๕๕. ภทฺทิยวคฺโค
๑. ลกุณฺฑภทฺทิยตฺเถรอปทานํ
๑.
‘‘ปทุมุตฺตโร
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๒.
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, เสฏฺฐิปุตฺโต มหทฺธโน;
ชงฺฆาวิหารํ วิจรํ, สงฺฆารามํ อคจฺฉหํฯ
๓.
‘‘ตทา โส โลกปชฺโชโต, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
มญฺชุสฺสรานํ ปวรํ, สาวกํ อภิกิตฺตยิฯ
๔.
‘‘ตํ สุตฺวา มุทิโต หุตฺวา, การํ กตฺวา มเหสิโน;
วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํฯ
๕.
‘‘ตทา พุทฺโธ วิยากาสิ, สงฺฆมชฺเฌ วินายโก;
‘อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, ลจฺฉเส ตํ มโนรถํฯ
๖.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
๗.
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
ภทฺทิโย นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
๘.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๙.
‘‘ทฺเวนวุเต
ทุราสโท ทุปฺปสโห, สพฺพโลกุตฺตโม ชิโนฯ
๑๐.
‘‘จรเณน จ สมฺปนฺโน, พฺรหา อุชุ ปตาปวา;
หิเตสี สพฺพสตฺตานํ
๑๑.
‘‘นนฺทารามวเน ตสฺส, อโหสิํ ผุสฺสโกกิโล
คนฺธกุฏิสมาสนฺเน, อมฺพรุกฺเข วสามหํฯ
๑๒.
‘‘ตทา
ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, มญฺชุนาภินิกูชหํ
๑๓.
‘‘ราชุยฺยานํ
อมฺพปิณฺฑํ คเหตฺวาน, สมฺพุทฺธสฺโสปนามยิํฯ
๑๔.
‘‘ตทา เม จิตฺตมญฺญาย, มหาการุณิโก ชิโน;
อุปฏฺฐากสฺส หตฺถโต, ปตฺตํ ปคฺคณฺหิ นายโกฯ
๑๕.
‘‘อทาสิํ
ปตฺเต ปกฺขิปฺป ปกฺเขหิ, ปญฺชลิํ
๑๖.
‘‘สเรน รชนีเยน, สวนีเยน วคฺคุนา;
วสฺสนฺโต พุทฺธปูชตฺถํ, นีฬํ
๑๗.
‘‘ตทา มุทิตจิตฺตํ มํ, พุทฺธเปมคตาสยํ;
สกุณคฺฆิ อุปาคนฺตฺวา, ฆาตยี ทุฏฺฐมานโสฯ
๑๘.
‘‘ตโต จุโตหํ ตุสิเต, อนุโภตฺวา มหาสุขํ;
มนุสฺสโยนิมาคจฺฉิํ, ตสฺส กมฺมสฺส วาหสาฯ
๑๙.
‘‘อิมมฺหิ
กสฺสโป นาม โคตฺเตน, อุปฺปชฺชิ วทตํ วโรฯ
๒๐.
‘‘สาสนํ โชตยิตฺวา โส, อภิภุยฺย กุติตฺถิเย;
วินยิตฺวาน เวเนยฺเย, นิพฺพุโต โส สสาวโกฯ
๒๑.
‘‘นิพฺพุเต ตมฺหิ โลกคฺเค, ปสนฺนา ชนตา พหู;
ปูชนตฺถาย พุทฺธสฺส, ถูปํ กุพฺพนฺติ สตฺถุโนฯ
๒๒.
‘‘‘สตฺตโยชนิกํ ถูปํ, สตฺตรตนภูสิตํ;
กริสฺสาม มเหสิสฺส’, อิจฺเจวํ มนฺตยนฺติ เตฯ
๒๓.
‘‘กิกิโน กาสิราชสฺส, ตทา เสนาย นายโก;
หุตฺวาหํ อปฺปมาณสฺส, ปมาณํ เจติเย วทิํฯ
๒๔.
‘‘ตทา เต มม วากฺเยน, เจติยํ โยชนุคฺคตํ;
อกํสุ นรวีรสฺส, นานารตนภูสิตํฯ
๒๕.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๒๖.
‘‘ปจฺฉิเม
สาวตฺถิยํ ปุรวเร, อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเนฯ
๒๗.
‘‘ปุรปฺปเวเส สุคตํ, ทิสฺวา วิมฺหิตมานโส;
ปพฺพชิตฺวาน น จิรํ, อรหตฺตมปาปุณิํฯ
๒๘.
‘‘เจติยสฺส ปมาณํ ยํ, อกริํ เตน กมฺมุนา;
ลกุณฺฑกสรีโรหํ, ชาโต ปริภวารโหฯ
๒๙.
‘‘สเรน
มญฺชุสฺสรานํ ภิกฺขูนํ, อคฺคตฺตมนุปาปุณิํฯ
๓๐.
‘‘ผลทาเนน
สามญฺญผลสมฺปนฺโน, วิหรามิ อนาสโวฯ
๓๑.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโวฯ
๓๒.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก;
ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๓๓.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;
ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ลกุณฺฑภทฺทิโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
ลกุณฺฑภทฺทิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปฐมํฯ
๒. กงฺขาเรวตตฺเถรอปทานํ
๓๔.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา;
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๓๕.
‘‘สีหหนุ พฺรหฺมคิโร, หํสทุนฺทุภินิสฺสโน
นาควิกฺกนฺตคมโน, จนฺทสูราทิกปฺปโภฯ
๓๖.
‘‘มหามตี
มหาการุณิโก นาโถ, มหาตมปนูทโน
๓๗.
‘‘ส
ธมฺมํ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ, สตฺตาสยวิทู มุนิฯ
๓๘.
‘‘ฌายิํ ฌานรตํ วีรํ, อุปสนฺตํ อนาวิลํ;
วณฺณยนฺโต ปริสติํ, โตเสสิ
๓๙.
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, พฺราหฺมโณ เวทปารคู;
ธมฺมํ สุตฺวาน มุทิโต, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํฯ
๔๐.
‘‘ตทา ชิโน วิยากาสิ, สงฺฆมชฺเฌ วินายโก;
‘มุทิโต โหหิ ตฺวํ พฺรหฺเม, ลจฺฉเส ตํ มโนรถํฯ
๔๑.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
๔๒.
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
เรวโต นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
๔๓.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๔๔.
‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาโตหํ โกลิเย ปุเร;
ขตฺติเย กุลสมฺปนฺเน, อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเนฯ
๔๕.
‘‘ยทา
ตทา ปสนฺโน สุคเต, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
๔๖.
