สตฺตม ปริจฺเฉท
วิชยาภิเสโก
๑.
สพฺพโลกหีตํ
ปรินิพฺพานมญฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลกนายโกฯ
๒.
เทวตาสนฺนิปาตมฺหิ, มหนฺตมฺหิ มหามุนิ;
สกฺก ตตฺรสมีปฏฺฐํ, อโวจ วทตํ วโรฯ
๓.
วิชโย ลาฬาวิสยา, สีหพาหุนรินฺทโช;
เอสลงฺกาธนุปตฺโต, สตฺตภจฺจสตานุโคฯ
๔.
ปติฏฺฐหิสฺสติ เทวินฺทํ, ลํกายํ มม สาสนํ;
ตสฺมา สปริวารํ ตํ, รกฺขลํกญฺจ สาธุกํฯ
๕.
ตถาคตสฺส เทวินฺโท, วโจ สุตฺวาว สาทโร;
เทวสฺสุปฺปลวณฺณสฺส, ลํการกฺขํ สมปฺปยิฯ
๖.
สกฺเกน วุตฺตมตฺโตโส, ลงฺกามาคมฺมสชฺชุกํ;
ปริพฺพาชก เวเสน, รุกฺขมูล มูปวิสิํฯ
๗.
วิชยสมฺมุขา สพฺเพ,
ตํ อุปจฺจ อปุจฺฉิสุํ;
อยํ โภ โกนุ ทีโปตี,
ลํกาทีโปติ โส พฺรวิฯ
๘.
น สนฺติ มนุชา เหตฺถ, น จ เหสฺสติ โว ภยํ;
อิติ วตฺวา กุณฺฑีกาย, เต ชเลน นิสิญฺจิยฯ
๙.
สุตฺตญฺจ เตสํ หตฺเถสุ, ลเคตฺวานภสา’คมา;
ทสฺเสสิ โสณิรูเปน, ปริวาริกยกฺขินีฯ
๑๐.
เอโก ตํ วาริยนฺโตปิ, ราชปุตฺเตน อนฺวคา;
คามมฺหิ วิชฺชมานมฺหิ, ภวนฺติ สุนขา อิติฯ
๑๑.
ตสฺสา จ สามีนี ตตฺถ, กุเวณีนาม ยกฺขินี;
นิสีทิ รุกฺขมูลมฺหิ, กนฺตนฺติ ตาปสี วิยฯ
๑๒.
ทิสฺวาน
ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ, อาทาย จ มุลาลิโยฯ
๑๓.
วาริญฺจ โปกฺขเรเหว, วุฏฺฐาสิ สาตมพฺรวิ;
ภกฺโข’สิ มม ติฏฺฐาติ, อฏฺฐา พทฺโธ วโส นโรฯ
๑๔.
ปริตฺตสุตฺต เตเชน, ภกฺขิตุํ สา น สกฺกุณี;
ยาจิยนฺโตปิ ตํ สุตฺตํ, นา’ทายกฺขินิยา นโรฯ
๑๕.
ตํ คเหตฺวา สุรุงฺคายํ, รุทนฺตํ ยกฺขินี ขิปิ;
เอวํ เอเกกโส ตตฺถ, ขิปี สตฺตสตานิปิฯ
๑๖.
อนายนฺเตสุ สพฺเพสุ, วิชโย ภยสํกิโต;
นนฺตปญฺจายุโธ คนฺตฺวา, ทิสฺวา โปกฺขรณิํ สุภํฯ
๑๗.
อปสฺส มุตฺติณฺณปทํ, ปสฺสํ ตญฺเจว ตาปสิํ;
‘‘อิมาย ขลุ ภจฺจา เม, คหิตานุ’’ติ จินฺติยฯ
๑๘.
กิํ น ปสฺสสิ ภจฺเจ เม,
โหติ ตฺวํ อิติ อาหตํ;
‘‘กิํ ราชปุตฺต ภจฺเจหิ,
ปิว นหายา’’ติ อาหสาฯ
๑๙.
ยกฺขินี ตาว ชานาติ, มม ชาตินฺติ นิจฺฉิโต;
สงฺฆํ สนามํ สาเวตฺวา, ธนุํ สนฺธายุ’ ปาคโตฯ
๒๐.
