๒. อภิสมยสํยุตฺตํ
๑. นขสิขาสุตฺตํ
๗๔. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข ภควา ปริตฺตํ นขสิขายํ ปํสุํ อาโรเปตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, โย วายํ โย จายํ (สพฺพตฺถ) ทุติยสุตฺตาทีสุ ปน วาสทฺโทเยว ทิสฺสติ มยา ปริตฺโต นขสิขายํ ปํสุ อาโรปิโต, อยํ วา มหาปถวี’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ, ยทิทํ มหาปถวีฯ อปฺปมตฺตโก ภควตา ปริตฺโต นขสิขายํ ปํสุ อาโรปิโตฯ เนว สติมํ กลํ อุเปติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปติ มหาปถวิํ อุปนิธาย ภควตา ปริตฺโต นขสิขายํ ปํสุ อาโรปิโต’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อภิสเมตาวิโน เอตเทว พหุตรํ ทุกฺขํ ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺตกํ อวสิฏฺฐํฯ เนว สติมํ กลํ อุเปติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปติ ปุริมํ ทุกฺขกฺขนฺธํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย ยทิทํ สตฺตกฺขตฺตุํปรมตาฯ เอวํ มหตฺถิโย โข, ภิกฺขเว, ธมฺมาภิสมโย; เอวํ มหตฺถิโย ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ ปฐมํฯ
๒. โปกฺขรณีสุตฺตํ
๗๕. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, โปกฺขรณี ปญฺญาสโยชนานิ อายาเมน ปญฺญาสโยชนานิ วิตฺถาเรน ปญฺญาสโยชนานิ อุพฺเพเธน, ปุณฺณา อุทกสฺส สมติตฺติกา กากเปยฺยาฯ ตโต ปุริโส กุสคฺเคน อุทกํ อุทฺธเรยฺยฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว , กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา กุสคฺเคน อุทกํ อุพฺภตํ ยํ วา โปกฺขรณิยา อุทก’’นฺติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ, ยทิทํ โปกฺขรณิยา อุทกํฯ อปฺปมตฺตกํ กุสคฺเคน อุทกํ อุพฺภตํฯ เนว สติมํ กลํ อุเปติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปติ โปกฺขรณิยา อุทกํ อุปนิธาย กุสคฺเคน อุทกํ อุพฺภต’’นฺติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อภิสเมตาวิโน เอตเทว พหุตรํ ทุกฺขํ ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺตกํ อวสิฏฺฐํฯ เนว สติมํ กลํ อุเปติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปติ ปุริมํ ทุกฺขกฺขนฺธํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย, ยทิทํ สตฺตกฺขตฺตุํปรมตาฯ เอวํ มหตฺถิโย โข, ภิกฺขเว, ธมฺมาภิสมโย; เอวํ มหตฺถิโย ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ ทุติยํฯ
๓. สมฺเภชฺชอุทกสุตฺตํ
๗๖. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, ยตฺถิมา มหานทิโย สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, เสยฺยถิทํ – คงฺคา ยมุนา อจิรวตี สรภู มหี, ตโต ปุริโส ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุทฺธเรยฺยฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยานิ วา ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุพฺภตานิ ยํ วา สมฺเภชฺชอุทก’’นฺติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ ยทิทํ สมฺเภชฺชอุทกํ; อปฺปมตฺตกานิ ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุพฺภตานิฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ สมฺเภชฺชอุทกํ อุปนิธาย ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุพฺภตานี’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ ตติยํฯ
๔. ทุติยสมฺเภชฺชอุทกสุตฺตํ
๗๗. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยตฺถิมา มหานทิโย สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, เสยฺยถิทํ – คงฺคา ยมุนา อจิรวตี สรภู มหี, ตํ อุทกํ ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย ฐเปตฺวา ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา สมฺเภชฺชอุทกํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ ยานิ วา ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อวสิฏฺฐานี’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ สมฺเภชฺชอุทกํ ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺตกานิ ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อวสิฏฺฐานิฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ สมฺเภชฺชอุทกํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อวสิฏฺฐานี’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ จตุตฺถํฯ
๕. ปถวีสุตฺตํ
๗๘. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, ปุริโส มหาปถวิยา สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อุปนิกฺขิเปยฺยฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยา วา สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อุปนิกฺขิตฺตา อยํ ยา (สฺยา. ก.) วา มหาปถวี’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ, ยทิทํ มหาปถวี; อปฺปมตฺติกา สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อุปนิกฺขิตฺตาฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ มหาปถวิํ อุปนิธาย สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อุปนิกฺขิตฺตา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ ปญฺจมํฯ
๖. ทุติยปถวีสุตฺตํ
๗๙. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, มหาปถวี ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย, ฐเปตฺวา สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกาฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา มหาปถวิยา ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ ยา วา สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อวสิฏฺฐา’’ติ?