‘‘กงฺขา เม พหุลา อาสิ, กปฺปากปฺเป ตหิํ ตหิํ;
สพฺพํ ตํ วินยี พุทฺโธ, เทเสตฺวา ธมฺมมุตฺตมํฯ
๔๗.
‘‘ตโตหํ
วิหรามิ ตทา พุทฺโธ, มํ ทิสฺวา เอตทพฺรวิฯ
๔๘.
‘‘‘ยา
เย ฌายิโน ตา ปชหนฺติ สพฺพา, อาตาปิโน พฺรหฺมจริยํ จรนฺตา’ฯ
๔๙.
‘‘สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ, ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ;
สุมุตฺโต สรเวโคว กิเลเส ฌาปยิํ มมฯ
๕๐.
‘‘ตโต ฌานรตํ ทิสฺวา, พุทฺโธ โลกนฺตคู มุนิ;
ฌายีนํ ภิกฺขูนํ อคฺโค, ปญฺญาเปติ มหามติฯ
๕๑.
‘‘กิเลสา
๕๒.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๕๓.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กงฺขาเรวโต เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
กงฺขาเรวตตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํฯ
๓. สีวลิตฺเถรอปทานํ
๕๔.
‘‘ปทุมุตฺตโร
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๕๕.
‘‘สีลํ ตสฺส อสงฺเขยฺยํ, สมาธิ วชิรูปโม;
อสงฺเขยฺยํ ญาณวรํ, วิมุตฺติ จ อโนปมาฯ
๕๖.
‘‘มนุชามรนาคานํ, พฺรหฺมานญฺจ สมาคเม;
สมณพฺราหฺมณากิณฺเณ, ธมฺมํ เทเสสิ นายโกฯ
๕๗.
‘‘สสาวกํ มหาลาภิํ, ปุญฺญวนฺตํ ชุตินฺธรํ;
ฐเปสิ เอตทคฺคมฺหิ, ปริสาสุ วิสารโทฯ
๕๘.
‘‘ตทาหํ ขตฺติโย อาสิํ, นคเร หํสสวฺหเย;
สุตฺวา ชินสฺส ตํ วากฺยํ, สาวกสฺส คุณํ พหุํฯ
๕๙.
‘‘นิมนฺตยิตฺวา
มหาทานํ ททิตฺวาน, ตํ ฐานมภิปตฺถยิํฯ
๖๐.
‘‘ตทา มํ วินตํ ปาเท, ทิสฺวาน ปุริสาสโภ;
สเรน มหตา วีโร
๖๑.
‘‘‘ตโต ชินสฺส วจนํ, โสตุกามา มหาชนา;
เทวทานวคนฺธพฺพา, พฺรหฺมาโน จ มหิทฺธิกา’ฯ
๖๒.
‘‘สมณพฺราหฺมณา เจว, นมสฺสิํสุ กตญฺชลี;
‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตมฯ
๖๓.
‘‘‘ขตฺติเยน
โสตุกามา ผลํ ตสฺส, พฺยากโรหิ มหามุเน’ฯ
๖๔.
‘‘ตโต อโวจ ภควา, ‘สุณาถ มม ภาสิตํ;
อปฺปเมยฺยมฺหิ พุทฺธมฺหิ, สสงฺฆมฺหิ ปติฏฺฐิตา
๖๕.
‘‘‘ทกฺขิณา ตาย
อปิ เจ ส มหาโภโค, ฐานํ ปตฺเถติ อุตฺตมํฯ
๖๖.
‘‘‘ลาภี วิปุลลาภานํ, ยถา ภิกฺขุ สุทสฺสโน;
ตถาหมฺปิ ภเวยฺยนฺติ, ลจฺฉเส ตํ อนาคเตฯ
๖๗.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
๖๘.
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
สีวลิ นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
๖๙.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสูปโค อหํฯ
๗๐.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, วิปสฺสี โลกนายโก;
อุปฺปชฺชิ จารุทสฺสโน, สพฺพธมฺมวิปสฺสโกฯ
๗๑.
‘‘ตทาหํ
ทยิโต ปสฺสิโต เจว, อาสิํ กมฺมนฺตวาวโฏ
๗๒.
‘‘ตทา อญฺญตโร ปูโค, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;
ปริเวสํ อการยิ, มหนฺตมติวิสฺสุตํฯ
๗๓.
‘‘นิฏฺฐิเต
นวํ ทธิํ มธุญฺเจว, วิจินํ เนว อทฺทสุํฯ
๗๔.
‘‘ตทาหํ ตํ คเหตฺวาน, นวํ ทธิํ มธุมฺปิ จ;
กมฺมสฺสามิฆรํ คจฺฉิํ, ตเมสนฺตา มมทฺทสุํฯ
๗๕.
‘‘สหสฺสมปิ ทตฺวาน, นาลภิํสุ จ ตํ ทฺวยํ;
ตโตหํ เอวํ จินฺเตสิํ, ‘เนตํ เหสฺสติ โอรกํฯ
๗๖.
‘‘‘ยถา อิเม ชนา สพฺเพ, สกฺกโรนฺติ ตถาคตํ;
อหมฺปิ การํ กสฺสามิ, สสงฺเฆ โลกนายเก’ฯ
๗๗.
‘‘ตทาหเมวํ
มทฺทิตฺวา โลกนาถสฺส, สสงฺฆสฺส อทาสหํฯ
๗๘.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๗๙.
‘‘ปุนาหํ พาราณสิยํ, ราชา หุตฺวา มหายโส;
สตฺตุกสฺส ตทา ทุฏฺโฐ, ทฺวารโรธมการยิํฯ
๘๐.
‘‘ตทา ตปสฺสิโน รุทฺธา, เอกาหํ รกฺขิตา อหุํ;
ตโต ตสฺส วิปาเกน, ปาปติํ
๘๑.
‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาโตหํ โกลิเย ปุเร;
สุปฺปวาสา จ เม มาตา, มหาลิ ลิจฺฉวี ปิตาฯ
๘๒.
‘‘ขตฺติเย ปุญฺญกมฺเมน, ทฺวารโรธสฺส วาหสา;
สตฺต วสฺสานิ นิวสิํ, มาตุกุจฺฉิมฺหิ ทุกฺขิโตฯ
๘๓.
‘‘สตฺตาหํ
มาตา เม ฉนฺททาเนน, เอวํ อาสิ สุทุกฺขิตาฯ
๘๔.
‘‘สุวตฺถิโตหํ
นิกฺขนฺตทิวเสเยว, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
๘๕.
‘‘อุปชฺฌา สาริปุตฺโต เม, โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก;
เกเส โอโรปยนฺโต เม, อนุสาสิ มหามติฯ
๘๖.