ยกฺขิํ อาทาย คีวาย, นารา จ วลเยน โส;
วามหตฺเถน เกเสสุ, คเหตฺวา ทกฺขิเณ น ตุฯ
๒๑.
อุกฺขิปิตฺวา อสิํอาห, ‘‘ภจฺเจ เม เทหิ ทาสิตํ;
มาเรมี’’ติ ภยฏฺฏาสา, ชีวิตํ ยาจิ ยกฺขินีฯ
๒๒.
ชีวิตํ เทหิ เม สามิ, รชฺชํ ทชฺชามิ เต อหํ;
กริสฺสมิ’ตฺติ กิจฺจญฺจ, กิจฺจํ อญฺญํ ยถิจฺฉิตํฯ
๒๓.
อทุพฺภาตฺถาย สปถํ, โส ตํ ยกฺขิํ อการยิ;
‘‘อาเนหิ ภจฺเจ สีฆ’’นฺติ, วุตฺตมตฺตาว สา’นยิฯ
๒๔.
‘‘อิเม ชาตา’’ติ วุตฺตาสา,
ตณฺฑุลาทิํ วินิทฺทิสิ;
ภกฺขิตานํ วาณิชานํ,
นาวฏฺฐํ วิวิขํ พหุํฯ
๒๕.
ภจฺจา
ราชา ปุตฺตํ โภชยิตฺวา, สพฺเพจาปิ อภุญฺชิสุํฯ
๒๖.
ทาปิตํ วิชเยน’คฺคํ, ยกฺขี ภุญฺชิย ปีณิตา;
โสฬสวสฺสิกํ รูปํ, มาปยิตฺวา มโนหรํฯ
๒๗.
ราชปุตฺต มุปคญฺฉิ, สพฺพาภรณภูสิตา;
มาเปสิ รุกฺขมูลสฺมิํ, สยนญฺจ มหารหํฯ
๒๘.
สาณิยา สุปริกฺขิตฺตํ, วิตานสมลงฺกตํ;
ตํ ทิสฺวา ราชตนโย, เปกฺขํ อตฺถมนาคตํฯ
๒๙.
กตฺวาน ตายนาวายํ, นิปชฺช สยเน สุขํ;
สาณี ปริกฺขิปิตฺวาน, สพฺเพ ภจฺจา นิปชฺชิสุํฯ
๓๐.
รตฺติํ ตูริยสทฺทญฺจ, สุตฺวา คีตรวญฺจ โส;
อปุจฺฉิ สหเสมานํ, กิํ สทฺโท อิติ ยกฺขินิํฯ
๓๑.
รชฺชญฺจ สามิโน เทยฺยํ, สพฺเพ ยกฺเข จ ฆาติย;
มนุสฺสา วาสกรณา, ยกฺขา มํ ฆาตยนฺติหิฯ
๓๒.
อิติ จินฺติย ยกฺขี สา, อพฺรวิ ราชนนฺทนํ;
สีรีสวตฺถุนา เมตํ, สามิ ยกฺขปุรํ อิธฯ
๓๓.
ตตฺถ เชฏฺฐสฺส ยกฺขสฺส, ลํกานครวาสินี;
กุมาริกา อิธา’นีตา, ตสฺสา มาตา จ อาคตาฯ
๓๔.
อาวาห มงฺคเล ตตฺถ, อิธาปิ อุสฺสเว มหา;
วตฺตเต ตตฺถ สทฺโทยํ, มหาเหส สมาคโมฯ
๓๕.
อชฺเชว ยกฺเข ฆาเตหิ,
น หิ สกฺขา อิโต ปรํ;
โส อาหา’ทิสฺส มาเนเต,
ฆาเตสฺสามิ กถํ อหํฯ
๓๖.
ยตฺถ สทฺทํ กริสฺสาม, เตน สทฺเทน ฆาตย;
อายุธํ เม’นุภาเวน, เตสํ กาเย ปติสฺสติฯ
๓๗.
ตสฺสา สุตฺวา ตถา กตฺวา, สพฺเพ ยกฺเข อฆาตยิ;
สยมฺปิ ลทฺธวิชโย, ยกฺขราช ปสาธนํฯ
๓๘.