‘‘เอตเทว ภนฺเต, พหุตรํ, มหาปถวิยา, ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺติกา สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อวสิฏฺฐาฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ มหาปถวิยา ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย สตฺต โกลฏฺฐิมตฺติโย คุฬิกา อวสิฏฺฐา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ
๗. สมุทฺทสุตฺตํ
๘๐. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปุริโส มหาสมุทฺทโต ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุทฺธเรยฺยฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว , กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยานิ วา ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุพฺภตานิ ยํ วา มหาสมุทฺเท อุทก’’นฺติ?
‘‘เอตเทว , ภนฺเต, พหุตรํ, ยทิทํ มหาสมุทฺเท อุทกํ; อปฺปมตฺตกานิ ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุพฺภตานิฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ มหาสมุทฺเท อุทกํ อุปนิธาย ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อุพฺภตานี’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ สตฺตมํฯ
๘. ทุติยสมุทฺทสุตฺตํ
๘๑. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, มหาสมุทฺโท ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย, ฐเปตฺวา ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา มหาสมุทฺเท อุทกํ ปริกฺขีณํ ปริยาทินฺนํ ยานิ วา ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อวสิฏฺฐานี’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ มหาสมุทฺเท อุทกํ, ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺตกานิ ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อวสิฏฺฐานิฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ มหาสมุทฺเท อุทกํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย ทฺเว วา ตีณิ วา อุทกผุสิตานิ อวสิฏฺฐานี’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข ภิกฺขเว…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ อฏฺฐมํฯ
๙. ปพฺพตสุตฺตํ
๘๒. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปุริโส หิมวโต ปพฺพตราชสฺส สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิเปยฺยฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยา วา สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิตฺตา โย วา หิมวา อุปนิกฺขิตฺตา, หิมวา วา (สี.) ปพฺพตราชา’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ ยทิทํ หิมวา ปพฺพตราชา; อปฺปมตฺติกา สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิตฺตาฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ หิมวนฺตํ ปพฺพตราชานํ อุปนิธาย สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิตฺตา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข…เป.… ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ นวมํฯ
๑๐. ทุติยปพฺพตสุตฺตํ
๘๓. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, หิมวา ปพฺพตราชา ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย, ฐเปตฺวา สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขราฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา หิมวโต ปพฺพตราชสฺส ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ ยา วา สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อวสิฏฺฐา’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ หิมวโต ปพฺพตราชสฺส ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺติกา สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อวสิฏฺฐาฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ หิมวโต ปพฺพตราชสฺส ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย สตฺต สาสปมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อวสิฏฺฐา’’ติฯ
‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อภิสเมตาวิโน เอตเทว พหุตรํ ทุกฺขํ ยทิทํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ; อปฺปมตฺตกํ อวสิฏฺฐํฯ เนว สติมํ กลํ อุเปติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปติ ปุริมํ ทุกฺขกฺขนฺธํ ปริกฺขีณํ ปริยาทิณฺณํ อุปนิธาย ยทิทํ สตฺตกฺขตฺตุํปรมตาฯ เอวํ มหตฺถิโย โข, ภิกฺขเว, ธมฺมาภิสมโย, เอวํ มหตฺถิโย ธมฺมจกฺขุปฏิลาโภ’’ติฯ ทสมํฯ
๑๑. ตติยปพฺพตสุตฺตํ
๘๔. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, ปุริโส สิเนรุสฺส ปพฺพตราชสฺส สตฺต มุคฺคมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิเปยฺยฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยา วา สตฺต มุคฺคมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิตฺตา โย วา สิเนรุ อุปนิกฺขิตฺตา, สิเนรุ วา (สี.) ปพฺพตราชา’’ติ?
‘‘เอตเทว, ภนฺเต, พหุตรํ ยทิทํ สิเนรุ ปพฺพตราชา; อปฺปมตฺติกา สตฺต มุคฺคมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิตฺตาฯ เนว สติมํ กลํ อุเปนฺติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปนฺติ สิเนรุํ ปพฺพตราชานํ อุปนิธาย สตฺต มุคฺคมตฺติโย ปาสาณสกฺขรา อุปนิกฺขิตฺตา’’ติฯ ‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อธิคมํ อุปนิธาย อญฺญติตฺถิยสมณพฺราหฺมณปริพฺพาชกานํ อธิคโม เนว สติมํ กลํ อุเปติ น สหสฺสิมํ กลํ อุเปติ น สตสหสฺสิมํ กลํ อุเปติฯ เอวํ มหาธิคโม, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล, เอวํ มหาภิญฺโญ’’ติฯ เอกาทสมํฯ
อภิสมยสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
นขสิขา โปกฺขรณี, สมฺเภชฺชอุทเก จ ทฺเว;
ทฺเว ปถวี ทฺเว สมุทฺทา, ตโย จ ปพฺพตูปมาติฯ