‘‘เกเสสุ
เทวา นาคา มนุสฺสา จ, ปจฺจเย อุปเนนฺติ เมฯ
๘๗.
‘‘ปทุมุตฺตรนาถญฺจ, วิปสฺสิญฺจ วินายกํ;
ยํ ปูชยิํ ปมุทิโต, ปจฺจเยหิ วิเสสโตฯ
๘๘.
‘‘ตโต เตสํ วิเสเสน, กมฺมานํ วิปุลุตฺตมํ;
ลาภํ ลภามิ สพฺพตฺถ, วเน คาเม ชเล ถเลฯ
๘๙.
‘‘เรวตํ ทสฺสนตฺถาย, ยทา ยาติ วินายโก;
ติํสภิกฺขุสหสฺเสหิ, สห โลกคฺคนายโกฯ
๙๐.
‘‘ตทา เทโวปณีเตหิ, มมตฺถาย มหามติ;
ปจฺจเยหิ มหาวีโร, สสงฺโฆ โลกนายโกฯ
๙๑.
‘‘อุปฏฺฐิโต
ตโต เชตวนํ คนฺตฺวา, เอตทคฺเค ฐเปสิ มํฯ
๙๒.
‘‘‘ลาภีนํ สีวลิ อคฺโค, มม สิสฺเสสุ ภิกฺขโว’;
สพฺพโลกหิโต สตฺถา, กิตฺตยี ปริสาสุ มํฯ
๙๓.
‘‘กิเลสา
๙๔.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๙๕.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สีวลิเถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
สีวลิตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํฯ
๔. วงฺคีสตฺเถรอปทานํ
๙๖.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา;
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๙๗.
‘‘ยถาปิ
เอวํ ปาวจนํ ตสฺส, อรหนฺเตหิ จิตฺติตํฯ
๙๘.
‘‘สเทวาสุรนาเคหิ, มนุเชหิ ปุรกฺขโต;
สมณพฺราหฺมณากิณฺเณ, ชนมชฺเฌ ชินุตฺตโมฯ
๙๙.
‘‘ปภาหิ อนุรญฺชนฺโต, โลเก
วจเนน วิโพเธนฺโต, เวเนยฺยปทุมานิ โสฯ
๑๐๐.
‘‘เวสารชฺเชหิ สมฺปนฺโน, จตูหิ ปุริสุตฺตโม;
ปหีนภยสารชฺโช, เขมปฺปตฺโต วิสารโทฯ
๑๐๑.
‘‘อาสภํ
ปฏิชานาติ โลกคฺโค, นตฺถิ สญฺโจทโก กฺวจิฯ
๑๐๒.
‘‘สีหนาทมสมฺภีตํ, นทโต ตสฺส ตาทิโน;
เทโว นโร วา พฺรหฺมา วา, ปฏิวตฺตา น วิชฺชติฯ
๑๐๓.
‘‘เทเสนฺโต
ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ, ปริสาสุ วิสารโทฯ
๑๐๔.
‘‘ปฏิภานวตํ อคฺคํ, สาวกํ สาธุสมฺมตํ;
คุณํ พหุํ ปกิตฺเตตฺวา, เอตทคฺเค ฐเปสิ ตํฯ
๑๐๕.
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, พฺราหฺมโณ สาธุสมฺมโต;
สพฺพเวทวิทู ชาโต, วาคีโส วาทิสูทโนฯ
๑๐๖.
‘‘อุเปจฺจ ตํ มหาวีรํ, สุตฺวาหํ ธมฺมเทสนํ;
ปีติวรํ ปฏิลภิํ, สาวกสฺส คุเณ รโตฯ
๑๐๗.
‘‘นิมนฺเตตฺวาว สุคตํ, สสงฺฆํ โลกนนฺทนํ;
สตฺตาหํ โภชยิตฺวาหํ, ทุสฺเสหจฺฉาทยิํ ตทาฯ
๑๐๘.
‘‘นิปจฺจ สิรสา ปาเท, กโตกาโส กตญฺชลี;
เอกมนฺตํ ฐิโต หฏฺโฐ, สนฺถวิํ ชินมุตฺตมํฯ
๑๐๙.
‘‘‘นโม เต วาทิมทฺทน
นโม เต สพฺพโลกคฺค, นโม เต อภยงฺกรฯ
๑๑๐.
‘‘‘นโม
นโม เต สนฺติสุขท, นโม เต สรณงฺกรฯ
๑๑๑.
‘‘‘อนาถานํ
วิสฺสามภูมิ
๑๑๒.
‘‘เอวมาทีหิ สมฺพุทฺธํ, สนฺถวิตฺวา มหาคุณํ;
อโวจํ วาทิสูทสฺส
๑๑๓.
‘‘ตทา อโวจ ภควา, อนนฺตปฏิภานวา;
‘โย โส พุทฺธํ อโภเชสิ, สตฺตาหํ สหสาวกํฯ
๑๑๔.
‘‘‘คุณญฺจ เม ปกิตฺเตสิ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ;
เอโส ปตฺถยเต ฐานํ, วาทิสูทสฺส ภิกฺขุโนฯ
๑๑๕.
‘‘‘อนาคตมฺหิ
เทวมานุสสมฺปตฺติํ, อนุโภตฺวา อนปฺปกํฯ
๑๑๖.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
๑๑๗.
‘‘‘ตสฺส
วงฺคีโส นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
๑๑๘.
‘‘ตํ สุตฺวา มุทิโต หุตฺวา, ยาวชีวํ ตทา ชินํ;
ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐาสิํ, เมตฺตจิตฺโต ตถาคตํฯ
๑๑๙.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตุสิตํ
๑๒๐.
‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาโต วิปฺปกุเล
ปจฺจาชาโต
๑๒๑.
‘‘สพฺพเวทวิทู
วาทิสฺสโร
๑๒๒.
‘‘วงฺเค ชาโตติ วงฺคีโส, วจเน อิสฺสโรติ วา;
วงฺคีโส อิติ เม นามํ, อภวี โลกสมฺมตํฯ
๑๒๓.
‘‘ยทาหํ
ตทา ราชคเห รมฺเม, สาริปุตฺตมหทฺทสํ
ปญฺจวีสติมํ ภาณวารํฯ
๑๒๔.
‘‘ปิณฺฑาย วิจรนฺตํ ตํ, ปตฺตปาณิํ สุสํวุตํ;
อโลลกฺขิํ มิตภาณิํ, ยุคมตฺตํ นิทกฺขิตํ
๑๒๕.
‘‘ตํ ทิสฺวา วิมฺหิโต หุตฺวา, อโวจํ มมนุจฺฉวํ
กณิการํว นิจิตํ
๑๒๖.
