อฏฺฐปญฺญาสติม ปริจฺเฉท
โลกสาสน สํคหกรโณ
๑.
วิจินิตฺวา กุลีเน โส, ชเน สพฺเพ สมาทิย;
สการกฺขาย โยเชสิ, ยถาจารํ มหีปติฯ
๒.
อุจฺจํ ปุลตฺถินคเร, ปาการํ การยี ถิรํ;
เนกโคปุรสํยุตฺตํ, ยุธากมฺมสุรญฺชิตํฯ
๓.
สมนฺตายตวิตฺถิณฺณ-คมฺภีรปริขายุตํ;
อุจฺจปตฺถณฺฑิโลเปตํ, ทุปฺปธํสมราติหิฯ
๔.
อุปสมฺปทกมฺมสฺส, คณปูรกภิกฺขูนํ;
อปฺปโหเนกภาเวน, สาสนฐิติมานโสฯ
๕.
อนุรุทฺธนรินฺทสฺส, สหายสฺสาถ สนฺติกํ;
รามญฺญวิสยํ ทูเต, เปเสตฺวา สหปาภเตฯ
๖.
ตโต อาณาปยิตฺวาน, ปิฏกตฺตยปารเค;
โส สีลาทิคุณาวาเส, ภิกฺขโว เถรสมฺมเตฯ
๗.
เต อุฬาราหิ ปูชาหิ, ปูชยิตฺวา นริสฺสโร;
ปพฺพชฺชา อุปสมฺปตฺติ, การยิตฺวา อเนกโสฯ
๘.
ปิฏกตฺตยญฺจ พหุโส, กถาเปตฺวา สวณฺณนํ;
ลงฺกาโย’สกฺกมานํ โส, โชตยี ชินสาสนํฯ
๙.
ปุตตฺถินครสฺสนฺโต
วิหาเร การยิตฺวาน, พหุเก สุมโนหเรฯ
๑๐.
ภิกฺขโว ตตฺถ วาเสตฺวา, นิกายตฺตยวาสิโน;
ปจฺจเยหิ อุฬาเรหิ, สนฺตปฺเปสิ จตูหิปิฯ
๑๑.
ผลิกตฺถมฺภกจารุ-ปาการปริขายุตํ;
ปญฺจภูมกปาสาท-ปวเร โน’ปโสภิตํฯ
๑๒.
สมสนฺตา วาสปนฺตีหิ, สุภาหิ สุวิราชิตํ;
นิรกิณฺณมสมฺพาธ วรภาสุร โคปุรํฯ
๑๓.
วิหารํ การยิตฺวาน, วตฺถุตฺตยปรายโน;
นิกายตฺตยวาสิสฺส, ภิกฺขุสงฺฆสฺส’ทาสิโสฯ
๑๔.
สงฺฆสฺส ปากวฏฺฏตฺถํ, รฏฺฐํ ทตฺวา’ฬิสารกํ;
สกลํ สนฺนิวาสีหิ, เนตฺติเกหิ สเหว โสฯ
๑๕.
เนกสตานิภิกฺขูนํ, วาสยิตฺวาน ตตฺถ โส;
สตตํ สมฺปวตฺเตสิ, อุฬารํ จตุปจฺจยํฯ
๑๖.
ทาฏฺฐาธาตุฆรํจารุ, การยิตฺวา มหารหํ;
ทาฐาธาตุสฺส นิจฺจํ โส, มหามหมการยิฯ
๑๗.
คณสงฺคณิกา’เปโต, โปตฺถกํ ธมฺมสงฺคณิํ;
ปริวตฺเตสิ โสปาโต, สุนฺทเร ธมฺมมนฺทิเรฯ
๑๘.
นจฺจาทิคนฺธมาลาทิ-เนกปูชมฺปวตฺติย;
สีเรน สทฺธาสมฺพนฺโธ, สมฺพุทฺธมภิวนฺทติฯ
๑๙.
