เตวีสติม ปริจฺเฉท
โยธลาโภ
๑.
พลลกฺขณรูเปติ
เตโชชวคุเณหิ จ;
อคฺโค หุตฺวา มหากาโย,
โส จ กณฺฑูลวารโณฯ
๒.
นนฺทีมิตฺโต สุรนิมิโล, มหาโสโณ โคฏฺฐยิมฺพโร;
เถรปุตฺตาภโย ภรโณ, เวฬุสุมโน ตเถว จฯ
๓.
ขญฺชเทโว ผุสฺสเทโว, ลภิยฺย วสโภปิ จ;
เอเต ทส มหาโยธา, ตสฺสา’เหสุํ มหพฺพลาฯ
๔.
อหุ เอฬารราชสฺส, มิตฺโต นาม จมูปติ;
ตสฺส กมฺมนฺตคามมฺหิ, ปาจีนขณฺฑราชิยาฯ
๕.
จิตฺตปพฺพตสามนฺตา, อหุ ภคินิยา สุโต;
โกโสหิตวตฺถคุยฺโห, มาตุลสฺเสว นามโตฯ
๖.
ทูรมฺปิ ปริสปฺปนฺตํ, ทหรํ ตํ กุมารกํ;
อาพชฺฌ นนฺทิยา กฏฺยํ, นิสทมฺหิ อพนฺธิสุฯ
๗.
นิสทํ กฑฺฒโต ตสฺส, ภูมิยํ ปริสปฺปโต;
อุมฺมาราติกฺกเม นนฺทิ, สา ฉชฺชติ ยโต ตโตฯ
๘.
นนฺทิมิตฺโตติ ญายิตฺถ, ทสนาคพโล อหุ;
วุทฺโธ นครมาคมฺม, โส อุปฏฺฐาสิ มาตุลํฯ
๙.
ถูปาทีสุ อสกฺการํ, กโรนฺโต ทมิเฬ ตทา;
อูรุํ อกฺกมฺมปาเทน, หตฺเถน อิตรํ ตุโสฯ
๑๐.
คเหตฺวา สมฺปทาเลตฺวา, พหิกฺขปติํ ถามวา;
เทวา อนฺตรธาเปนฺติ, เตน ขิตฺตํ กเฬวรํฯ
๑๑.
ทมิฬานํ ขยํ ทิสฺวา, รญฺโญ อาโรจยิํ สุตํ;
‘‘สโหฏฺฏํ คณฺหเถตํ’’ติ, วุตฺตํ กาตุํ น สกฺขิสุํฯ
๑๒.
จินฺเตสิ
ชนกฺขโย เกวลญฺหิ, นตฺถิ สาสนโชตนํฯ
๑๓.
โรหเณ ขตฺติยา สนฺติ, ปสนฺนํ รตนตฺตเย;
ตตฺถ กตฺวา ราชเสวํ, คณฺหิตฺวา ทมิเฬ’ขิเลฯ
๑๔.
รชฺชํ ทตฺวา ขตฺติยานํ, โชเตสฺสํ พุทฺธสาสนํ’’;
อิติ คนฺตฺวา คามณิสฺส, ตํ กุมารสฺส สาวยิฯ
๑๕.
มาตุยา มนฺตยิตฺวา โส, สกฺการํ ตสฺส การยิ;
สกฺกโต นนฺทิมิตฺโต โส, โยโธ วสิ ตทนฺติเกฯ
๑๖.
กากวณฺโณ ติสฺสราชา, วาเรตุํ ทมิฬิสทา;
มหาคงฺคาย ติตฺเถสุ, รกฺขํ สพฺเพสุ การยิฯ
๑๗.
อหุ ทีฆาภโย นาม, รญฺโญ’ญฺญ ภริยา สุโต;
กจฺฉกติตฺเถ คงฺคาย, เตน รกฺขมการยิฯ
๑๘.
โส รกฺขากรณตฺถาย, สมนฺตา โยชนทฺวเย;
มหากุลมฺหา เอเกกํ, ปุตฺตํ อาณาปยิ ตหิํฯ
๑๙.
โกฏฺฐิวาเล ชนปเท, คาเม ขณฺฑกวิฏฺฐิเก;
สตฺตปุตฺโต กุลปติ, สงฺโฆ นามา’สิ อิสฺสโรฯ
๒๐.
ตสฺสาปิ ธูตํ ปาเหสิ, ราชปุตฺโต สุตตฺถิโก;
สตฺตโม นิมิโล นาม, ทสหตฺถิพโล สุโตฯ
๒๑.