‘‘อาจิกฺขิ โส เม สตฺถารํ, สมฺพุทฺธํ โลกนายกํ;
ตทา โส ปณฺฑิโต วีโร, อุตฺตริํ
๑๒๗.
‘‘วิราคสํหิตํ วากฺยํ, กตฺวา ทุทฺทสมุตฺตมํ;
วิจิตฺตปฏิภาเนหิ, โตสิโต เตน ตาทินาฯ
๑๒๘.
‘‘นิปจฺจ สิรสา ปาเท, ‘ปพฺพาเชหี’ติ มํ พฺรวิ;
ตโต มํ ส มหาปญฺโญ, พุทฺธเสฏฺฐมุปานยิฯ
๑๒๙.
‘‘นิปจฺจ สิรสา ปาเท, นิสีทิํ สตฺถุ สนฺติเก;
มมาห วทตํ เสฏฺโฐ, กจฺจิ วงฺคีส ชานาสิ
๑๓๐.
‘‘กิญฺจิ
มตสีสํ
ตว วิชฺชาวิเสเสน, สเจ สกฺโกสิ วาจย
๑๓๑.
‘‘อาโมติ เม ปฏิญฺญาเต, ตีณิ สีสานิ ทสฺสยิ;
นิรยนรเทเวสุ, อุปปนฺเน อวาจยิํฯ
๑๓๒.
‘‘ตทา ขีณาสวสฺเสว
ตโตหํ วิหตารพฺโภ, ปพฺพชฺชํ สมยาจิสํฯ
๑๓๓.
‘‘ปพฺพชิตฺวาน สุคตํ, สนฺถวามิ ตหิํ ตหิํ;
ตโต มํ กพฺพวิตฺโตสิ
๑๓๔.
‘‘ตโต
ตกฺกิกา ปนิมา คาถา, ฐานโส ปฏิภนฺติ ตํฯ
๑๓๕.
‘‘น กพฺพวิตฺโตหํ วีร, ฐานโส ปฏิภนฺติ มํ;
เตน หิ ทานิ วงฺคีส, ฐานโส สนฺถวาหิ มํฯ
๑๓๖.
‘‘ตทาหํ สนฺถวิํ วีรํ, คาถาหิ อิสิสตฺตมํ;
ฐานโส เม ตทา ตุฏฺโฐ, ชิโน อคฺเค ฐเปสิ มํฯ
๑๓๗.
‘‘ปฏิภาเนน จิตฺเตน, อญฺเญสมติมญฺญหํ;
เปสเล เตน สํวิคฺโค, อรหตฺตมปาปุณิํฯ
๑๓๘.
‘‘‘ปฏิภานวตํ อคฺโค, อญฺโญ โกจิ น วิชฺชติ;
ยถายํ ภิกฺขุ วงฺคีโส, เอวํ ธาเรถ ภิกฺขโว’ฯ
๑๓๙.
‘‘สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ, ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ;
สุมุตฺโต สรเวโคว กิเลเส ฌาปยิํ มมฯ
๑๔๐.
‘‘กิเลสา
๑๔๑.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๑๔๒.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา วงฺคีโส เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
วงฺคีสตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํฯ
๕. นนฺทกตฺเถรอปทานํ
๑๔๓.
‘‘ปทุมุตฺตโร
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๑๔๔.
‘‘หิตาย สพฺพสตฺตานํ, สุขาย วทตํ วโร;
อตฺถาย ปุริสาชญฺโญ, ปฏิปนฺโน สเทวเกฯ
๑๔๕.
‘‘ยสคฺคปตฺโต สิริมา, กิตฺติวณฺณภโต
ปูชิโต สพฺพโลกสฺส, ทิสา สพฺพาสุ วิสฺสุโตฯ
๑๔๖.
‘‘อุตฺติณฺณวิจิกิจฺโฉ
ปริปุณฺณมนสงฺกปฺโป, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํฯ
๑๔๗.
‘‘อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส, อุปฺปาเทตา นรุตฺตโม;
อนกฺขาตญฺจ อกฺขาสิ, อสญฺชาตญฺจ สญฺชนีฯ
๑๔๘.
‘‘มคฺคญฺญู
มคฺคสฺส กุสโล สตฺถา, สารถีนํ วรุตฺตโม
๑๔๙.
‘‘ตทา มหาการุณิโก, ธมฺมํ เทเสสิ นายโก;
นิมุคฺเค กามปงฺกมฺหิ
๑๕๐.
‘‘ภิกฺขุนีนํ โอวทเน, สาวกํ เสฏฺฐสมฺมตํ;
วณฺณยํ เอตทคฺคมฺหิ, ปญฺญเปสิ มหามุนิฯ
๑๕๑.
‘‘ตํ สุตฺวาหํ ปมุทิโต, นิมนฺเตตฺวา ตถาคตํ;
โภชยิตฺวา สสงฺฆํ ตํ, ปตฺถยิํ ฐานมุตฺตมํฯ
๑๕๒.
‘‘ตทา ปมุทิโต นาโถ, มํ อโวจ มหาอิสิ;
‘สุขี ภวสฺสุ ทีฆาวุ
๑๕๓.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
๑๕๔.
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
นนฺทโก นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
๑๕๕.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสูปโค อหํฯ
๑๕๖.
‘‘ปจฺฉิเม
สาวตฺถิยํ ปุเร วเร, อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเนฯ
๑๕๗.
‘‘ปุรปฺปเวเส สุคตํ, ทิสฺวา วิมฺหิตมานโส;
เชตารามปฏิคฺคาเห, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
๑๕๘.
‘‘นจิเรเนว
ตโตหํ ติณฺณสํสาโร, สาสิโต สพฺพทสฺสินาฯ
๑๕๙.
‘‘ภิกฺขุนีนํ
สาสิตา ตา มยา สพฺพา, อภวิํสุ อนาสวาฯ
๑๖๐.
‘‘สตานิ ปญฺจนูนานิ, ตทา ตุฏฺโฐ มหาหิโต;
ภิกฺขุนีนํ โอวทตํ, อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ มํฯ
๑๖๑.
‘‘สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ, ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ;
สุมุตฺโต สรเวโคว, กิเลเส ฌาปยิํ มมฯ
๑๖๒.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
๑๖๓.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๑๖๔.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา นนฺทโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
นนฺทกตฺเถรสฺสาปทานํ ปญฺจมํฯ
๖. กาฬุทายิตฺเถรอปทานํ
๑๖๕.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา;
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๑๖๖.
‘‘นายกานํ
กตญฺญู กตเวที จ, ติตฺเถ โยเชติ ปาณิเน
๑๖๗.