ชมฺพุทีปาคเต จาค, สูโร โส ภุวิริสูรโย;
ตปฺเปสิ ธนทาเนน, ทานิเยเนก โส วิภูฯ
๒๐.
สทฺธมฺมกถิกานํ โส, ปูชา กตฺวาน เนกโส;
เทสาเปสิจ สทฺธมฺมํ, สทาธมฺมคุเณ รโตฯ
๒๑.
ติกฺขตฺตุํ โส ตุลาภาร-ทานํ ทิเนสุ ทาปยิ;
อุโปสถํ โวปวสิ, สุวิสุทฺธมุโปสเถฯ
๒๒.
อทา ทณฺฑิสฺสรํ ทาน-มนุสํวจฺฉรํ วิภู;
ปิฏกตฺตยํ ลิขาเปตฺวา, ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทาปยิฯ
๒๓.
มหคฺฆมณิมุตฺตาทิ-รตนานิ
ชมฺพุทีเป มหาโพธิํ-เนกกฺขตฺตุม ปูชยิฯ
๒๔.
กณฺณาฏภูมิปาเลน, โจฬรญฺญา จ เปสิตา;
ทูตามหนฺตมาทาย, ปณฺณาการมิธาคตาฯ
๒๕.
อทฺทสํสุ มหีปาลํ, ตโต โส ตุฏฺฐมานโส;
เตสํ อุภินฺนํ ทูตานํ, กตฺตพฺพํ สาธุการิยฯ
๒๖.
เตสุ อาโท’ว กณฺณาฏ-ทูเตหิ สห เปสิย;
ทูเต สกีเย กณฺณาฏ-นิกฏํ สารปาภเตฯ
๒๗.
อตฺตโน วิสยํ ปตฺเต, โจโฬ สีหฬ ทูตเก;
สหสา กณฺณนาสาสุ, ปาปยิํสุ วิรูปตํฯ
๒๘.
สมฺปตฺตวิปฺปการาเก, อิธาคนฺตฺวาน ราชิโน;
กถยิํสุ ตทา สพฺพํ, โจเฬน กตมตฺตนิฯ
๒๙.
อุทฺทิปิตาภิมาโน โส, สกลามจฺจมชฺฌโค;
อวฺหาย ทมิเฬ ทูเต, อิติ โจฬสฺส สนฺทิสิฯ
๓๐.
เสนํ วินา’ว เอกสฺมิํ, ทีเป มชฺเฌ มหณฺณเว;
พาหาพลปริกฺขาวา, โหตุโน ทฺวนฺทยุทฺธโตฯ
๓๑.
พลํ สนฺนยฺห สกลํ, รชฺเช ตุยฺหํ มมา’ถ วา;
ตวา’ภิมต โทสมฺหิ, สงฺคาโม วา กรียตํฯ
๓๒.
มยา วุตฺตกฺกเมเนว, วตฺตพฺโพ โว ชนาธิโป;
อิติ วตฺวาน เต ทูเต, อิตฺถลงฺการ มณฺฑิเตฯ
๓๓.
วิสฺสชฺชิย ลหุํโจฬ-มหีปาลสฺส สนฺติกํ;
ตโต เสนงฺคมาทาย, อนุราธ ปุรํ คมิฯ
๓๔.
มตฺติกาวาฏติตฺเถ จ, มหาติตฺเถ จ เปสยี;
โจฬรฏฺฐํ’ว คนฺตฺวาน, ยุชฺฌิตุํ ทฺเว จมูปติฯ
๓๕.
สชฺชนฺเตสุ จมูเปสุ, นาวาปาเถยฺยกานิ จ;
ยุทฺธตฺถาย พลํ โจฬ-รฏฺฐเปสนการณาฯ
๓๖.
ตทา ติํสติเม วสฺเส, เวฬกฺการสนามกา;
พลกายา ตหิํคนฺตุ-มนิจฺฉนฺตา วิโรธิโนฯ
๓๗.
