
มุทุตาปิ
กิจฺจาวิรุชฺฌนรสา, อนุกุลฺยนฺติ คยฺหติฯ
๕๔๓.
กมฺมญฺญตา จ รูปานํ, อลํกิจฺจสฺส ลกฺขณา;
ปวตฺติสมฺปตฺติรสา, โยคฺคภาโวติ คยฺหติฯ
๕๔๔.
สปฺปายมุตุมาหารํ, ลทฺธา จิตฺตมนามยํ;
ลหู มุทุ จ กมฺมญฺญํ, ยทา รูปํ ปวตฺตติฯ
๕๔๕.
ตถา ปวตฺตรูปสฺส, ปวตฺตาการเภทิตํ;
ลหุตาทิตฺตยมฺเปตํ, สหวุตฺติ ตทา ภเวฯ
๕๔๖.
สปฺปายปฏิเวธาย, ปฏิปตฺตุปการิกา;
สาการา รูปสมฺปตฺติ, ปญฺญตฺเตวํ มเหสินาฯ
๕๔๗.
รูปสฺโสปจโย นาม, รูปสฺสาจยลกฺขโณ;
รูปุมฺมุชฺชาปนรโส, ปาริปูรีติ คยฺหติฯ
๕๔๘.
ปวตฺติลกฺขณา รูป-สนฺตตีติ ปกาสิตา;
อนุปฺปพนฺธนรสา, อวิจฺเฉโทติ คยฺหติฯ
๕๔๙.
รูปมาจยรูเปน
เปกฺขโตปจายาการา, ชาติ คยฺหติ โยคินาฯ
๕๕๐.
อนุปฺปพนฺธากาเรน, ชายตีติ สเมกฺขโต;
ตทายํ สนฺตตาการา, สมุปฏฺฐาสิ เจตสิฯ
๕๕๑.
เอวมาโภคเภเทน, ชาติรูปํ ทฺวิธา กตํ;
อตฺถูปลทฺธิภาเวน, ชายนฺตํ วาถ เกวลํฯ
๕๕๒.
รูปวิวิตฺตโมกาสํ, ปุรกฺขตฺเตน จียติ;
อภาวา ปน ภาวาย, ปวตฺตมิติ สนฺตติฯ
๕๕๓.
เอวมาการเภทาปิ, สพฺพาการวรากโร;
ชาติรูปํ ทฺวิธากาสิ, ชาติรูปวิโรจโนฯ
๕๕๔.
ชรตา
นวตาปายนรสา, ปุราณตฺตนฺติ คยฺหติฯ
๕๕๕.
อนฺติมกฺขณสมฺปตฺติ, ปริภิชฺชนลกฺขณา;
อนิจฺจตา หรณรสา, ขยภาเวน คยฺหติฯ
๕๕๖.
อิติ ลกฺขณรูปํ ตุ, ติวิธํ ภินฺนกาลิกํ;
สภาวรูปธมฺเมสุ, ตํตํกาโลปลกฺขิตํฯ
๕๕๗.
เยน ลกฺขียติ รูปํ, ภินฺนาการํ ขเณ ขเณ;
วิปสฺสนานยตฺถาย, ตมิจฺจาห ตถาคโตฯ
๕๕๘.
อิจฺเจวํ สปริจฺเฉทา, สวิการา สลกฺขณา;
อกิจฺฉา ปฏิเวธาย, ทยาปนฺเนน ตาทินาฯ
๕๕๙.
รูปธมฺมา สภาเวน, วิชฺชมานาติ ภาสิตา;
อชฺฌตฺติกาทิเภเทน, พหุธา ภิชฺชเร กถํ;
๕๖๐.
ทฺวารภูตา ปวตฺเตนฺติ, จิตฺตมตฺตาติ กปฺปิตํ;
รูปมชฺฌตฺติกํ ตสฺมา, ปสาทา พาหิรํปรํฯ
๕๖๑.
วณฺโณ
อวินิพฺโภครูปํ ตุ, วินิพฺโภคํ ปเนตรํฯ
๕๖๒.
