๑๐. ภิกฺขุสํยุตฺตํ
๑. โกลิตสุตฺตํ
๒๓๕. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เอตทโวจ – ‘‘อิธ มยฺหํ, อาวุโส, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘อริโย ตุณฺหีภาโว, อริโย ตุณฺหีภาโวติ วุจฺจติฯ กตโม นุ โข อริโย ตุณฺหีภาโว’ติ? ตสฺส มยฺหํ อาวุโส, เอตทโหสิ – ‘อิธ ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ อริโย ตุณฺหีภาโว’ติฯ โส ขฺวาหํ, อาวุโส, วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริํฯ ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, อิมินา วิหาเรน วิหรโต วิตกฺกสหคตา สญฺญา มนสิการา สมุทาจรนฺติ’’ฯ
‘‘อถ โข มํ, อาวุโส, ภควา อิทฺธิยา อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ – ‘โมคฺคลฺลาน, โมคฺคลฺลาน, มา, พฺราหฺมณ, อริยํ ตุณฺหีภาวํ ปมาโท, อริเย ตุณฺหีภาเว จิตฺตํ สณฺฐเปหิ, อริเย ตุณฺหีภาเว จิตฺตํ เอโกทิภาวํ กโรหิ, อริเย ตุณฺหีภาเว จิตฺตํ สมาทหา’ติฯ โส ขฺวาหํ, อาวุโส, อปเรน สมเยน วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิฯ ยญฺหิ ตํ, อาวุโส , สมฺมา วทมาโน วเทยฺย – ‘สตฺถารา อนุคฺคหิโต สาวโก มหาภิญฺญตํ ปตฺโต’ติ, มมํ ตํ สมฺมา วทมาโน วเทยฺย – ‘สตฺถารา อนุคฺคหิโต สาวโก มหาภิญฺญตํ ปตฺโต’’’ติฯ ปฐมํฯ
๒. อุปติสฺสสุตฺตํ
๒๓๖. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ ตตฺร โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –
‘‘อิธ มยฺหํ, อาวุโส, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘อตฺถิ นุ โข ตํ กิญฺจิ โลกสฺมิํ ยสฺส เม วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺเชยฺยุํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’ติ? ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, เอตทโหสิ – ‘นตฺถิ โข ตํ กิญฺจิ โลกสฺมิํ ยสฺส เม วิปริณามญฺญถาภาวา อุปฺปชฺเชยฺยุํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สตฺถุปิ โข เต, อาวุโส สาริปุตฺต, วิปริณามญฺญถาภาวา นุปฺปชฺเชยฺยุํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติ? ‘‘สตฺถุปิ โข เม, อาวุโส, วิปริณามญฺญถาภาวา นุปฺปชฺเชยฺยุํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา, อปิ จ เม เอวมสฺส – ‘มเหสกฺโข วต, โภ, สตฺถา อนฺตรหิโต มหิทฺธิโก มหานุภาโวฯ สเจ หิ ภควา จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺเฐยฺย ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสาน’นฺติฯ ตถา หิ ปนายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาฯ ตสฺมา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส สตฺถุปิ วิปริณามญฺญถาภาวา นุปฺปชฺเชยฺยุํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา’’ติฯ ทุติยํฯ
๓. ฆฏสุตฺตํ
๒๓๗. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ สาริปุตฺโต อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน ราชคเห วิหรนฺติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป เอกวิหาเรฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ –
‘‘วิปฺปสนฺนานิ โข เต, อาวุโส โมคฺคลฺลาน, อินฺทฺริยานิ; ปริสุทฺโธ มุขวณฺโณ ปริโยทาโต สนฺเตน นูนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อชฺช วิหาเรน วิหาสี’’ติฯ ‘‘โอฬาริเกน ขฺวาหํ, อาวุโส, อชฺช วิหาเรน วิหาสิํฯ อปิ จ, เม อโหสิ ธมฺมี กถา’’ติฯ ‘‘เกน สทฺธิํ ปนายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส อโหสิ ธมฺมี กถา’’ติ? ‘‘ภควตา โข เม, อาวุโส, สทฺธิํ อโหสิ ธมฺมี กถา’’ติฯ ‘‘ทูเร โข, อาวุโส, ภควา เอตรหิ สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ กิํ นุ โข, อายสฺมา, มหาโมคฺคลฺลาโน ภควนฺตํ อิทฺธิยา อุปสงฺกมิ; อุทาหุ ภควา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ อิทฺธิยา อุปสงฺกมี’’ติ? ‘‘น ขฺวาหํ, อาวุโส, ภควนฺตํ อิทฺธิยา อุปสงฺกมิํ; นปิ มํ ภควา อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ อปิ จ, เม ยาวตา ภควา เอตฺตาวตา ทิพฺพจกฺขุ วิสุชฺฌิ ทิพฺพา จ โสตธาตุฯ ภควโตปิ ยาวตาหํ เอตฺตาวตา ทิพฺพจกฺขุ วิสุชฺฌิ ทิพฺพา จ โสตธาตู’’ติฯ ‘‘ยถากถํ ปนายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ภควตา สทฺธิํ อโหสิ ธมฺมี กถา’’ติ?