‘‘สพฺพญฺญุเตน ญาเณน, ตุลยิตฺวา ทยาสโย;
เทเสติ ปวรํ ธมฺมํ, อนนฺตคุณสญฺจโยฯ
๑๖๘.
‘‘ส
เทเสติ มธุรํ ธมฺมํ, จตุสจฺจูปสญฺหิตํฯ
๑๖๙.
‘‘สุตฺวาน ตํ ธมฺมวรํ, อาทิมชฺฌนฺตโสภณํ;
ปาณสตสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุฯ
๑๗๐.
‘‘นินฺนาทิตา ตทา ภูมิ, คชฺชิํสุ จ ปโยธรา;
สาธุการํ ปวตฺติํสุ, เทวพฺรหฺมนราสุราฯ
๑๗๑.
‘‘‘อโห
อโห ภวสมุทฺทมฺหิ, นิมุคฺเค อุทฺธรี ชิโน’ฯ
๑๗๒.
‘‘เอวํ ปเวทชาเตสุ, สนรามรพฺรหฺมสุ;
กุลปฺปสาทกานคฺคํ, สาวกํ วณฺณยี ชิโนฯ
๑๗๓.
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, ชาโตมจฺจกุเล อหุํ;
ปาสาทิโก ทสฺสนิโย, ปหูตธนธญฺญวาฯ
๑๗๔.
‘‘หํสารามมุเปจฺจาหํ
สุณิตฺวา มธุรํ ธมฺมํ, การํ กตฺวา จ ตาทิโนฯ
๑๗๕.
‘‘นิปจฺจ ปาทมูเลหํ, อิมํ วจนมพฺรวิํ;
‘กุลปฺปสาทกานคฺโค, โย ตยา สนฺถุโต
๑๗๖.
‘‘‘ตาทิโส
ตทา มหาการุณิโก, สิญฺจนฺโต วา มเตน มํฯ
๑๗๗.
‘‘อาห มํ ‘ปุตฺต อุตฺติฏฺฐ, ลจฺฉเส ตํ มโนรถํ;
กถํ นาม ชิเน การํ, กตฺวาน วิผโล สิยาฯ
๑๗๘.
‘‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
๑๗๙.
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
อุทายิ นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’ฯ
๑๘๐.
‘‘ตํ สุตฺวา มุทิโต หุตฺวา, ยาวชีวํ ตทา ชินํ;
เมตฺตจิตฺโต ปริจริํ, ปจฺจเยหิ วินายกํฯ
๑๘๑.
‘‘เตน กมฺมวิปาเกน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๑๘๒.
‘‘ปจฺฉิเม
ชาโต มหามจฺจกุเล, สุทฺโธทนมหีปเต
๑๘๓.
‘‘ตทา อชายิ สิทฺธตฺโถ, รมฺเม ลุมฺพินิกานเน;
หิตาย สพฺพโลกสฺส, สุขาย จ นราสโภฯ
๑๘๔.
‘‘ตทเหว
ปิโย สหาโย ทยิโต, วิยตฺโต นีติโกวิโทฯ
๑๘๕.
‘‘เอกูนติํโส วยสา, นิกฺขมิตฺวา อคารโต
ฉพฺพสฺสํ วีตินาเมตฺวา, อาสิ พุทฺโธ วินายโกฯ
๑๘๖.
‘‘เชตฺวา
ภวณฺณวํ ตริตฺวาน, พุทฺโธ อาสิ สเทวเกฯ
๑๘๗.
‘‘อิสิวฺหยํ คมิตฺวาน
ตโต วิเนสิ ภควา, คนฺตฺวา คนฺตฺวา ตหิํ ตหิํฯ
๑๘๘.
‘‘เวเนยฺเย วินยนฺโต โส, สงฺคณฺหนฺโต สเทวกํ;
อุเปจฺจ มคเธ คิริํ
๑๘๙.
‘‘ตทา
คนฺตฺวา ทิสฺวา ทสพลํ, ปพฺพชิตฺวารหา อหุํฯ
๑๙๐.
‘‘ตทา มเหสิํ ยาจิตฺวา, ปาปยิํ กปิลวฺหยํ;
ตโต ปุราหํ คนฺตฺวาน, ปสาเทสิํ มหากุลํฯ
๑๙๑.
‘‘ชิโน ตสฺมิํ คุเณ ตุฏฺโฐ, มํ มหาปริสาย โส
กุลปฺปสาทกานคฺคํ, ปญฺญาเปสิ วินายโกฯ
๑๙๒.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
๑๙๓.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๑๙๔.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กาฬุทายิเถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
กาฬุทายิตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺฐํฯ
๗. อภยตฺเถรอปทานํ
๑๙๕.
‘‘ปทุมุตฺตโร
อิโต สตสหสฺสมฺหิ, กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโกฯ
๑๙๖.
‘‘สรณคมเน
กิญฺจิ สีเล นิเวเสสิ, ทสกมฺมปถุตฺตเมฯ
๑๙๗.
‘‘เทติ กสฺสจิ โส วีโร, สามญฺญผลมุตฺตมํ;
สมาปตฺตี ตถา อฏฺฐ, ติสฺโส วิชฺชา ปวจฺฉติฯ
๑๙๘.
‘‘ฉฬภิญฺญาสุ โยเชสิ, กิญฺจิ สตฺตํ นรุตฺตโม;
เทติ กสฺสจิ นาโถ โส, จตสฺโส ปฏิสมฺภิทาฯ
๑๙๙.
‘‘โพธเนยฺยํ ปชํ ทิสฺวา, อสงฺเขยฺยมฺปิ โยชนํ
ขเณน อุปคนฺตฺวาน, วิเนติ นรสารถิฯ
๒๐๐.
‘‘ตทาหํ หํสวติยํ, อโหสิํ พฺราหฺมณตฺรโช;
ปารคู สพฺพเวทานํ, เวยฺยากรณสมฺมโตฯ
๒๐๑.
‘‘นิรุตฺติยา จ กุสโล, นิฆณฺฑุมฺหิ วิสารโท;
ปทโก เกฏุภวิทู, ฉนฺโทวิจิติโกวิโทฯ
๒๐๒.
‘‘ชงฺฆาวิหารํ วิจรํ, หํสารามมุเปจฺจหํ;
อทฺทสํ วรทํ
๒๐๓.
‘‘เทเสนฺตํ วิรชํ ธมฺมํ, ปจฺจนีกมตี อหํ;
อุเปตฺวา ตสฺส กลฺยาณํ, สุตฺวาน วิมลํ อหํ
๒๐๔.
‘‘พฺยาหตํ
นาทฺทสํ ตสฺส มุนิโน, ตโต ปพฺพชิโต อหํฯ
๒๐๕.