สตฺตวิญฺญาณธาตูนํ, นิสฺสยตฺตา ยถารหํ;
ปสาทา หทยญฺเจว, วตฺถุนา วตฺถุ เทสิตํฯ
๕๖๓.
ปญฺจวิญฺญาณุปาทินฺน-ลิงฺคาทิ จ ปวตฺติโต;
ปสาทา ชีวิตํ ภาวา, เจนฺทฺริยํ เนนฺทฺริยํปรํฯ
๕๖๔.
ปญฺจวิญฺญาณกมฺมานํ, ปวตฺติมุขภาวโต;
ทฺวารํ ปสาทวิญฺญตฺติ-ปรมทฺวารมีริตํฯ
๕๖๕.
ปฏิหญฺญนฺตญฺญมญฺญํ, ปสาทวิสยา ปน;
ตสฺมา สปฺปฏิฆํ นาม, รูปมปฺปฏิฆํปรํฯ
๕๖๖.
ทฺวาราลมฺพณภาเวน
เต เอโวฬาริกํ ตสฺมา, เสสํ สุขุมมีริตํฯ
๕๖๗.
โอฬาริกสภาเวน, ปริคฺคหสุขา ตหิํ;
เต เอว สนฺติเกรูปํ, ทูเรรูปํ ปเนตรํฯ
๕๖๘.
ตณฺหาทิฏฺฐีหุเปเตน, กมฺมุนาทินฺนภาวโต;
กมฺมชาตมุปาทินฺนํ, อนุปาทินฺนกํปรํฯ
๕๖๙.
จกฺขุนา ทิสฺสมานตฺตา, สนิทสฺสนนามกํ;
รูปเมว ตโต เสส-มนิทสฺสนมพฺรวุํฯ
๕๗๐.
สนิทสฺสนรูปญฺจ, รูปํ สปฺปฏิฆํ ตถา;
อนิทสฺสนมญฺญํ ตุ, ถูลํ สปฺปฏิฆํ มตํฯ
๕๗๑.
อนิทสฺสนรูปญฺจ, เสสํ อปฺปฏิฆํ ตถา;
รูปํ ติวิธมิจฺเจวํ, วิภชนฺติ วิจกฺขณาฯ
๕๗๒.
อปฺปตฺตโคจรคฺคาหิรูปํ จกฺขาทิกํ ทฺวยํ;
สมฺปตฺตคฺคาหิ ฆานาทิ-ตฺตยมคฺคาหิกํ รูปํฯ
๕๗๓.
ทิฏฺฐํ รูปํ สุตํ สทฺโท, มุตํ คนฺธาทิกตฺตยํ;
วิญฺญาเณเนว เญยฺยตฺตา, วิญฺญาตมปรํ ภเวฯ
๕๗๔.
หทยํ
ปสาทา วตฺถุ จ ทฺวารํ, อญฺญํ ตุภยวชฺชิตํฯ
๕๗๕.
เภทิตฺวา รูปมิจฺเจวํ, ตสฺเสว ปุน ปณฺฑิโต;
สมุฏฺฐานชนเกหิ, วิภาเวยฺย ยถารหํฯ
๕๗๖.
กุสลากุสลํ กมฺม-มตีตํ กามิกํ ตถา;
รูปาวจรมิจฺเจวํ, ปญฺจวีสติธา ฐิตํฯ
๕๗๗.
ปฏิสนฺธิมุปาทาย, สญฺชเนติ ขเณ ขเณ;
กามรูเปสุ รูปานิ, กมฺมชานิ ยถารหํฯ
๕๗๘.
ชายนฺตํ
ภวงฺคาทิมุปาทาย, สมุปฺปาเทติ มานสํฯ
๕๗๙.
สีตุณฺโหตุสมญฺญาตา,
เตโชธาตุ ฐิติกฺขเณ;
ตเถวชฺโฌหฏาหาโร,
กาเม กายปฺปติฏฺฐิโตฯ
๕๘๐.
อชฺฌตฺตํ ปน จตฺตาโร, พาหิโร ตุปลพฺภติ;
สพฺเพ กามภเว รูเป, อาหาโร น สมีริโตฯ
๕๘๑.