มาเรตฺวาน อุโภ เสนา-นาเถ มตฺตคชาวิย;
สมนฺตโต วิลุมฺปิํสุ, ปุลตฺถิปุรมุทฺธตาฯ
๓๘.
ปุตฺเตหิ
คณิตฺวา สหสา ราช-ปาสาทํ จาปิ ฌาปยุํฯ
๓๙.
ราชา นิกฺขมฺม ขิปฺปํ โส, คนฺตฺวา ทกฺขิณปสฺสกํ;
เสเล วาตคิริวฺหสฺมิํ, สารํ ภณฺฑํ ฐปาปิยฯ
๔๐.
วีรพาหุปราเชน, สีหวิกฺกมสาลินา;
มหตา จ พโลเฆน, สมนฺตา ปริวาริโตฯ
๔๑.
ปุลตฺถิปุรมาคมฺม, วตฺเตนฺโต ทารุณํ รณํ;
ปลาเปสิ ขเณเนว, พลกาเย สมาคเตฯ
๔๒.
มาริตาน จมูปาน-มฏฺฐิสงฺฆาฏธิฏฺฐิตํ;
ปริกฺขิปิตฺวา จิตกํ, เวริภูเต พลาธิเปฯ
๔๓.
พนฺธยิตฺวาน ขาณุมฺหิ, ปจฺฉา พาหํ สุพนฺธนํ;
ปริโต วิปฺผุรนฺตีหิ, อคฺคิชาลาหิ ฌาปยิฯ
๔๔.
ฆาเตตฺวา ตตฺถ มานีตํ, คามานิ ธรณีปติ;
อกาสิ ลงฺกาวสุธํ, สพฺพถา วีตกณฺฏกํฯ
๔๕.
ยุชฺฌิตุํ สห โจเฬน, ราชา อตฺตกตาวธิํ;
อนติกฺกมฺม โส ปญฺจ-จตฺตาลีสมฺหิ วจฺฉเรฯ
๔๖.
สนฺนทฺธํ พลมาทาย, คนฺตฺวา สาครปฏฺฏนํ;
ตสฺสาภิคมนํ ปสฺสํ, กญฺจิกาลํ ตหิํ วสํฯ
๔๗.
อนาคตตฺตา โจฬสฺส, ตสฺส ทูเต วิสฺสชฺชิย;
ปุนาคนฺตฺวา วสีราชา, ปุลตฺถินคเร จิรํฯ
๔๘.
มหาเหฬิ สเรหรุ, มหาทตฺติกนามิกา;
กฏุนฺนรูปณฺฑวาปี, กลฺลคลฺลิก นามิกาฯ
๔๙.
เอรณฺเฑคลฺลวาปี จ, ทีฆวตฺถุกวาปิกา;
มณฺฑวาฏกวาปี, จ, กิตฺตคฺคโพธิปพฺพตาฯ
๕๐.
วลาหสฺส มหาทารุ, คลฺลกุมฺภีลโสพฺภกา;
ปตฺตปาสาณวาปี จ, วาปี จ กาณนามิกาฯ
๕๑.
เอตา จญฺญา จ โส ฉินฺน-มริยาทา วาปิโย พหู;
พนฺธาเปสิ สทาทีน-สตฺเต พทฺธ หิตาสโยฯ
๕๒.
ภูมินฺโท
สุภิกฺขํ การยี รฏฺฐํ, พนฺเธตฺวา’วรณานิ โสฯ
๕๓.
วิหารา’ภยจาริตฺต-เภทินิํ มหิสํสก;
ปริหาเร สพฺพโสจฺฉิชฺช-คาหยิตฺวา คลมฺหิ ตํฯ
๕๔.
ปุรมฺภา พหิ กาเรตฺวา, มหาสงฺฆํ ขมาปิย;
ปกาเสสิ จ โลกสฺส, สงฺฆคารวมตฺตโนฯ
๕๖.