ปสาธเนหิ เสเสหิ, ตํตํ ภจฺจํ ปสาธยิ;
กติปหํ วสิตฺเว’ตฺถ, ตมฺพปณฺณิมุปาคมิฯ
๓๙.
มาปยิตฺวา
วสี ยกฺขินิยา สทฺธิํ, อมจฺจ ปริวาริโตฯ
๔๐.
นาวาย ภูมิโมติณฺณา, วิชยปมุขา ตทา;
กิลนฺตา ปาณินาภูมิํ, อาลมฺพิย นิสีทิสุํฯ
๔๑.
ตมฺพภูมิรโชผุฏฺโฐ, ตมฺโพปาณิ ยโต อหุํ;
โส เทโสเจว ทีโป จ, เตน ตนฺนามโก อหุฯ
๔๒.
สีหพาหุ นรินฺโท โส, สีหมาทินฺนวา อิติ;
สีหโฬ เตน สมฺพนฺธา, เอเต สพฺเพปิ สีหฬาฯ
๔๓.
ตตฺถ ตตฺถ จ คาเม เต, ตสฺสา’มจฺจา นิเวสยุํ;
อนุราธคามํ ตนฺนาโม, กทมฺพ นทียนฺติเกฯ
๔๔.
คมฺภีรนทียา ตีเร, อุปติสฺโส ปุโรหิโต;
อุปติสฺสคามํ มาเปสิ, อนุราธสฺส อุตฺตเรฯ
๔๕.
อญฺเญ ตโย อมจฺจา เต, มาปยิํสุ วิสุํ วิสุํ;
อุชฺเชนิํ อุรุเวลญฺจ, วิชิตํ นครํ ตถาฯ
๔๖.
นิวาเสตฺวา ชนปทํ, สพฺเพ’มจฺจา สมจฺจตํ;
อโวจุํ ราชตนยา, สามิ รชฺเชภิเสจยฯ
๔๗.
อิติ วุตฺโต ราชปุตฺโต, น อิจฺฉิ อภิเสจนํ;
วินา ขตฺติยกญฺญาย, อภิเสกํ มเหสิยาฯ
๔๘.
อถามจฺจา สามิโน เห, อภิเสก กตา ทรา;
ทุกฺกเรสุปิ กิจฺเจสุ, ตทตฺถภิรุตา ติคาฯ
๔๙.
ปณฺณากาเร มหาสาเร, มณิมุตฺตาทิเก พหู;
คาหาปยิตฺวา ปาเหสุํ, ทกฺขิณํ มธุรํ ปุรํฯ
๕๐.
ปณฺฑุราชสฺส ธีตตฺถํ, สามิโน สามิภตฺติโน;
อญฺเญสํ จาปิ ธีตตฺถํ, อมจฺจานํ ชนสฺส จฯ
๕๑.
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, ทูตา เต มธุรํ ปุรํ;
ปณฺณากาเร จ เลขญฺจ, ตสฺส รญฺโญ อทสฺสยุํฯ
๕๒.
ตโต ราชาอมจฺเจหิ, มนฺตยิตฺวา สธีตรํ;
ปาเหตุกาโม’มจฺจานํ, อญฺเญสํ จาปิ ธีตโรฯ
๕๓.
ลทฺธา อูนสตํ กญฺญา, อถเภริํ จราปยิ;
ลํกาย ธีตุคมนํ, อิจฺฉมานา นรา อิธฯ
๕๔.
นิวาสยิตฺวา
ฐเปนฺตุ เตน ลิงฺเคน, อาทียิสฺสามิตา อิติฯ
๕๕.
เอวํ ลทฺธา พหูกญฺญา, ตปฺปยิตฺวาน ตํ กุลํ;
สมฺปนฺนสพฺพาลงฺการํ, ธีตรํ สมฺปฏิจฺฉทํฯ
๕๖.
สพฺพา ตา ลทฺธสกฺการา, กญฺญาโย จ ยถารหํ;
ราชารเห จ หตฺถสฺส-รถเปสฺสิย การเกฯ
๕๗.