ปวตฺเต โหนฺติ จตฺตาโร, กมฺมเมโวปปตฺติยํ;
ชีวมานสฺส สพฺเพปิ, มตสฺโสตุ สิยา น วาฯ
๕๘๒.
กมฺมํ จิตฺโตตุมาหาร-มิจฺเจวํ ปน ปณฺฑิตา;
รูปานํ ชนกตฺเตน, ปจฺจยาติ ปกาสยุํฯ
๕๘๓.
หทยินฺทฺริยรูปานิ, กมฺมชาเนว จิตฺตชํ;
วิญฺญตฺติทฺวยมีเรนฺติ, สทฺโท จิตฺโตตุโช มโตฯ
๕๘๔.
จิตฺโตตุกพฬีการ-สมฺภูตา ลหุตาทโย;
กมฺมจิตฺโตตุกาหาร-ชานิ เสสานิ ทีปเยฯ
๕๘๕.
ชายมานาทิรูปานํ, สภาวตฺตา หิ เกวลํ;
ลกฺขณานิ น ชายนฺติ, เกหิจีติ ปกาสิตํฯ
๕๘๖.
ยทิชาตาทโย
เตสญฺจ ลกฺขณานนฺติ, อนวตฺถา ภวิสฺสติฯ
๕๘๗.
อฏฺฐารส ปนฺนรส, เตรส ทฺวาทสาติ จ;
กมฺมจิตฺโตตุกาหาร-ชานิ โหนฺติ ยถากฺกมํฯ
๕๘๘.
กลาปานิ ยถาโยคํ, ตานิ สงฺคยฺห ปณฺฑิตา;
นว ฉ จตุโร ทฺเวติ, เอกวีสติ ภาวยุํฯ
๕๘๙.
ชีวิตญฺจาวินิพฺโภค-รูปญฺจ
สงฺคยฺห จกฺขุทสกํ, จกฺขุมาทาย ภาสิตํฯ
๕๙๐.
ตถา โสตญฺจ ฆานญฺจ, ชิวฺหํ กายํ ยถากฺกมํ;
อิตฺถิภาวญฺจ ปุมฺภาวํ, วตฺถุมาทาย ทีปเยฯ
๕๙๑.
อวินิพฺโภครูเปน, ชีวิตนวกํ ภเว;
อิจฺเจวํ กมฺมชา นาม, กลาปา นวธา ฐิตาฯ
๕๙๒.
อวินิพฺโภครูปญฺจ, สุทฺธฏฺฐกมุทีริตํ;
กายวิญฺญตฺติยา สทฺธิํ, นวกนฺติ ปวุจฺจติฯ
๕๙๓.
วจีวิญฺญตฺติสทฺเทหิ, ทสกํ ภาสิตํ ตถา;
ลหุตาเทกาทสกํ, ลหุตาทีหิ ตีหิปิฯ
๕๙๔.
กายวิญฺญตฺติลหุตา-ทีหิ ทฺวาทสกํ มตํ;
วจีวิญฺญตฺติลหุตา-ทีหิ เตรสกํ ตถาฯ
๕๙๕.
คเหตฺวาการเภทญฺจ, ตํตํกาโลปลกฺขิตํ;
อิติ จิตฺตสมุฏฺฐานา, ฉ กลาปาติ ภาสิตาฯ
๕๙๖.
สุทฺธฏฺฐกํ ตุ ปฐมํ, สทฺเทน นวกํ มตํ;
ลหุตาเทกาทสกํ, ลหุตาทิสมายุตํฯ
๕๙๗.
สทฺเทน ลหุตาทีหิ, ตถา ทฺวาทสกํ ภเว;
กลาปา อุตุสมฺภูตา, จตุทฺเธวํ ปกาสิตาฯ
๕๙๘.
สุทฺธฏฺฐกญฺจ ลหุตา-เทกาทสกมิจฺจปิ;
กลาปาหารสมฺภูตา, ทุวิธาว วิภาวิตาฯ
๕๙๙.