ตสฺส อกมฺมสีลตฺตา, ขียนฺตา ฉปิ ภาตโร;
โรจยุํ ตสฺส คมนํ, น ตุ มาตา ปิตา ปนฯ
๒๒.
กุชฺฌิตฺวา เสสภาตูนํ, ปาโตเยว ติโยชนํ;
คนฺตฺวา สุรคฺคเมเยว, ราชปุตฺตํ อปสฺสิโสฯ
๒๓.
โส ตํ วิมํสนตฺถาย, ทูเร กิจฺเจ นิโยชยิ;
เจติย ปพฺพตา สนฺเน, ทฺวาร มณฺฑลคามเกฯ
๒๔.
พฺราหฺมโณ กุณฺฑโล นาม, วิชฺช เต เม สหายโก;
สมุทฺทปาเร ภณฺฑานิ, ตสฺส วิชฺชนฺติ สนฺติเกฯ
๒๕.
คนฺตฺวา ตํ เตน ทินฺนานิ, ภณฺฑกานิ อิธา’หร;
อิติ วตฺวาน โภเชตฺวา, เลขํ ทตฺวา วิสฺสชฺชยิฯ
๒๖.
ตโต นว โยชนญฺหิ, อนุราธปุรํ อิทํ;
ปุพฺพณฺเหเยว คนฺตฺวาน, โส ตํ พฺราหฺมณ มทฺทสฯ
๒๗.
‘‘นฺหตฺวา
อิธา’นาคต ปุพฺพตฺตา, นฺหตฺวาน ติสฺสวาปิยํฯ
๒๘.
มหาโพธิญฺจ ปูเชตฺวา, ถูปาราเม จ เจติยํ;
นครํ ปวิสิตฺวาน, ปสฺสิตฺวา สกลํ ปุรํฯ
๒๙.
อาปณา คนฺธมาทาย, อุตฺตร ทฺวารโต ตโต;
นิกฺขมฺมุปฺปล เขตฺตมฺหา, คเหตฺวา อุปฺปลานิ จฯ
๓๐.
อุปาคมิ พฺราหฺมณํ ตํ, ปุฏฺโฐ เตนา’ห โส คติํ;
สุตฺวา โส พฺราหฺมโณ ตสฺส, ปุพฺพาคมมิธาคมํฯ
๓๑.
วิมฺหิโต จินฺตยี เอวํ, ‘‘ปุริสา ชานีโย อยํ;
สเจ ชาเนยฺย เอฬาโร, อิมํ หตฺเถ กริสฺสติฯ
๓๒.
ตสฺมา’ยํ ทมิฬา’สนฺเน, วาเสตุํ เนว อรหติ;
ราชปุตฺตสฺส ปิตุโน, สนฺติเก วาสมรหติ’’ฯ
๓๓.
เอว เมวํ ลิขิตฺวาน, เลขํ ตสฺส สมปฺปยิ;
ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถานิ, ปณฺณากาเร พหูปิ จฯ
๓๔.
ทตฺวา ตํ โภชยิตฺวา จ, เปเสสี สขิสนฺติกํ;
โส วฑฺฒมานจฺฉายายํ, คตฺวา ราชสุตนฺติ กํฯ
๓๕.
เลขญฺจ ปณฺณากาเร จ, ราชปุตฺตสฺส อปฺปยิ;
ตุฏฺโฐ อาห ‘‘สหสฺเสน, ปสาเทถ อิม’’นฺติ โสฯ
๓๖.
อิสฺสํ กริํสุ ตสฺส’ญฺเญ, ราชปุตฺตสฺส เสวกา;
โส ตํ ทสสหสฺเสน, ปสาทาเปสิ ทารกํฯ
๓๗.
ตสฺส เกสํ ลิขาเปตฺวา, คงฺคาเยว นหาปิย;
ปุณฺณวฑฺฒน วตฺถยุคํ, คนฺธมาลญฺจ สุนฺทรํ;
อจฺฉาเทตฺวา วิลิมฺเปตฺวา, มณฺฑยิตฺวา สุรูปกํฯ
๓๘.
สีสํ ทุกูลปฏฺเฏน, เวฐยิตฺวา อุปานยุํ;
อตฺตโน ปริหาเรน, ภตฺตํ ตสฺส อทาปยิฯ
๓๙.
อตฺตโน ทสสหสฺส-อคฺฆนสยนํ สุภํ;
สยนตฺถํ อทาเปสิ, ตสฺส โยธสฺส ขตฺติโยฯ
๔๐.
