๔. เทวตาวคฺโค
๑. เสขสุตฺตวณฺณนา
๓๑. จตุตฺถสฺส เสขสฺสาติ สตฺตวิธสฺส เสขสฺสฯ ปุถุชฺชเน ปน วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ปริหานายาติ อุปรูปริคุณปริหานายฯ
๒-๓. อปริหานสุตฺตทฺวยวณฺณนา
๓๒-๓๓. ทุติเย สตฺถุคารวตาติ สตฺถริ ครุภาโวฯ ธมฺมคารวตาติ นววิเธ โลกุตฺตรธมฺเม ครุภาโวฯ สงฺฆคารวตาติ สงฺเฆ ครุภาโวฯ สิกฺขาคารวตาติ ตีสุ สิกฺขาสุ ครุภาโวฯ อปฺปมาทคารวตาติ อปฺปมาเท ครุภาโวฯ ปฏิสนฺถารคารวตาติ ธมฺมามิสวเสน ทุวิเธ ปฏิสนฺถาเร ครุภาโวฯ สตฺถา ครุ อสฺสาติ สตฺถุครุฯ ธมฺโม ครุ อสฺสาติ ธมฺมครุฯ ติพฺพคารโวติ พหลคารโวฯ ปฏิสนฺถาเร ปฏิสนฺถารคารโวฯ ตติเย สปฺปติสฺโสติ สเชฏฺฐโก สคารโวฯ หิโรตฺตปฺปํ ปเนตฺถ มิสฺสกํ กถิตํฯ
๔. มหาโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา
๓๔. จตุตฺเถ ติสฺโส นาม ภิกฺขูติ เถรสฺเสว สทฺธิวิหาริโกฯ มหิทฺธิโก มหานุภาโวติ อิชฺฌนฏฺเฐน มหตี อิทฺธิ อสฺสาติ มหิทฺธิโกฯ อนุผรณฏฺเฐน มหา อานุภาโว อสฺสาติ มหานุภาโวฯ จิรสฺสํ โข, มาริส โมคฺคลฺลาน, อิมํ ปริยายมกาสีติ เอวรูปํ โลเก ปกติยา ปิยสมุทาหารวจนํ โหติฯ โลกิยา ปริยายมกาสีติ วารํ อกาสิฯ ยทิทํ อิธาคมนายาติ โย อยํ อิธาคมนาย วาโร, ตํ จิรสฺสํ อกาสีติ วุตฺตํ โหติฯ อิทมาสนํ ปญฺญตฺตนฺติ อเวจฺจปฺปสาเทนาติ อธิคเตน อจเลน มคฺคปฺปสาเทนฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต โสตาปตฺติมคฺคญาณํ กถิตํฯ
๕. วิชฺชาภาคิยสุตฺตวณฺณนา
๓๕. ปญฺจเม วิชฺชาภาคิยาติ วิชฺชาโกฏฺฐาสิกาฯ อนิจฺจสญฺญาติ อนิจฺจานุปสฺสนาญาเณ อุปฺปนฺนสญฺญาฯ อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญาติ ทุกฺขานุปสฺสนาญาเณ อุปฺปนฺนสญฺญาฯ ทุกฺเข อนตฺตสญฺญาติ อนตฺตานุปสฺสนาญาเณ อุปฺปนฺนสญฺญาฯ ปหานสญฺญาติ ปหานานุปสฺสนาญาเณ อุปฺปนฺนสญฺญาฯ วิราคสญฺญาติ วิราคานุปสฺสนาญาเณ อุปฺปนฺนสญฺญาฯ นิโรธสญฺญาติ นิโรธานุปสฺสนาญาเณ อุปฺปนฺนสญฺญาฯ
๖. วิวาทมูลสุตฺตวณฺณนา
๓๖. ฉฏฺเฐ วิวาทมูลานีติ วิวาทสฺส มูลานิฯ โกธโนติ กุชฺฌนลกฺขเณน โกเธน สมนฺนาคโตฯ อุปนาหีติ เวรอปฺปฏินิสฺสคฺคลกฺขเณน อุปนาเหน สมนฺนาคโตฯ อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ วิวาโท กถํ เทวมนุสฺสานํ อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺตติ? โกสมฺพกกฺขนฺธเก วิย ทฺวีสุ ภิกฺขูสุ วิวาทํ อาปนฺเนสุ ตสฺมิํ วิหาเร เตสํ อนฺเตวาสิกา วิวทนฺติ, เตสํ โอวาทํ คณฺหนฺโต ภิกฺขุนิสงฺโฆ วิวทติฯ ตโต เตสํ อุปฏฺฐากา วิวทนฺติ, อถ มนุสฺสานํ อารกฺขเทวตา อชฺฌตฺตํ วาติ ตุมฺหากํ อพฺภนฺตรปริสายฯ พหิทฺธาติ ปเรสํ ปริสายฯ