กลาปานํ
น กลาปงฺคมิจฺจาหุ, อากาสํ ลกฺขณานิ จฯ
๖๐๐.
อิจฺเจวํ จตุสมฺภูตา, กลาปา เอกวีสติ;
สพฺเพ ลพฺภนฺติ อชฺฌตฺตํ, พาหิโรตุสมุฏฺฐิตาฯ
๖๐๑.
อฏฺฐกํ
มตกาเยปิ เต เอว, สิยุมิจฺจาหุ ปณฺฑิตาฯ
๖๐๒.
กาเม สพฺเพปิ ลพฺภนฺติ, สภาวานํ ยถารหํ;
สมฺปุณฺณายตนานํ ตุ, ปวตฺเต จตุสมฺภวาฯ
๖๐๓.
ทสกาเนว สพฺพานิ, กมฺมชาเนว ชาติยํ;
จกฺขุโสตฆานภาว-ทสกานิ น วา สิยุํฯ
๖๐๔.
วตฺถุกายทสกานิ, สภาวทสกานิ วา;
คพฺภเสยฺยกสตฺตานํ, ตโต เสสานิ สมฺภวาฯ
๖๐๕.
กมฺมํ รูปํ ชเนเตวํ,
มานสํ สนฺธิโต ปรํ;
เตโชธาตุ ฐิติปฺปตฺตา,
อาหารชฺโฌหโฏ ตถาฯ
๖๐๖.
อิจฺเจวํ จตุสมฺภูตา, รูปสนฺตติ กามินํ;
ทีปชาลาว สมฺพนฺธา, ยาวชีวํ ปวตฺตติฯ
๖๐๗.
อายุโน วาถ กมฺมสฺส, ขเยโนภินฺนเมว วา;
อญฺเญน วา มรนฺตาน-มุปจฺเฉทกกมฺมุนาฯ
๖๐๘.
สตฺตรสจิตฺตกฺขณมายุ รูปานมีริตํ;
สตฺตรสมจิตฺตสฺส, จุติจิตฺโตปรี ตโตฯ
๖๐๙.
ฐิติกาลมุปาทาย, กมฺมชํ น ปรํ ภเว;
ตโต ภิชฺชตุปาทินฺนํ, จิตฺตชาหารชํ ตโตฯ
๖๑๐.
อิจฺเจวํ มตสตฺตานํ, ปุนเทว ภวนฺตเร;
ปฏิสนฺธิมุปาทาย, ตถา รูปํ ปวตฺตติฯ
๖๑๑.
ฆานชิวฺหากายภาวทสกาหารชํ
รูปํ รูปภเว นตฺถิ, ปฏิสนฺธิปวตฺติยํฯ
๖๑๒.
ตตฺถ
กลาปา จ คเณตพฺพา, ตตฺเถตํ รูปวชฺชิตาฯ
๖๑๓.
ฐิติกฺขณญฺจ จิตฺตสฺส, เต เอว ปฏิเสธยุํ;
จิตฺตภงฺคกฺขเณ รูป-สมุปฺปตฺติญฺจ วารยุํฯ
๖๑๔.
จกฺขุโสตวตฺถุสทฺทจิตฺตชมฺปิ อสญฺญิสุ;
อรูเป ปน รูปานิ, สพฺพถาปิ น ลพฺภเรฯ
๖๑๕.
อิตฺถํ ปเนตฺถ วิมเลน วิภาวนตฺถํ,
ธมฺมํ สุธมฺมมุปคมฺม สุราธิวาสํ;
รูปํ อรูปสวิภาคสลกฺขณํ ตํ,
วุตฺตํ ปวุตฺตมภิธมฺมนเย มยาปิฯ
๖๑๖.
รูปวิภาคมิมํ สุวิภตฺตํ, รูปยโต ปน เจตสิ นิจฺจํ;
รูปสมิทฺธชิเนริตธมฺเม, รูปวตี อภิวฑฺฒติ ปญฺญาฯ
อิติ นามรูปปริจฺเฉเท รูปวิภาโค นาม
ฉฏฺโฐ ปริจฺเฉโทฯ