‘‘อิธาหํ, อาวุโส, ภควนฺตํ เอตทโวจํ – ‘อารทฺธวีริโย อารทฺธวีริโยติ, ภนฺเต, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, อารทฺธวีริโย โหตี’ติ? เอวํ วุตฺเต, มํ, อาวุโส, ภควา เอตทโวจ – ‘อิธ, โมคฺคลฺลาน, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย วิหรติ – กามํ ตโจ จ นฺหารุ จ อฏฺฐี จ อวสิสฺสตุ, สรีเร อุปสุสฺสตุ มํสโลหิตํ, ยํ ตํ ปุริสถาเมน ปุริสวีริเยน ปุริสปรกฺกเมน ปตฺตพฺพํ น ตํ อปาปุณิตฺวา วีริยสฺส สณฺฐานํ ภวิสฺสตีติฯ เอวํ โข, โมคฺคลฺลาน, อารทฺธวีริโย โหตี’ติฯ เอวํ โข เม, อาวุโส, ภควตา สทฺธิํ อโหสิ ธมฺมี กถา’’ติฯ
‘‘เสยฺยถาปิ, อาวุโส, หิมวโต ปพฺพตราชสฺส ปริตฺตา ปาสาณสกฺขรา ยาวเทว อุปนิกฺเขปนมตฺตาย ; เอวเมว โข มยํ อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ยาวเทว อุปนิกฺเขปนมตฺตายฯ อายสฺมา หิ มหาโมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก มหานุภาโว อากงฺขมาโน กปฺปํ ติฏฺเฐยฺยา’’ติฯ
‘‘เสยฺยถาปิ , อาวุโส, มหติยา โลณฆฏาย ปริตฺตา โลณสกฺขราย ยาวเทว อุปนิกฺเขปนมตฺตาย; เอวเมว โข มยํ อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ยาวเทว อุปนิกฺเขปนมตฺตายฯ อายสฺมา หิ สาริปุตฺโต ภควตา อเนกปริยาเยน โถมิโต วณฺณิโต ปสตฺโถ –
‘‘สาริปุตฺโตว ปญฺญาย, สีเลน อุปสเมน จ;
โยปิ ปารงฺคโต ภิกฺขุ, เอตาวปรโม สิยา’’ติฯ
อิติห เต อุโภ มหานาคา อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สุลปิตํ สมนุโมทิํสูติฯ ตติยํฯ
๔. นวสุตฺตํ
๒๓๘. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร นโว ภิกฺขุ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต วิหารํ ปวิสิตฺวา อปฺโปสฺสุกฺโก ตุณฺหีภูโต สงฺกสายติ, น ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจํ กโรติ จีวรการสมเยฯ อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ , ภนฺเต, อญฺญตโร นโว ภิกฺขุ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต วิหารํ ปวิสิตฺวา อปฺโปสฺสุกฺโก ตุณฺหีภูโต สงฺกสายติ, น ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจํ กโรติ จีวรการสมเย’’ติฯ
อถ โข ภควา อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสิ – ‘‘เอหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, มม วจเนน ตํ ภิกฺขุํ อามนฺเตหิ ‘สตฺถา ตํ, อาวุโส, อามนฺเตตี’’’ติฯ ‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ โข โส ภิกฺขุ ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘สตฺถา ตํ, อาวุโส, อามนฺเตตี’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข โส ภิกฺขุ ตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ ภิกฺขุํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, ภิกฺขุ, ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต วิหารํ ปวิสิตฺวา อปฺโปสฺสุกฺโก ตุณฺหีภูโต สงฺกสายสิ, น ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจํ กโรสิ จีวรการสมเย’’ติ? ‘‘อหมฺปิ โข, ภนฺเต, สกํ กิจฺจํ กโรมี’’ติฯ
อถ โข ภควา ตสฺส ภิกฺขุโน เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘มา โข ตุมฺเห, ภิกฺขเว, เอตสฺส ภิกฺขุโน อุชฺฌายิตฺถฯ เอโส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี, ยสฺส จตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ, ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ
อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘นยิทํ สิถิลมารพฺภ, นยิทํ อปฺเปน ถามสา;