โส
มาตุยา ทสสหสฺสํ, สยนํ ปิตุโน อทาฯ
๔๑.
ตํเยว รตฺติํ อาคนฺตฺวา, รกฺขฐาเน อทฺทสฺสยิ;
ปภาเต ราชปุตฺโต ตํ, สุตฺวา ตุฏฺฐมโน อหุฯ
๔๒.
ทตฺวา ปริจฺฉทํ ตสฺส, ปริวารชนํ ตถา;
ทตฺวา ทสสหสฺสานี, เปเสสิ ปิตุสนฺติกํฯ
๔๓.
โยโธ ทสสหสฺสานิ, เนตฺวา มาตาปิตนฺติกํ;
เตสํ ทตฺวา กากวณฺณ-ติสฺโส ราชา มุปาคมิฯ
๔๔.
โส คามณิกุมารสฺส, ตมปฺเปสิ มหีปติ;
สกฺกโต สุรนิมิโล, โยโธ วสิ ตทนฺติเกฯ
๔๕.
กุฏุมฺพริกณฺณิกายํ,
หุนฺทรีวาปิ คามเก;
ติสสฺส อฏฺฐโม ปุตฺโต,
อโหสิ โสณ นามโกฯ
๔๖.
สตฺตวสฺสิกกาเลปิ, ตาลคจฺเฉ อลุญฺจิ โส;
ทส วสฺสิกกาลมฺหิ, ตาเล ลุญฺจิมหพฺพโลฯ
๔๗.
กาเล น โส มหาโสโณ,
ทส หตฺถิ พโล อหุ;
ราชา ตํ ตาทิสํ สุตฺวา,
คเหตฺวา ปิตุสนฺติกาฯ
๔๘.
คามณิสฺส กุมารสฺส, อทาสิ โปสนตฺถิโก;
เตน โส ลทฺธสกฺกาโร, โยโธ วสิ ตทนฺติเกฯ
๔๙.
คิรินาเม ชนปเท, คาเม นิจฺเฉลวิฏฺฐิเก;
ทสหตฺถิพโล อาสิ, มหานาคสฺส อตฺรโชฯ
๕๐.
ลกุณฺฏกสรีรตฺตา, อหุ โคฏฺฐก นามโก;
กโรนฺติ เกฬิปริหาสํ, ตสฺส เชฏฺฐา ฉ ภาตโรฯ
๕๑.
เต คนฺตฺวา มาสเขตฺตตฺถํ, โกฏฺฏยิตฺวา มหาวนํ;
ตสฺส ภาคํ ฐเปตฺวาน, คนฺตฺวา ตสฺส นิเวทยุํฯ
๕๒.
โส
ลุญฺจิตฺวาน สมํ กตฺวา, ภูมิํ คนฺตฺวา นิเวทยิฯ
๕๓.
คนฺตฺวาน ภาตโร ตสฺส, ทิสฺวา กมฺมนฺต มพฺภุตํ;
ตสฺส กมฺมํ กิตฺตยนฺตา, อาคจฺฉิํสุ ตทนฺติกํฯ
๕๔.
ตทุปาทาย โส อาสิ, โคฏฺฐยิมฺพรนามโก;
ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺพิ คามณิสนฺติกํฯ
๕๕.
โกฏิปพฺพตสามนฺตา, กิตฺติคามมฺหิ อิสฺสโร;
โรหโณ นาม คหปติ, ชาตํ ปุตฺตกมตฺตโนฯ
๕๖.
สมาน นามํ กาเรสิ, โคฏฺฐกาหยราชิโน;
ทารโก โส พลี อาสิ, ทสทฺวาทสวสฺสิโกฯ
๕๗.
อสกฺกุเณยฺยปาสาเณ, อุทฺธตฺตุํ จตุปญฺจหิ;
กีฬมาโน ขิปิ ตทา, โส กีฬาคุฬเก วิยฯ
๕๘.
ตสฺส โสฬสวสฺสสฺส, ปิตา คทมการยิ;
อฏฺฐติํสงฺคุลวฏฺฏํ, โสฬสหตฺถทีฆกํฯ
๕๙.
กาลานํ นาฬิเกรานํ,
ขนฺเธ อาหจฺจ ตาย โส;
เต ปาตยิตฺวา เตเนว,
โย โธ โส ปากโฏ อหุฯ
๖๐.
ตเถว ราชา ปาเหสิ, ตมฺปิ คามณิสนฺติเก;
อุปฏฺฐาโก มหาสุมฺม-เถรสฺสา’สิ ปิตา ปนฯ
๖๑.