มหาคาเม นิกายานํ, ติตเย โจฬนาสิเต;
ธาตุคพฺเภ จ พนฺเธสิ, ถูปารามทฺวเย’ปิ จฯ
๕๗.
มาตุยา’ฬาหณฐาเน, ตเถว ปิตุโนปิ จ;
อกา ปญฺจ มหาวาเส, ตถา พุทลวิฏฺฐิยํฯ
๕๘.
ปณฺฑวาปี จ ปาฐีโน, รกฺขเจติยปพฺพโต;
ตเถว มณฺฑลคิริ-มธุตฺถลวิหารโกฯ
๕๙.
อุรุเวลวฺหโย เทว-นคเร จ วิหารโก;
มหิยงฺคณวิหาโร จ, สีตลคฺคามเลณกํฯ
๖๐.
ชมฺพุโกลวิหาโร จ, ตเถว คิริกณฺฑโก;
กุรุนฺทิยวิหาโร จ, ชมฺพุโกลกเลณกํฯ
๖๑.
ภลฺลาตกวิหาโร จ, ตเถว ปรคามโก;
กาสคลฺลวฺหโย จนฺท-คิริวฺหย วิหารโกฯ
๖๒.
เวลคามวิหาโร จ, มหาเสนวฺหคามโก;
วิหาโร จา’นุราธมฺหิ, ปุเร โพธิฆรํ ตถาฯ
๖๓.
อิจฺเจวมาทโยเนเก, วิหาเร จ พหู วิภู;
ปฏิสงฺขริชิณฺเณ โส, คาเม จา’ทา วิสุํ วิสุํฯ
๖๔.
สมนฺตกูฏ เสลตฺถํ, มุนินฺทปทลญฺชนํ;
ปณมตฺถาย คจฺฉนฺตา, มนุสฺสา ทุคฺคมญฺชเสฯ
๖๕.
สพฺเพ มา กิลมนฺตู’ติ, ทานวฏฺฏาย ทาปยิ;
สาลิกฺเขตฺตาทิสมฺปนฺนํ, คิลีมลยนามกํฯ
๖๖.
กทลีคามมคฺเค จ, หูวรฬญฺชเส ตถา;
คาเม ทตฺวาน ปจฺเจกํ, สาลาโย จาปิ การยิฯ
๖๗.
อนาคเต ตํ ภูปาลา, มา คณฺหนฺตู’ติ เลขิย;
อกฺขรานิ สิลาถมฺเภ, ปติฏฺฐาเปสิ ภูมิโปฯ
๖๘.
คามํ
สิริมณฺฑคลารามญฺจ, อทาโส ลาภวาสินํฯ
๖๙.
วนชีวกภิกฺขูน-มทา โส จตุปจฺจเย;
พนฺธูนมฺปิ จ โส เตสํ, โภคคาเม ปทาปยิฯ
๗๐.
ปาวารคฺคิกปลฺลานิ, วิวิเธ โอสเธปิ จ;
สีเต อุตุมฺหิ พหุโส, ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทาปยิฯ
๗๑.
อทา สพฺพปริกฺขาเร, ปริกฺขาเร ตถาตฺถ โส;
เนกวาเรสุ สกฺกจฺจํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส พุทฺธิมาฯ
๗๒.
สงฺฆสฺส ปากวฏฺฏตฺถํ, ภิกฺขูนํ ลาภวาสินํ;
เวยฺยาวจฺจกรานญฺจ, ปูเชตุํ เจติยาทิกํฯ
๗๓.
ปทินฺนา ปุพฺพราชูหิ, เย คามา โรหเณ พหู;
เตปิ สพฺเพ อนูเน โส, ยถาปุพฺพํ ฐเปสิ จฯ
๗๔.
อทาสิ ปิฐสปฺปีน-มุสเภ พลิโน พหิ;
ภตฺตํ จา’ทาสิ โส กาก โสณาทีนํ ทยาปโรฯ
๗๕.