อฏฺฐารสนฺนํ เสณีนํ, สหสฺสญฺจ กุลานิ โส;
เลขํ ทตฺวาน เปเสสิ, วิชยสฺส ชิตา’ริโนฯ
๕๘.
สพฺโพโส’ตรี นาวาหิ, มหาติตฺเถ มหาชโน;
เตเนว ปฏฺฏนํ ตญฺหิ, มหาติตฺถํติ วุจฺจติฯ
๕๙.
วิชยสฺส สุโตธีตา, ตสฺสา ยกฺขินิยา อหุ;
ราชกญฺญาคมํ สุตฺวา, วิชโย อาห ยกฺขินิํฯ
๖๐.
‘‘คจฺฉ ทานิ ตุวํ โภติ, ฐเปตฺวา ปุตฺตเก ทุเว;
มนุสฺสา อมนุสฺเสหิ, ภายินฺตีหิ สทา’’ อิติฯ
๖๑.
สุตฺวา ตํ ยกฺขภยโต, ภีตํ ตํ อาห ยกฺขินิํ;
มา จินฺตยิ สาหสฺเสน, ทาปยิสฺสามิ เต พลิํฯ
๖๒.
ปุนปฺปุนํ ตํ ยาจิตฺวา, อุโภ อาทาย ปุตฺตเก;
ภีตาปิ สา อคติยา, ลํกาปุรมุปาคมิฯ
๖๓.
ปุตฺเต พิหิ นิสีเทตฺวา, สยํ ปาวิสิ ตํ ปุรํ;
สญฺชานิตฺวาน ตํ ยกฺขิํ, ภีตา โจรีติ สญฺญิโตฯ
๖๔.
สํขุภิํสุ ปุเร ยกฺขา, เอโก สาหสิโก ปน;
เอกปาณิปฺปหาเรน, วิลยํ นยิ ยกฺขินิํฯ
๖๕.
ตสฺสาตุ มาตุโล ยกฺโข, นิกฺขมฺม นครา พหิ;
ทิสฺวา เต ทารเก ปุจฺฉิ, ตุมฺเห กสฺส สุตา อิติฯ
๖๖.
กุเวณิยา’ติ สุตฺวา’ห, มาตา โว มาริตา อิธ;
ตุมฺเหปิ ทิสฺวา มาเรยฺยุํ, ปลายถ ลหุํ อิติฯ
๖๗.
อาคุํ สุมนกูฏํ เต, ปลายิตฺวา ตโต ลหุํ;
วาสํ กปฺเปสิ เชฏฺโฐ โส, วุทฺโธ ตาย กณิฏฺฐิยาฯ
๖๘.
ปุตฺตธีตาหิ
ตตฺเถว มลเย เอโส, ปุลินฺทานญฺหิ สมฺภโวฯ
๖๙.
ปณฺฑุราชสฺส ทูตา เต, ปณฺณาการํ สมปฺปยุํ;
วิชยสฺส กุมารสฺส, ราชาธิการิกา จ ตาฯ
๗๐.
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, ทูตานํ วิชโย ปน;
อทา ยาถารหํ กญฺญา, อมจฺจานํ ชนสฺส จฯ
๗๑.
ยถา วิธิ จ วิชยํ, สพฺเพ มจฺจาสมาคตา;
รชฺเชสมภิสิญฺจิํสุ, กริํสุจ มหาฉณํฯ
๗๒.
ตโต โส วิชโย ราชา, ปณฺฑุราชสฺส ธีตรํ;
มหตา ปริหาเรน, มเหสิตฺเต’ภิเสจยิฯ
๗๓.
ธนาน’ทา อมจฺจานํ, อทาสิ สสุรสฺสตุ;
อนุวสฺสํ สงฺขมุตฺตํ, สตสหสฺส ทฺวยารหํฯ
๗๔.
หิตฺวา ปุพฺพาจริตํ วิสมํ สเมน;
ธมฺเมน ลํกมขิลํ อนุสาสมาโน;
โส ตมปณฺณินคเร วิชโย นรินฺโท;
รชฺชํ อการยิ สมา ขลุ อฏฺฐติํสา’ติฯ
สุชนปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
วิชยาภิเสโก นาม
สตฺตโม ปริจฺเฉโทฯ