โส มหาสุมฺมเถรสฺส, ธมฺมํ สุตฺวา กุฏุมฺพิโก;
โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต, วิหาเร โกฬปพฺพเตฯ
๖๒.
โสตุ สญฺชาตสํเวโค, อาโรเจตฺวาน ราชิโน;
ทตฺวา กุฏุมฺพํ ปุตฺตสฺส, ปพฺพชิ เถรสนฺติเกฯ
๖๓.
ภาวนํ อนุยุญฺชิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณิ;
ปุตฺโต เตน’สฺส ปญฺญายิ, เถรปุตฺตาภโย อิติฯ
๖๔.
กปฺปกนฺทรคามมฺหิ, กุมารสฺส สุโต อหุ;
ภรโณ นาม โส กาเล, ทสทฺวาทสวสฺสิเกฯ
๖๕.
ทารเกหิ
ปาเทน ปหริตฺวาน, ทฺวิขณฺฑํ ภูมิยํ ขิปิฯ
๖๖.
คามิเกหิ วนํ คนฺตฺวา, โสฬสวสฺสิโก ปน;
ตเถว ปาเตสิ ลหุํ, มิค โคกณฺณสูกเรฯ
๖๗.
ภรโณ โส มหาโยโธ,
เตเนว ปากโฏ อหุ;
ตเถว ราชา วาเสสิ,
ตมฺปิ คามณิสนฺติเกฯ
๖๘.
คิริคาเม ชนปเท, กุฏุมฺพิยงฺคณคามเก;
กุฏุมฺปิวสโภ นาม, อโหสิ ตตฺถ สมฺมโตฯ
๖๙.
เวโฬ ชนปโท ตสฺส, สุมโน คิริโภชโก;
สหายสฺส สุเต ชาเต, ปณฺณาการปุรสฺสราฯ
๗๐.
คนฺตฺวา อุโภ สกํ นามํ, ทารกสฺส อการยุํ;
ตํ วุทฺธํ อตฺตโน เคเห, วาเสสิ สิริโภชโกฯ
๗๑.
ตสฺเส’โก สินฺธโว โปสํ, กญฺจินา โรหิตุํ อทา;
ทิสฺวา ตุ เวฬุสุมนํ, อยํ อโรหโก มมฯ
๗๒.
อนุรูโป’ติ จินฺเตตฺวา,
ปหฏฺโฐ เหสิตํ อกา;
ตํ ญตฺวา โภชโก ‘‘อสฺสํ,
อาโรหา’’ติ ตมาหโสฯ
๗๓.
โส อสฺสํ อารุหิตฺวา ตํ, สีฆํ ธาวยิ มณฺฑเล;
มณฺฑเล สกเล อสฺโส, เอกาพทฺโธ อทิสฺสิ โสฯ
๗๔.
นิสีทิ ธาวโต จ’สฺส, วสฺสหาโร’ว ปิฏฺฐิยํ;
โมเจติปิ อุตฺตริยํ, พนฺธติปิ อนาทโรฯ
๗๕.
ตํ ทิสฺวา ปริสา สพฺพา, อุกฺกุฏฺฐิํ สมฺปวตฺตยิ;
ทตฺวา ทสสหสฺสานิ, ตสฺส โส คิริโภชโกฯ
๗๖.
ราชานุจฺฉวิโก’ยํติ, หฏฺโฐ รญฺโญ อทาสิ ตํ;
ราชา ตํ เวฬุสุมนํ, อตฺตโนเยว สนฺติเกฯ
๗๗.
กาเรตฺวา
นกุลนครกณฺณิกายํ, คาเม มหินฺท โทณิเกฯ
๗๘.
อภยสฺส’นฺติเม ปุตฺโต, เทโวนามา’สิ ถามวา;
อีสกํ ปน ขญฺชตฺตา, ขญฺชเทโวติ ตํ วิทุํฯ
๗๙.
มิคมํ คามวาสีหิ, สห คนฺตฺวาน โส ตทา;
มหิเส อนุพนฺธิตฺวา, มหนฺเต อุฏฺฐิตุฏฺฐิเตฯ
๘๐.
หตฺเถน ปาเท คณฺหิตฺวา, ภเมตฺวา สีสมตฺถเก;
อสุมฺห ภูมิํ จุณฺเณติ, เตสํ อฏฺฐีนิ มาณโวฯ
๘๑.
ตํ ปวตฺติํ สุณิตฺวาว, ขญฺชเทวํ มหีปติ;
วาเสสิ อาหราเปตฺวา, คามณิสฺเส’ว สนฺติเกฯ
๘๒.