อทาสิเนกตา เวยฺย-การกานํ มหากวี;
สทฺธิํ ปเวณิคาเมหิ, วิตฺตชาตมนปฺปกํฯ
๗๖.
ราชามจฺจาทิปุตฺตานํ, สิโลเก รจิเต สุณํ;
ยถานุรูปํ ปาทาสิ, ธนํ เตสํ กวิสฺสโรฯ
๗๗.
อนฺธานํ ปงฺคุลานญฺจ, คาเม จา’ทา วิสุํ วิสุํ;
นานาเทวกุลานญฺจ, ทินฺนํ ปุพฺพํ น หาปยิฯ
๗๘.
ปตฺติ โว โส กุลิตฺถีน-มนาถานํ ยถารหํ;
วิธวานมทาคาเม, ภตฺตอจฺฉาทนานิ จฯ
๗๙.
ราชา สีหฬกา เวยฺย-กรเณ โส มหาปติ;
อคฺโค สีหฬกาเวยฺย-การกานมโหสิ จฯ
๘๐.
สุเภ พทฺธาทโร พทฺธ คุณวฺหย วิหารเก;
พนฺเธสิ อุปราชา โส, เจติยํ โจฬนาสิตํฯ
๘๑.
มุตฺตจาคี ตโต ตสฺส, วิหารปวรสฺส โส;
ทตฺวา คามวเร นิจฺจํ, ปูชาโย สมฺปวตฺตยิฯ
๘๒.
โสว ตสฺส วิหารสฺส, อุปจารวนนฺติเก;
พนฺธาเปสิ มหาวาปิํ, ถีรีภูตมโหทกํฯ
๘๓.
กปฺปูรมูลายตเน
อกาเรสิ ถิรํ รมฺมํ, มหนฺตํ ปฏิมาฆรํฯ
๘๔.
เสลนฺตรสมูหสฺมิํ, ราชิโน ราชิโน สกา;
กาเรสิ จารุปาสาทํ, ปสาทาวหมุคฺคตํฯ
๘๕.
ตทา เนเก จ สจิวา, ตสฺโส โรธชนาปิ จ;
สมาจินิํสุ ปุญฺญานิ, อเนกานิ อเนกโสฯ
๘๖.
เอวํ สมนุสาสนฺเต, ลํกํ ลํกา นริสฺสเร;
อุปราชา วสํนีโต, วินีโต เฆรมจฺจุนาฯ
๘๗.
ตสฺส กตฺตพฺพกิจฺจานิ, สกลานิ สมาปิย;
ชยพาหุสฺโสปรชฺชํ, ภิกฺขูนํ มติยา อทาฯ
๘๘.
อถาทิปาทปทวิํ, ทตฺวา วิกฺกมพาหุโน;
คชพาหู’ติ วิทิเต, ตสฺส ชาเต สุเต ตโตฯ
๘๙.
มหามจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ราชาปุตฺตหิตตฺถิโก;
โรหณํ กสิณํ ทตฺวา, ตหิํ วาสาย เปสยิฯ
๙๐.
ตโต โส ตตฺถ คนฺตฺวาน, มหานาคหุลํ ปุรํ;
ราชธานิํ กริตฺวาน, ตตฺถ วาสมกปฺปยีฯ
๙๑.
เอวํ ปญฺญาสวสฺสานิ’ห วิชยภุโช วตฺตยิตฺวาน สมฺมา,
อาณาจกฺกํ ชนินฺโท ปฺยปคตขลนํ เอส ปญฺจาธิกานิ;
วฑฺเฒตฺวา สาสนํ ตํ ขลทมิฬภโย ปทฺทุตญฺจาปิโลกํ,
สคฺคํ โลกํ สปุญฺญปฺปภวมุรุผลํ ปสฺสิตุํ จา’รุ โรหฯ
สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
โลกสาสนสํคหกรโณ นาม
อฏฺฐปญฺญาสติโม ปริจฺเฉโท