‘‘นจิเรเนว กาเลน, สพฺพสตฺตวิสารโท;
นิปุโณ พุทฺธวจเน, อโหสิํ คุณิสมฺมโตฯ
๒๐๖.
‘‘ตทา จตสฺโส คาถาโย, คนฺถยิตฺวา สุพฺยญฺชนา;
สนฺถวิตฺวา ติโลกคฺคํ, เทสยิสฺสํ ทิเน ทิเนฯ
๒๐๗.
‘‘วิรตฺโตสิ มหาวีโร, สํสาเร สภเย วสํ;
กรุณาย น นิพฺพายิ, ตโต การุณิโก มุนิฯ
๒๐๘.
‘‘ปุถุชฺชโน
สมฺปชาโน สติยุตฺโต, ตสฺมา เอโส อจินฺติโยฯ
๒๐๙.
‘‘ทุพฺพลานิ
ญาณคฺคิปริทฑฺฒานิ, น ขียิํสุ ตมพฺภุตํฯ
๒๑๐.
‘‘โย สพฺพโลกสฺส ครุ, โลโก
ตถาปิ โลกาจริโย, โลโก ตสฺสานุวตฺตโกฯ
๒๑๑.
‘‘เอวมาทีหิ สมฺพุทฺธํ, กิตฺตยํ ธมฺมเทสนํ;
ยาวชีวํ กริตฺวาน, คโต สคฺคํ ตโต จุโตฯ
๒๑๒.
‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ พุทฺธมภิกิตฺตยิํ;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํฯ
๒๑๓.
‘‘เทวโลเก มหารชฺชํ, ปาเทสิํ กญฺจนคฺฆิยํ
จกฺกวตฺตี มหารชฺชํ, พหุโสนุภวิํ อหํฯ
๒๑๔.
‘‘ทุเว
อญฺญํ คติํ น ชานามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํฯ
๒๑๕.
‘‘ทุเว กุเล ปชายามิ, ขตฺติเย อถ พฺราหฺมเณ;
นีเจ กุเล น ชายามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํฯ
๒๑๖.
‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, คิริพฺพชปุรุตฺตเม;
รญฺโญหํ พิมฺพิสารสฺส, ปุตฺโต นาเมน จาภโยฯ
๒๑๗.
‘‘ปาปมิตฺตวสํ คนฺตฺวา, นิคณฺเฐน วิโมหิโต;
เปสิโต นาฏปุตฺเตน, พุทฺธเสฏฺฐมุเปจฺจหํฯ
๒๑๘.
‘‘ปุจฺฉิตฺวา
ปพฺพชิตฺวาน นจิรํ, อรหตฺตมปาปุณิํฯ
๒๑๙.
‘‘กิตฺตยิตฺวา ชินวรํ, กิตฺติโต โหมิ สพฺพทา;
สุคนฺธเทหวทโน, อาสิํ สุขสมปฺปิโตฯ
๒๒๐.
‘‘ติกฺขหาสลหุปญฺโญ, มหาปญฺโญ ตเถวหํ;
วิจิตฺตปฏิภาโน จ, ตสฺส กมฺมสฺส วาหสาฯ
๒๒๑.
‘‘อภิตฺถวิตฺวา ปทุมุตฺตราหํ, ปสนฺนจิตฺโต อสมํ สยมฺภุํ;
น คจฺฉิ กปฺปานิ อปายภูมิํ, สตํ สหสฺสานิ พเลน ตสฺสฯ
๒๒๒.
‘‘กิเลสา
๒๒๓.
‘‘สฺวาคตํ
๒๒๔.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อภโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
อภยตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํฯ
๘. โลมสกงฺคิยตฺเถรอปทานํ
๒๒๕.
‘‘อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป, พฺรหฺมพนฺธุ มหายโส;
กสฺสโป นาม โคตฺเตน, อุปฺปชฺชิ วทตํ วโรฯ
๒๒๖.
‘‘ตทาหํ จนฺทโน เจว, ปพฺพชิตฺวาน สาสเน;
อาปาณโกฏิกํ ธมฺมํ, ปูรยิตฺวาน สาสเนฯ
๒๒๗.
‘‘ตโต จุตา สนฺตุสิตํ, อุปปนฺนา อุโภ มยํ;
ตตฺถ ทิพฺเพหิ นจฺเจหิ, คีเตหิ วาทิเตหิ จฯ
๒๒๘.
‘‘รูปาทิทสหงฺเคหิ, อภิโภตฺวาน เสสเก;
ยาวตายุํ วสิตฺวาน, อนุโภตฺวา มหาสุขํฯ
๒๒๙.
‘‘ตโต จวิตฺวา ติทสํ, จนฺทโน อุปปชฺชถ;
อหํ กปิลวตฺถุสฺมิํ, อชายิํ สากิยตฺรโชฯ
๒๓๐.
‘‘ยทา อุทายิตฺเถเรน, อชฺฌิฏฺโฐ โลกนายโก;
อนุกมฺปิย สกฺยานํ, อุเปสิ กปิลวฺหยํฯ
๒๓๑.
‘‘ตทาติมานิโน
ปณมนฺติ น สมฺพุทฺธํ, ชาติถทฺธา อนาทราฯ
๒๓๒.
‘‘เตสํ
ปชฺชุนฺโน วิย วสฺสิตฺถ, ปชฺชลิตฺถ ยถา สิขีฯ
๒๓๓.
‘‘ทสฺเสตฺวา รูปมตุลํ, ปุน อนฺตรธายถ;
เอโกปิ หุตฺวา พหุธา, อโหสิ ปุนเรกโกฯ
๒๓๔.
‘‘อนฺธการํ
ปาฏิเหรํ กริตฺวาน, วินยี ญาตเก มุนิฯ
๒๓๕.
‘‘จาตุทฺทีโป มหาเมโฆ, ตาวเทว ปวสฺสถ;
ตทา หิ ชาตกํ พุทฺโธ, เวสฺสนฺตรมเทสยิฯ
๒๓๖.
‘‘ตทา เต ขตฺติยา สพฺเพ, นิหนฺตฺวา ชาติชํ มทํ;
อุเปสุํ สรณํ พุทฺธํ, อาห สุทฺโธทโน ตทาฯ
๒๓๗.
‘‘‘อิทํ ตติยํ ตว ภูริปญฺญ, ปาทานิ วนฺทามิ สมนฺตจกฺขุ;
ยทาภิชาโต ปถวี ปกมฺปยี, ยทา จ ตํ นชฺชหิ ชมฺพุฉายา’ฯ
๒๓๘.