นิพฺพานํ อธิคนฺตพฺพํ, สพฺพทุกฺขปฺปโมจนํฯ
‘‘อยญฺจ ทหโร ภิกฺขุ, อยมุตฺตมปุริโส;
ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินิ’’นฺติฯ จตุตฺถํ;
๕. สุชาตสุตฺตํ
๒๓๙. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา สุชาโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ สุชาตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อุภเยเนวายํ, ภิกฺขเว, กุลปุตฺโต โสภติ – ยญฺจ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคโต, ยสฺส จตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ อิทมโวจ ภควา…เป.… สตฺถา –
‘‘โสภติ วตายํ ภิกฺขุ, อุชุภูเตน เจตสา;
วิปฺปยุตฺโต วิสํยุตฺโต, อนุปาทาย นิพฺพุโต;
ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินิ’’นฺติฯ ปญฺจมํ;
๖. ลกุณฺฑกภทฺทิยสุตฺตํ
๒๔๐. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา ลกุณฺฑกภทฺทิโย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ ลกุณฺฑกภทฺทิยํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, เอตํ ภิกฺขุํ อาคจฺฉนฺตํ ทุพฺพณฺณํ ทุทฺทสิกํ โอโกฏิมกํ ภิกฺขูนํ ปริภูตรูป’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เอโส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มหิทฺธิโก มหานุภาโว, น จ สา สมาปตฺติ สุลภรูปา ยา เตน ภิกฺขุนา อสมาปนฺนปุพฺพาฯ ยสฺส จตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ, ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ อิทมโวจ ภควา…เป.… สตฺถา –
‘‘หํสา โกญฺจา มยูรา จ, หตฺถโย ปสทา มิคา;
สพฺเพ สีหสฺส ภายนฺติ, นตฺถิ กายสฺมิํ ตุลฺยตาฯ
‘‘เอวเมว มนุสฺเสสุ, ทหโร เจปิ ปญฺญวา;
โส หิ ตตฺถ มหา โหติ, เนว พาโล สรีรวา’’ติฯ ฉฏฺฐํ;
๗. วิสาขสุตฺตํ
๒๔๑. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา วิสาโข ปญฺจาลปุตฺโต อุปฏฺฐานสาลายํ ภิกฺขู ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ, โปริยา วาจาย วิสฺสฏฺฐาย อเนลคลาย อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา ปริยาปนฺนาย อนิสฺสิตายฯ
อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยน อุปฏฺฐานสาลา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘โก นุ โข, ภิกฺขเว, อุปฏฺฐานสาลายํ ภิกฺขู ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ โปริยา วาจาย วิสฺสฏฺฐาย อเนลคลาย อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา ปริยาปนฺนาย อนิสฺสิตายา’’ติ? ‘‘อายสฺมา, ภนฺเต, วิสาโข ปญฺจาลปุตฺโต อุปฏฺฐานสาลายํ ภิกฺขู ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ, โปริยา วาจาย วิสฺสฏฺฐาย อเนลคลาย อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา ปริยาปนฺนาย อนิสฺสิตายา’’ติฯ
อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ วิสาขํ ปญฺจาลปุตฺตํ อามนฺเตสิ – ‘‘สาธุ สาธุ, วิสาข, สาธุ โข ตฺวํ, วิสาข, ภิกฺขู ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ…เป.… อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา ปริยาปนฺนาย อนิสฺสิตายา’’ติฯ
อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘นาภาสมานํ ชานนฺติ, มิสฺสํ พาเลหิ ปณฺฑิตํ;
ภาสมานญฺจ ชานนฺติ, เทเสนฺตํ อมตํ ปทํฯ
‘‘ภาสเย โชตเย ธมฺมํ, ปคฺคณฺเห อิสินํ ธชํ;
สุภาสิตธชา อิสโย, ธมฺโม หิ อิสินํ ธโช’’ติฯ สตฺตมํ;
๘. นนฺทสุตฺตํ