มกฺขีติ ปเรสํ คุณมกฺขนลกฺขเณน มกฺเขน สมนฺนาคโตฯ ปฬาสีติ ยุคคฺคาหลกฺขเณน อิสฺสุกีติ ปรสฺส สกฺการาทีนิ อิสฺสายนลกฺขณาย อิสฺสาย สมนฺนาคโตฯ มจฺฉรีติ อาวาสมจฺฉริยาทีหิ สมนฺนาคโตฯ สโฐติ เกราฏิโกฯ มายาวีติ กตปฏิจฺฉาทโกฯ ปาปิจฺโฉติ อสนฺตสมฺภาวนิจฺฉโก ทุสฺสีโลฯ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ นตฺถิกวาที, อเหตุวาที, อกิริยวาทีฯ สนฺทิฏฺฐิปรามาสีติ สยํ ทิฏฺฐเมว ปรามสติฯ อาธานคฺคาหีติ ทฬฺหคฺคาหีฯ ทุปฺปฏินิสฺสคฺคีติ น สกฺกา โหติ คหิตํ วิสฺสชฺชาเปตุํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํฯ
๗. ทานสุตฺตวณฺณนา
๓๗. สตฺตเม เวฬุกณฺฑกีติ เวฬุกณฺฑกนครวาสินีฯ ฉฬงฺคสมนฺนาคตนฺติ ฉหิ คุณงฺเคหิ สมนฺนาคตํฯ ทกฺขิณํ ปติฏฺฐาเปตีติ ทานํ เทติฯ ปุพฺเพว ทานา สุมโนติ ทานํ ทสฺสามีติ มาสฑฺฒมาสโต ปฏฺฐาย ททํ จิตฺตํ ปสาเทตีติ เอวํ วุตฺตา มุญฺจเจตนา ปน ทานกาเลเยว ลพฺภติฯ ทตฺวา อตฺตมโน โหตีติ อยํ ปน อปรเจตนา อปราปรํ อนุสฺสรนฺตสฺส ลพฺภติฯ วีตราคาติ วิคตราคา ขีณาสวาฯ ราควินยาย วา ปฏิปนฺนาติ ราควินยปฏิปทํ ปฏิปนฺนาฯ อุกฺกฏฺฐเทสนา เจสา, น เกวลํ ปน ขีณาสวานํ, อนาคามิ-สกทาคามิ-โสตาปนฺนานมฺปิ อนฺตมโส ตทหุปพฺพชิตสฺส ภณฺฑคาหกสามเณรสฺสาปิ ทินฺนา ทกฺขิณา ฉฬงฺคสมนฺนาคตาว โหติฯ โสปิ หิ โสตาปตฺติมคฺคตฺถเมว ปพฺพชิโตฯ
ยญฺญสฺส สมฺปทาติ ทานสฺส ปริปุณฺณตาฯ สญฺญตาติ สีลสญฺญเมน สญฺญตาฯ สยํ อาจมยิตฺวานาติ อตฺตนาว หตฺถปาเท โธวิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวาฯ สเกหิ ปาณิภีติ อตฺตโน หตฺเถหิฯ สเยหีติปิ ปาโฐฯ สทฺโธติ รตนตฺตยคุเณ สทฺทหนฺโตฯ มุตฺเตน เจตสาติ ลาภมจฺฉริยาทีหิ วิมุตฺเตน จิตฺเตนฯ อพฺยาปชฺฌํ สุขํ โลกนฺติ นิทฺทุกฺขํ อุฬารสุขโสมนสฺสํ เทวโลกํฯ
๘. อตฺตการีสุตฺตวณฺณนา
๓๘. อฏฺฐเม อทฺทสํ วา อสฺโสสิํ วาติ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา มา อทฺทสํ, อสุกสฺมิํ นาม ฐาเน วสตีติ มา อสฺโสสิํ, กเถนฺตสฺส วา วจนํ มา อสฺโสสิํฯ กถญฺหิ นามาติ เกน นาม การเณนฯ อารมฺภธาตูติ อารภนวเสน ปวตฺตวีริยํฯ นิกฺกมธาตูติ โกสชฺชโต นิกฺขมนสภาวํ วีริยํฯ ปรกฺกมธาตูติ ปรกฺกมสภาโวฯ ถามธาตูติ ถามสภาโวฯ ฐิติธาตูติ ฐิติสภาโวฯ อุปกฺกมธาตูติ อุปกฺกมสภาโวฯ สพฺพํ เจตํ เตน เตนากาเรน ปวตฺตสฺส วีริยสฺเสว นามํฯ
