(๑๒) ๒. อาปายิกวคฺโค
๑. อาปายิกสุตฺตํ
๑๑๔. ‘‘ตโยเม
๒. ทุลฺลภสุตฺตํ
๑๑๕. ‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมิํฯ กตเมสํ ติณฺณํ? ตถาคตสฺส, ภิกฺขเว, อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมิํ, ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส เทเสตา ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมิํ, กตญฺญู กตเวที ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมิํฯ อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมิ’’นฺติฯ ทุติยํฯ
๓. อปฺปเมยฺยสุตฺตํ
๑๑๖. ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? สุปฺปเมยฺโย, ทุปฺปเมยฺโย, อปฺปเมยฺโยฯ กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สุปฺปเมยฺโย? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุทฺธโต โหติ อุนฺนโฬ จปโล มุขโร วิกิณฺณวาโจ มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากตินฺทฺริโยฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สุปฺปเมยฺโยฯ
‘‘กตโม
‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อปฺปเมยฺโย? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหํ โหติ ขีณาสโวฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อปฺปเมยฺโยฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติฯ ตติยํฯ
๔. อาเนญฺชสุตฺตํ
๑๑๗. ‘‘ตโยเม
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’นฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส ตทสฺสาเทติ ตํ
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิญฺจี’ติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส ตทสฺสาเทติ ตํ นิกาเมติ เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชติ, ตตฺร ฐิโต ตทธิมุตฺโต ตพฺพหุลวิหารี อปริหีโน กาลํ กุรุมาโน อากิญฺจญฺญายตนูปคานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อากิญฺจญฺญายตนูปคานํ, ภิกฺขเว, เทวานํ สฏฺฐิ กปฺปสหสฺสานิ อายุปฺปมาณํฯ ตตฺถ ปุถุชฺชโน ยาวตายุกํ ฐตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา นิรยมฺปิ คจฺฉติ ติรจฺฉานโยนิมฺปิ คจฺฉติ เปตฺติวิสยมฺปิ คจฺฉติฯ ภควโต ปน สาวโก ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา ตสฺมิํเยว ภเว ปรินิพฺพายติฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, วิเสโส
๕. วิปตฺติสมฺปทาสุตฺตํ
๑๑๘. ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิปตฺติโยฯ กตมา ติสฺโส? สีลวิปตฺติ, จิตฺตวิปตฺติ, ทิฏฺฐิวิปตฺติฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ, อทินฺนาทายี โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ, มุสาวาที โหติ, ปิสุณวาโจ โหติ, ผรุสวาโจ โหติ, สมฺผปฺปลาปี โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติฯ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโตฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติฯ
‘‘กตมา
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทาฯ กตมา ติสฺโส? สีลสมฺปทา, จิตฺตสมฺปทา, ทิฏฺฐิสมฺปทาฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทาฯ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโตฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทาฯ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโน – ‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺฐํ, อตฺถิ หุตํ, อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, อตฺถิ อยํ โลโก, อตฺถิ ปโร โลโก, อตฺถิ มาตา, อตฺถิ ปิตา, อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, อตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปทาฯ สีลสมฺปทาเหตุ
๖. อปณฺณกสุตฺตํ
๑๑๙. ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิปตฺติโยฯ กตมา ติสฺโส? สีลวิปตฺติ, จิตฺตวิปตฺติ, ทิฏฺฐิวิปตฺติฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ…เป.… สมฺผปฺปลาปี โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติฯ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโตฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติฯ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ วิปรีตทสฺสโน – ‘นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺฐํ…เป.… เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิวิปตฺติฯ สีลวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว…เป.… ทิฏฺฐิวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อปณฺณโก มณิ อุทฺธํ ขิตฺโต เยน เยเนว ปติฏฺฐาติ สุปฺปติฏฺฐิตํเยว ปติฏฺฐาติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติเหตุ วา สตฺตา…เป.… อุปปชฺชนฺติฯ อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส วิปตฺติโยติฯ
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทาฯ กตมา ติสฺโส? สีลสมฺปทา, จิตฺตสมฺปทา, ทิฏฺฐิสมฺปทา
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโตฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทาฯ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโน – ‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺฐํ…เป.… เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปทาฯ สีลสมฺปทาเหตุ วา
๗. กมฺมนฺตสุตฺตํ
๑๒๐. ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิปตฺติโยฯ กตมา ติสฺโส? กมฺมนฺตวิปตฺติ, อาชีววิปตฺติ, ทิฏฺฐิวิปตฺติฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ…เป.… สมฺผปฺปลาปี โหติ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, อาชีววิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มิจฺฉาอาชีโว โหติ, มิจฺฉาอาชีเวน ชีวิกํ
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิวิปตฺติ? อิธ
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทาฯ กตมา ติสฺโส? กมฺมนฺตสมฺปทา, อาชีวสมฺปทา, ทิฏฺฐิสมฺปทาฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตสมฺปทาฯ
‘‘กตมา
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโน – ‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺฐํ…เป.… เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ
๘. ปฐมโสเจยฺยสุตฺตํ
๑๒๑. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, โสเจยฺยานิฯ กตมานิ ตีณิ? กายโสเจยฺยํ, วจีโสเจยฺยํ, มโนโสเจยฺยํฯ กตมญฺจ, ภิกฺขเว, กายโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํฯ
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, มโนโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต สมฺมาทิฏฺฐิโกฯ อิทํ
๙. ทุติยโสเจยฺยสุตฺตํ
๑๒๒. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, โสเจยฺยานิฯ กตมานิ ตีณิ? กายโสเจยฺยํ, วจีโสเจยฺยํ, มโนโสเจยฺยํฯ กตมญฺจ, ภิกฺขเว, กายโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาณาติปาตา
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํฯ
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, มโนโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺทํ – ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺโท’ติ ปชานาติ; อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺทํ – ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺโท’ติ ปชานาติ; ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺส
สุจิํ โสเจยฺยสมฺปนฺนํ, อาหุ นินฺหาตปาปก’’นฺติฯ นวมํ;
๑๐. โมเนยฺยสุตฺตํ
๑๒๓. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, โมเนยฺยานิฯ กตมานิ ตีณิ? กายโมเนยฺยํ, วจีโมเนยฺยํ, มโนโมเนยฺยํฯ กตมญฺจ, ภิกฺขเว, กายโมเนยฺยํ
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, วจีโมเนยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, วจีโมเนยฺยํฯ
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, มโนโมเนยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, มโนโมเนยฺยํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ตีณิ โมเนยฺยานี’’ติฯ
‘‘กายมุนิํ วจีมุนิํ, เจโตมุนิํ อนาสวํ;
มุนิํ โมเนยฺยสมฺปนฺนํ, อาหุ สพฺพปฺปหายิน’’นฺติฯ ทสมํ;
อาปายิกวคฺโค ทฺวาทสโมฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
อาปายิโก
อปณฺณโก จ กมฺมนฺโต, ทฺเว โสเจยฺยานิ โมเนยฺยนฺติฯ