‘‘ตทา พุทฺธานุภาวํ ตํ, ทิสฺวา วิมฺหิตมานโส;
ปพฺพชิตฺวาน ตตฺเถว, นิวสิํ มาตุปูชโกฯ
๒๓๙.
‘‘จนฺทโน เทวปุตฺโต มํ, อุปคนฺตฺวานุปุจฺฉถ;
ภทฺเทกรตฺตสฺส ตทา, สงฺเขปวิตฺถารํ นยํฯ
๒๔๐.
‘‘โจทิโตหํ
ภทฺเทกรตฺตํ สุตฺวาน, สํวิคฺโค วนมามโกฯ
๒๔๑.
‘‘ตทา มาตรมปุจฺฉิํ, วเน วจฺฉามิ เอกโก;
สุขุมาโลติ เม มาตา, วารยี ตํ
๒๔๒.
‘‘กาสํ
อุรสา ปนุทิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหยํฯ
๒๔๓.
‘‘ตทา วนํ ปวิฏฺโฐหํ, สริตฺวา ชินสาสนํ;
ภทฺเทกรตฺตโอวาทํ, อรหตฺตมปาปุณิํฯ
๒๔๔.
‘‘‘อตีตํ
ยทตีตํ ปหีนํ ตํ, อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํฯ
๒๔๕.
‘‘‘ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ, ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ;
อสํหีรํ อสํกุปฺปํ, ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเยฯ
๒๔๖.
‘‘‘อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว;
น หิ โน สงฺครํ
๒๔๗.
‘‘‘เอวํวิหาริํ
ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ, สนฺโต อาจิกฺขเต มุนิ’ฯ
๒๔๘.
‘‘กิเลสา
๒๔๙.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๒๕๐.
‘‘ปฏิสมฺภิทา
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โลมสกงฺคิโย
อภาสิตฺถาติฯ
โลมสกงฺคิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺฐมํฯ
๙. วนวจฺฉตฺเถรอปทานํ
๒๕๑.
‘‘อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป, พฺรหฺมพนฺธุ มหายโส;
กสฺสโป นาม โคตฺเตน, อุปฺปชฺชิ วทตํ วโรฯ
๒๕๒.
‘‘ตทาหํ ปพฺพชิตฺวาน, ตสฺส พุทฺธสฺส สาสเน;
ยาวชีวํ จริตฺวาน, พฺรหฺมจารํ ตโต จุโตฯ
๒๕๓.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๒๕๔.
‘‘ตโต จุโต อรญฺญมฺหิ, กโปโต อาสหํ ตหิํ;
วสเต คุณสมฺปนฺโน, ภิกฺขุ ฌานรโต สทาฯ
๒๕๕.
‘‘เมตฺตจิตฺโต การุณิโก, สทา ปมุทิตานโน;
อุเปกฺขโก มหาวีโร, อปฺปมญฺญาสุ โกวิโทฯ
๒๕๖.
‘‘วินีวรณสงฺกปฺเป, สพฺพสตฺตหิตาสเย;
วิสฏฺโฐ นจิเรนาสิํ, ตสฺมิํ สุคตสาวเกฯ
๒๕๗.
‘‘อุเปจฺจ
กทาจิ สามิสํ เทติ, ธมฺมํ เทเสสิ เจกทาฯ
๒๕๘.
‘‘ตทา
ตโต จุโต คโต สคฺคํ, ปวาโส สฆรํ ยถาฯ
๒๕๙.
‘‘สคฺคา
อคารํ ฉฑฺฑยิตฺวาน, ปพฺพชิํ พหุโส อหํฯ
๒๖๐.
‘‘สมโณ
หุตฺวา วสิํ อรญฺญมฺหิ, อเนกสตโส อหํฯ
๒๖๑.
‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, รมฺเม กปิลวตฺถเว;
วจฺฉโคตฺโต ทิโช ตสฺส, ชายาย อหโมกฺกมิํฯ
๒๖๒.
‘‘มาตุ เม โทหโฬ อาสิ, ติโรกุจฺฉิคตสฺส เม;
ชายมานสมีปมฺหิ, วนวาสาย นิจฺฉโยฯ
๒๖๓.
‘‘ตโต เม อชนี มาตา, รมณีเย วนนฺตเร;
คพฺภโต นิกฺขมนฺตํ มํ, กาสาเยน ปฏิคฺคหุํฯ
๒๖๔.
‘‘ตโต กุมาโร สิทฺธตฺโถ, ชาโต สกฺยกุลทฺธโช;
ตสฺส มิตฺโต ปิโย อาสิํ, สํวิสฏฺโฐ สุมานิโยฯ
๒๖๕.
‘‘สตฺตสาเรภินิกฺขนฺเต, โอหาย วิปุลํ ยสํ;
อหมฺปิ ปพฺพชิตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิํฯ
๒๖๖.
‘‘วนาลยํ ภาวนียํ, กสฺสปํ ธุตวาทิกํ;
ทิสฺวา สุตฺวา ชินุปฺปาทํ, อุเปสิํ นรสารถิํฯ
๒๖๗.
‘‘โส เม ธมฺมมเทเสสิ, สพฺพตฺถํ สมฺปกาสยํ;
ตโตหํ ปพฺพชิตฺวาน, วนเมว ปุนาคมํ
๒๖๘.
‘‘ตตฺถาปฺปมตฺโต
อโห สุลทฺธลาโภมฺหิ, สุมิตฺเตนานุกมฺปิโตฯ
๒๖๙.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
๒๗๐.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๒๗๑.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา วนวจฺโฉ เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
วนวจฺฉตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํฯ
๑๐. จูฬสุคนฺธตฺเถรอปทานํ
๒๗๒.
‘‘อิมมฺหิ
กสฺสโป นาม โคตฺเตน, อุปฺปชฺชิ วทตํ วโรฯ
๒๗๓.
‘‘อนุพฺยญฺชนสมฺปนฺโน, พาตฺติํสวรลกฺขโณ;
พฺยามปฺปภาปริวุโต, รํสิชาลสโมตฺถโฏฯ
๒๗๔.
‘‘อสฺสาเสตา ยถา จนฺโท, สูริโยว ปภงฺกโร;
นิพฺพาเปตา ยถา เมโฆ, สาคโรว คุณากโรฯ
๒๗๕.
‘‘ธรณีริว สีเลน, หิมวาว สมาธินา;
อากาโส วิย ปญฺญาย, อสงฺโค อนิโล ยถาฯ
๒๗๖.
‘‘ตทาหํ
ปหูตธนธญฺญสฺมิํ, นานารตนสญฺจเยฯ
๒๗๗.
‘‘มหตา ปริวาเรน, นิสินฺนํ โลกนายกํ;
อุเปจฺจ ธมฺมมสฺโสสิํ, อมตํว มโนหรํฯ
๒๗๘.