๒๔๒. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา นนฺโท ภควโต มาตุจฺฉาปุตฺโต อาโกฏิตปจฺจาโกฏิตานิ จีวรานิ ปารุปิตฺวา อกฺขีนิ อญฺเชตฺวา อจฺฉํ ปตฺตํ คเหตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ นนฺทํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘น โข เต ตํ, นนฺท, ปติรูปํ กุลปุตฺตสฺส สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตสฺส, ยํ ตฺวํ อาโกฏิตปจฺจาโกฏิตานิ จีวรานิ ปารุเปยฺยาสิ, อกฺขีนิ จ อญฺเชยฺยาสิ, อจฺฉญฺจ ปตฺตํ ธาเรยฺยาสิฯ เอตํ โข เต, นนฺท, ปติรูปํ กุลปุตฺตสฺส สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตสฺส, ยํ ตฺวํ อารญฺญิโก จ อสฺสสิ, ปิณฺฑปาติโก จ ปํสุกุลิโก จ กาเมสุ จ อนเปกฺโข วิหเรยฺยาสี’’ติฯ อิทมโวจ ภควา…เป.… สตฺถา –
‘‘กทาหํ นนฺทํ ปสฺเสยฺยํ, อารญฺญํ ปํสุกูลิกํ;
อญฺญาตุญฺเฉน ยาเปนฺตํ, กาเมสุ อนเปกฺขิน’’นฺติฯ
อถ โข อายสฺมา นนฺโท อปเรน สมเยน อารญฺญิโก จ ปิณฺฑปาติโก จ ปํสุกูลิโก จ กาเมสุ จ อนเปกฺโข วิหาสีติฯ อฏฺฐมํฯ
๙. ติสฺสสุตฺตํ
๒๔๓. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา ติสฺโส ภควโต ปิตุจฺฉาปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ทุกฺขี ทุมฺมโน อสฺสูนิ ปวตฺตยมาโนฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ติสฺสํ เอตทโวจ – ‘‘กิํ นุ โข ตฺวํ, ติสฺส, เอกมนฺตํ นิสินฺโน ทุกฺขี ทุมฺมโน อสฺสูนิ ปวตฺตยมาโน’’ติ? ‘‘ตถา หิ ปน มํ, ภนฺเต, ภิกฺขู สมนฺตา วาจาสนฺนิโตทเกน วาจาย สนฺนิโตทเกน (ก.) สญฺชมฺภริมกํสู’’ติ สญฺชพฺภริมกํสูติ (?)ฯ ‘‘ตถาหิ ปน ตฺวํ, ติสฺส, วตฺตา โน จ วจนกฺขโม; น โข เต ตํ, ติสฺส, ปติรูปํ กุลปุตฺตสฺส สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตสฺส, ยํ ตฺวํ วตฺตา โน จ วจนกฺขโมฯ เอตํ โข เต, ติสฺส, ปติรูปํ กุลปุตฺตสฺส สทฺธา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตสฺส – ‘ยํ ตฺวํ วตฺตา จ อสฺส วจนกฺขโม จา’’’ติฯ
อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘กิํ นุ กุชฺฌสิ มา กุชฺฌิ, อกฺโกโธ ติสฺส เต วรํ;
โกธมานมกฺขวินยตฺถญฺหิ, ติสฺส พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตี’’ติฯ นวมํ;
๑๐. เถรนามกสุตฺตํ
๒๔๔. เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ เถรนามโก เอกวิหารี เจว โหติ เอกวิหารสฺส จ วณฺณวาทีฯ โส เอโก คามํ ปิณฺฑาย ปวิสติ เอโก ปฏิกฺกมติ เอโก รโห นิสีทติ เอโก จงฺกมํ อธิฏฺฐาติฯ อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ, ภนฺเต, อญฺญตโร ภิกฺขุ เถรนามโก เอกวิหารี เอกวิหารสฺส จ วณฺณวาที’’ติฯ
อถ โข ภควา อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสิ – ‘‘เอหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, มม วจเนน เถรํ ภิกฺขุํ อามนฺเตหิ – ‘สตฺถา ตํ, อาวุโส เถร, อามนฺเตตี’’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข โส ภิกฺขุ ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา เถโร เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ เถรํ เอตทโวจ – ‘‘สตฺถา ตํ, อาวุโส เถร, อามนฺเตตี’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข อายสฺมา เถโร ตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ เถรํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, เถร, เอกวิหารี เอกวิหารสฺส จ วณฺณวาที’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยถา กถํ ปน ตฺวํ, เถร, เอกวิหารี เอกวิหารสฺส จ วณฺณวาที’’ติ? ‘‘อิธาหํ, ภนฺเต, เอโก คามํ ปิณฺฑาย ปวิสามิ เอโก ปฏิกฺกมามิ เอโก รโห นิสีทามิ เอโก จงฺกมํ อธิฏฺฐามิฯ เอวํ ขฺวาหํ, ภนฺเต, เอกวิหารี เอกวิหารสฺส จ วณฺณวาที’’ติฯ