๙-๑๐. นิทานสุตฺตาทิวณฺณนา
๓๙-๔๐. นวเม กมฺมานนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมานํฯ สมุทยายาติ ปิณฺฑกรณตฺถายฯ นิทานนฺติ ปจฺจโยฯ โลภเชนาติ โลภโต ชาเตนฯ น ปญฺญายนฺตีติ ‘‘เอวรูเปน กมฺเมน นิพฺพตฺตา’’ติ น ทิสฺสนฺติฯ สุกฺกปกฺเข กมฺมานนฺติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํฯ ทสเม นิจุลวเนติ มหามุจลินฺทวเนฯ สทฺธมฺโมติ สาสนสทฺธมฺโมฯ
๑๑. ทารุกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา
๔๑. เอกาทสเม เจโตวสิปฺปตฺโตติ จิตฺตวสิภาวํ ปตฺโตฯ ปถวีตฺเวว อธิมุจฺเจยฺยาติ ถทฺธาการํ ปถวีธาตูติ สลฺลกฺเขยฺยฯ ยํ นิสฺสายาติ ยํ วิชฺชมานํ ถทฺธาการํ ปถวีธาตุํ นิสฺสาย อมุํ ทารุกฺขนฺธํ ปถวีตฺเวว อธิมุจฺเจยฺย, สา เอตฺถ ปถวีธาตุ อตฺถีติฯ อิมินา นเยน เสสปทานิปิ เวทิตพฺพานิฯ ยเถว หิ ตสฺมิํ ถทฺธาการา ปถวีธาตุ อตฺถิ, เอวํ ยูสาการา อาโปธาตุ, อุณฺหาการา เตโชธาตุ, วิตฺถมฺภนาการา วาโยธาตุ, รตฺตวณฺณมฺหิ สาเร ปทุมปุปฺผวณฺณา สุภธาตุ, ปูติภูเต จุณฺเณ เจว เผคฺคุปปฏิกาสุ จ อมนุญฺญวณฺณา อสุภธาตุ, ตํ นิสฺสาย อมุํ ทารุกฺขนฺธํ อสุภนฺตฺเวว อธิมุจฺเจยฺย สลฺลกฺเขยฺยาติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต มิสฺสกวิหาโร นาม กถิโตฯ
๑๒. นาคิตสุตฺตวณฺณนา
๔๒. ทฺวาทสเม คามนฺตวิหารินฺติ คามนฺตเสนาสนวาสิํฯ สมาหิตํ นิสินฺนนฺติ ตสฺมิํ คามนฺตเสนาสเน สมาธิํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนํฯ อิทานิมนฺติ อิทานิ อิมํฯ สมาธิมฺหา จาเวสฺสตีติ สมาธิโต อุฏฺฐาเปสฺสติฯ น อตฺตมโน โหมีติ น สกมโน โหมิฯ ปจลายมานนฺติ นิทฺทายมานํฯ เอกตฺตนฺติ เอกสภาวํ, เอกคฺคตาภูตํ อรญฺญสญฺญํเยว จิตฺเต กริสฺสตีติ อตฺโถฯ อนุรกฺขิสฺสตีติ อนุคฺคณฺหิสฺสติฯ อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิโมเจสฺสตีติ อญฺญสฺมิํ กาเล อวิมุตฺตํ จิตฺตํ อิทานิ ปญฺจหิ วิมุตฺตีหิ วิโมจยิสฺสติฯ ริญฺจตีติ วชฺเชติ วิสฺสชฺเชติฯ ปฏิปณาเมตฺวาติ อุจฺจารปสฺสาวกมฺมายาติ อุจฺจารปสฺสาวกรณตฺถายฯ อิมินา เอตฺตเกน ฐาเนน สตฺถารา อรญฺญเสนาสนสฺส วณฺโณ กถิโตฯ สุตฺตสฺส ปน ปฐมโกฏฺฐาเส ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวาติฯ
เทวตาวคฺโค จตุตฺโถฯ