‘‘ทฺวตฺติํสลกฺขณธโร, สนกฺขตฺโตว จนฺทิมา;
อนุพฺยญฺชนสมฺปนฺโน, สาลราชาว ผุลฺลิโตฯ
๒๗๙.
‘‘รํสิชาลปริกฺขิตฺโต, ทิตฺโตว กนกาจโล;
พฺยามปฺปภาปริวุโต, สตรํสี ทิวากโรฯ
๒๘๐.
‘‘โสณฺณานโน ชินวโร, สมณีว
กรุณาปุณฺณหทโย, คุเณน วิย สาคโรฯ
๒๘๑.
‘‘โลกวิสฺสุตกิตฺติ จ, สิเนรูว นคุตฺตโม;
ยสสา วิตฺถโต วีโร, อากาสสทิโส มุนิฯ
๒๘๒.
‘‘อสงฺคจิตฺโต สพฺพตฺถ, อนิโล วิย นายโก;
ปติฏฺฐา สพฺพภูตานํ, มหีว มุนิสตฺตโมฯ
๒๘๓.
‘‘อนุปลิตฺโต โลเกน, โตเยน ปทุมํ ยถา;
กุวาทคจฺฉทหโน, อคฺคิขนฺโธว โสภสิ
๒๘๔.
‘‘อคโธ วิย สพฺพตฺถ, กิเลสวิสนาสโก;
คนฺธมาทนเสโลว, คุณคนฺธวิภูสิโตฯ
๒๘๕.
‘‘คุณานํ
สินฺธูว วนราชีนํ, กิเลสมลหารโกฯ
๒๘๖.
‘‘วิชยีว
จกฺกวตฺตีว โส ราชา, โพชฺฌงฺครตนิสฺสโรฯ
๒๘๗.
‘‘มหาภิสกฺกสงฺกาโส, โทสพฺยาธิติกิจฺฉโก;
สลฺลกตฺโต ยถา เวชฺโช, ทิฏฺฐิคณฺฑวิผาลโกฯ
๒๘๘.
‘‘โส ตทา โลกปชฺโชโต, สนรามรสกฺกโต;
ปริสาสุ นราทิจฺโจ, ธมฺมํ เทสยเต ชิโนฯ
๒๘๙.
‘‘ทานํ ทตฺวา มหาโภโค, สีเลน สุคตูปโค;
ภาวนาย จ นิพฺพาติ, อิจฺเจวมนุสาสถฯ
๒๙๐.
‘‘เทสนํ ตํ มหสฺสาทํ, อาทิมชฺฌนฺตโสภณํ;
สุณนฺติ ปริสา สพฺพา, อมตํว มหารสํฯ
๒๙๑.
‘‘สุตฺวา สุมธุรํ ธมฺมํ, ปสนฺโน ชินสาสเน;
สุคตํ สรณํ คนฺตฺวา, ยาวชีวํ นมสฺสหํฯ
๒๙๒.
‘‘มุนิโน คนฺธกุฏิยา, โอปุญฺเชสิํ
จตุชฺชาเตน คนฺเธน, มาเส อฏฺฐ ทิเนสฺวหํฯ
๒๙๓.
‘‘ปณิธาย สุคนฺธตฺตํ, สรีรวิสฺสคนฺธิโน
ตทา ชิโน วิยากาสิ, สุคนฺธตนุลาภิตํฯ
๒๙๔.
‘‘‘โย ยํ คนฺธกุฏิภูมิํ, คนฺเธโนปุญฺชเต สกิํ;
เตน กมฺมวิปาเกน, อุปปนฺโน ตหิํ ตหิํฯ
๒๙๕.
‘‘‘สุคนฺธเทโห สพฺพตฺถ, ภวิสฺสติ อยํ นโร;
คุณคนฺธยุตฺโต หุตฺวา, นิพฺพายิสฺสตินาสโว’ฯ
๒๙๖.
‘‘เตน
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ
๒๙๗.
‘‘ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ, ชาโต วิปฺปกุเล อหํ;
คพฺภํ เม วสโต มาตา, เทเหนาสิ สุคนฺธิตาฯ
๒๙๘.
‘‘ยทา
สาวตฺถิสพฺพคนฺเธหิ, วาสิตา วิย วายถฯ
๒๙๙.
‘‘ปุปฺผวสฺสญฺจ
ธูปานิ จ มหคฺฆานิ, อุปวายิํสุ ตาวเทฯ
๓๐๐.
‘‘เทวา
วาสยิํสุ สุคนฺเธน, ยสฺมิํ ชาโต อหํ ฆเรฯ
๓๐๑.
‘‘ยทา จ ตรุโณ ภทฺโท, ปฐเม โยพฺพเน ฐิโต;
ตทา เสลํ
๓๐๒.
‘‘เตหิ สพฺเพหิ ปริวุโต
ตทา พุทฺธานุภาวํ ตํ, ทิสฺวา ปพฺพชิโต อหํฯ
๓๐๓.
‘‘สีลํ สมาธิปญฺญญฺจ, วิมุตฺติญฺจ อนุตฺตรํ;
ภาเวตฺวา จตุโร ธมฺเม, ปาปุณิํ อาสวกฺขยํฯ
๓๐๔.
‘‘ยทา ปพฺพชิโต จาหํ, ยทา จ อรหา อหุํ;
นิพฺพายิสฺสํ ยทา จาหํ, คนฺธวสฺโส ตทา อหุฯ
๓๐๕.
‘‘สรีรคนฺโธ จ สทาติเสติ
ตเถว
๓๐๖.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
๓๐๗.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๓๐๘.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา จูฬสุคนฺโธ เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
จูฬสุคนฺธตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํฯ
ภทฺทิยวคฺโค ปญฺจปญฺญาสโมฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ภทฺทิโย เรวโต เถโร, มหาลาภี จ สีวลี;
วงฺคีโส นนฺทโก เจว, กาฬุทายี ตถาภโยฯ
โลมโส วนวจฺโฉ จ, สุคนฺโธ เจว ทสโม;
ตีณิ คาถาสตา ตตฺถ, โสฬสา จ ตทุตฺตริฯ
อถ
กณิการวฺหโย วคฺโค, ผลโท ติณทายโก;
กจฺจาโน ภทฺทิโย วคฺโค, คาถาโย คณิตา จิมาฯ
นวคาถาสตานีห
สปญฺญาสํ ปญฺจสตํ, อปทานา ปกาสิตาฯ
สห อุทานคาถาหิ, ฉสหสฺสานิ โหนฺติมา;
ทฺเวสตานิ จ คาถานํ, อฏฺฐารส ตทุตฺตริฯ