‘‘อตฺเถโส, เถร, เอกวิหาโร เนโส นตฺถีติ วทามิฯ อปิ จ, เถร, ยถา เอกวิหาโร วิตฺถาเรน ปริปุณฺโณ โหติ ตํ สุณาหิ, สาธุกํ มนสิ กโรหิ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข…เป.…ฯ ‘‘กถญฺจ , เถร, เอกวิหาโร วิตฺถาเรน ปริปุณฺโณ โหติฯ อิธ, เถร, ยํ อตีตํ ตํ ปหีนํ, ยํ อนาคตํ ตํ ปฏินิสฺสฏฺฐํ, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ จ อตฺตภาวปฏิลาเภสุ ฉนฺทราโค สุปฺปฏิวินีโตฯ เอวํ โข, เถร, เอกวิหาโร วิตฺถาเรน ปริปุณฺโณ โหตี’’ติฯ
อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘สพฺพาภิภุํ สพฺพวิทุํ สุเมธํ,
สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺตํ;
สพฺพญฺชหํ ตณฺหากฺขเย วิมุตฺตํ,
ตมหํ นรํ เอกวิหารีติ พฺรูมี’’ติฯ ทสมํ;
๑๑. มหากปฺปินสุตฺตํ
๒๔๕. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา มหากปฺปิโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ มหากปฺปินํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุมฺเห ภิกฺขเว, เอตํ ภิกฺขุํ อาคจฺฉนฺตํ โอทาตกํ ตนุกํ ตุงฺคนาสิก’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เอโส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มหิทฺธิโก มหานุภาโวฯ น จ สา สมาปตฺติ สุลภรูปา ยา เตน ภิกฺขุนา อสมาปนฺนปุพฺพาฯ ยสฺส จตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ
อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, เย โคตฺตปฏิสาริโน;
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน, โส เสฏฺโฐ เทวมานุเสฯ
‘‘ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ, รตฺติมาภาติ จนฺทิมา;
สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปติ, ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ;
อถ สพฺพมโหรตฺติํ อถ สพฺพมโหรตฺตํ (สี. สฺยา. กํ.), พุทฺโธ ตปติ เตชสา’’ติฯ เอกาทสมํ;
๑๒. สหายกสุตฺตํ
๒๔๖. สาวตฺถิยํ วิหรติฯ อถ โข ทฺเว ภิกฺขู สหายกา อายสฺมโต มหากปฺปินสฺส สทฺธิวิหาริโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุฯ อทฺทสา โข ภควา เต ภิกฺขู ทูรโตว อาคจฺฉนฺเตฯ ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, เอเต ภิกฺขู สหายเก อาคจฺฉนฺเต กปฺปินสฺส สทฺธิวิหาริโน’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เอเต โข เต ภิกฺขู มหิทฺธิกา มหานุภาวาฯ น จ สา สมาปตฺติ สุลภรูปา, ยา เตหิ ภิกฺขูหิ อสมาปนฺนปุพฺพาฯ ยสฺส จตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตี’’ติฯ
อิทมโวจ ภควาฯ อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘สหายา วติเม ภิกฺขู, จิรรตฺตํ สเมติกา;
สเมติ เนสํ สทฺธมฺโม, ธมฺเม พุทฺธปฺปเวทิเตฯ
‘‘สุวินีตา กปฺปิเนน, ธมฺเม อริยปฺปเวทิเต;
ธาเรนฺติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินิ’’นฺติฯ ทฺวาทสมํ;
ภิกฺขุสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
โกลิโต อุปติสฺโส จ, ฆโฏ จาปิ ปวุจฺจติ;
นโว สุชาโต ภทฺทิ จ, วิสาโข นนฺโท ติสฺโส จ;
เถรนาโม จ กปฺปิโน, สหาเยน จ ทฺวาทสาติฯ
นิทานวคฺโค ทุติโยฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
นิทานาภิสมยธาตุ, อนมตคฺเคน กสฺสปํ;
สกฺการราหุลลกฺขโณ, โอปมฺม-ภิกฺขุนา วคฺโคฯ
ทุติโย เตน ปวุจฺจตีติฯ
นิทานวคฺคสํยุตฺตปาฬิ นิฏฺฐิตาฯ