จิตฺตลปพฺพตา’สนฺเน, คาเม กปิฏฺฐนามเก;
อุปฺปลสฺส สุโต อาสิ, ผุสฺสเทโวติ นามโกฯ
๘๓.
คนฺตฺวา สห กุมาเรหิ, วิหารํ โส กุมารโก;
โพธิยา ปูชิตํ สงฺขํ, อาทาย ธมิถามสาฯ
๘๔.
อสนีปาตสทฺโทว, สทฺโท ตสฺส มหา อหุ;
อุมฺมตฺตา วิย อาสุํ เต, ภีตา สพฺเพปิ ทารกาฯ
๘๕.
เตน โส อาสิ อุมฺมาท-ผุสฺส เทโวติ ปากโฏ;
ธนุสิปฺปํ อกาเรสิ, ตสฺส วํสาคตํ ปิตาฯ
๘๖.
สทฺทเวธิ วิชฺชุเวธี, วาลเวธี จ โส อหุ;
วาลุกาปุณฺณสกฏํ, พทฺธธมฺมสตํ ตถาฯ
๘๗.
อสโน ทุมฺพรมยํ, อฏฺฐโสฬสองฺคุลํ;
ตถา อโย โลหมยํ, ปฏฺฏํทิ จตุรงฺคลิฯ
๘๘.
นิพฺเพธยติกณฺเณน, กณฺโฑ เตน วิสชฺชิโต;
ถเล อฏฺฐุสภํ ยาติ, ชเล ตุ อุสภํ ปนฯ
๘๙.
ตํ สุณิตฺวา มหาราชา, ปวตฺติํ ปิตุสนฺติกา;
ตมฺปิ อาณาปยิตฺวาน, คามณิมฺหิ อวาสยิฯ
๙๐.
ตุลาธารนคาสนฺเน, วิหารวาปิ คามเก;
มตฺตกุฏุมฺพิสฺส สุโต, อหุ วสภนามโกฯ
๙๑.
ตํ
โส วีสติวสฺสุทฺเทสมฺหิ, มหากายพโล อหุฯ
๙๒.
อาทาย โส กติปโย, ปุริเสเยว อารภิ;
เขตฺตตฺถิโก มหาวาปิํ, กโรนฺโต ตํ มหพฺพโลฯ
๙๓.
ทสหิ ทฺวาทสหิ วา, วหิตพฺเพ ธุเรหิปิ;
วหนฺโต ปํสุปิณฺเฑ โส, ลหุํ วาปิํ สมาปยิฯ
๙๔.
เตน โส ปากโฏ อาสิ, ตมฺปิ อาทาย ภูมิโป;
ทตฺวา ตํ ตสฺส สกฺการํ, คามณิสฺส อทาสิ ตํฯ
๙๕.
วสโภทกวาโรติ, กํ เขตฺตํ ปากฏํ อหุ;
เอวํ ลภิยาวสโภ, วสิ คามณิสนฺติเกฯ
๙๖.
มหาโยธานเมเตสํ, ทสนฺนมฺปิ มหิปติ;
ปุตฺตสฺส สกฺการสมํ, สกฺการํ การยิ ตทาฯ
๙๗.
อามนฺเตตฺวา มหาโยเธ, ทสาปิ จ ทิสมฺปติ;
‘‘โยเธ ทสทเส’เกโก, เอสถา’ติ อุทาหริฯ
๙๘.
เต ตเถวา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาห มหีปติ;
ตสฺส โยธสหสฺสาปิ, ตเถว ปริเยสิตุํฯ
๙๙.
ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, เตสมฺปาหํ มหีปติ;
ปุนโยธสหสฺสสฺส, ตเถว ปริเยสิตุํฯ
๑๐๐.
ตถา เตปา’นยุํ โยเธ, สพฺเพ สมฺปิณฺฑิตา ตุ เต;
เอกาทสสหสฺสานิ, โยธาสตํ ตถา ทสฯ
๑๐๑.
สพฺเพ เต ลทฺธสกฺการา, ภูมิปาเลน สพฺพทา;
คามณิํ ราชปุตฺตํ ตํ, วสิํสุ ปริวาริยฯ
๑๐๒.
อิติ สุจริตชาตพฺภุตํ,
สุณิย นโร มติมา สุขตฺติโก;
อกุสลปถโต ปรมฺมุโข,
กุสลปเถ’ภิรเมยฺย สพฺพทาติฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โยธลาโภ นาม
เตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