Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Abhidhammatthasaṅgaho
Ganthārambhakathā
1. Sammāsambuddhamatulaṃ
Abhivādiya bhāsissaṃ, abhidhammatthasaṅgahaṃ.
Catuparamatthadhammo
2. Tattha vuttābhidhammatthā, catudhā paramatthato.
Cittaṃ cetasikaṃ rūpaṃ, nibbānamiti sabbathā.
1. Cittaparicchedo
Bhūmibhedacittaṃ
3. Tattha cittaṃ tāva catubbidhaṃ hoti kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ lokuttarañceti.
Akusalacittaṃ
4. Tattha katamaṃ kāmāvacaraṃ? Somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ, somanassasahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ
5. Domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekanti imāni dvepi paṭighasampayuttacittāni nāma.
6. Upekkhāsahagataṃ vicikicchāsampayuttamekaṃ, upekkhāsahagataṃ uddhaccasampayuttamekanti imāni dvepi momūhacittāni nāma.
7. Iccevaṃ sabbathāpi dvādasākusalacittāni samattāni.
8. Aṭṭhadhā lobhamūlāni, dosamūlāni ca dvidhā.
Mohamūlāni ca dveti, dvādasākusalā siyuṃ.
Ahetukacittaṃ
9. Upekkhāsahagataṃ cakkhuviññāṇaṃ, tathā sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ
10. Upekkhāsahagataṃ kusalavipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ, tathā sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, sukhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ, upekkhāsahagataṃ sampaṭicchanacittaṃ, somanassasahagataṃ santīraṇacittaṃ, upekkhāsahagataṃ santīraṇacittañceti imāni aṭṭhapi kusalavipākāhetukacittāni nāma.
11. Upekkhāsahagataṃ
12. Icceva sabbathāpi aṭṭhārasāhetukacittāni samattāni.
13. Sattākusalapākāni, puññapākāni aṭṭhadhā.
Kriyacittāni tīṇīti, aṭṭhārasa ahetukā.
Sobhanacittaṃ
14. Pāpāhetukamuttāni, sobhanānīti vuccare.
Ekūnasaṭṭhi cittāni, athekanavutīpi vā.
Kāmāvacarasobhanacittaṃ
15. Somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ, somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ, upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ. Upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekanti imāni aṭṭhapi kāmāvacarakusalacittāni nāma.
16. Somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ, somanassasahagataṃ
17. Somassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ, sasaṅkhārikamekaṃ, somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ asaṅkhārikamekaṃ
18. Iccevaṃ sabbathāpi catuvīsati sahetukakāmāvacarakusalavipākakiriyacittāni samattāni.
19. Vedanāñāṇasaṅkhārabhedena catuvīsati.
Sahetukāmāvacarapuññapākakriyā matā.
20. Kāme tevīsa pākāni, puññāpuññāni vīsati.
Ekādasa kriyā ceti, catupaññāsa sabbathā.
Rūpāvacaracittaṃ
21. Vitakkavicārapītisukhekaggatāsahitaṃ paṭhamajjhānakusalacittaṃ, vicārapītisukhekaggatāsahitaṃ dutiyajjhānakusalacittaṃ, pītisukhekaggatāsahitaṃ tatiyajjhānakusalacittaṃ, sukhekaggatāsahitaṃ catutthajjhānakusalacittaṃ, upekkhekaggatāsahitaṃ pañcamajjhānakusalacittañceti imāni pañcapi rūpāvacarakusalacittāni nāma.
22. Vitakkavicārapītisukhekaggatāsahitaṃ paṭhamajjhānavipākacittaṃ, vicārapītisukhekaggatāsahitaṃ dutiyajjhānavipākacittaṃ, pītisukhekaggatāsahitaṃ tatiyajjhānavipākacittaṃ, sukhekaggatāsahitaṃ
23. Vitakkavicārapītisukhekaggatāsahitaṃ paṭhamajjhānakiriyacittaṃ, vicārapītisukhekaggatāsahitaṃ dutiyajjhānakiriyacittaṃ, pītisukhekaggatāsahitaṃ tatiyajjhānakiriyacittaṃ
24. Iccevaṃ sabbathāpi pannarasa rūpāvacarakusalavipākakiriyacittāni samattāni.
25. Pañcadhā jhānabhedena, rūpāvacaramānasaṃ.
Puññapākakriyābhedā, taṃ pañcadasadhā bhave.
Arūpāvacaracittaṃ
26. Ākāsānañcāyatanakusalacittaṃ, viññāṇañcāyatanakusalacittaṃ, ākiñcaññāyatanakusalacittaṃ, nevasaññānāsaññāyatanakusalacittañceti imāni cattāripi arūpāvacarakusalacittāni nāma.
27. Ākāsānañcāyatanavipākacittaṃ, viññāṇañcāyatanavipākacittaṃ, ākiñcaññāyatanavipākacittaṃ, nevasaññānāsaññāyatanavipākacittañceti imāni cattāripi arūpāvacaravipākacittāni nāma.
28. Ākāsānañcāyatanakiriyacittaṃ, viññāṇañcāyatanakiriyacittaṃ, ākiñcaññāyatanakiriyacittaṃ, nevasaññānāsaññāyatanakiriyacittañceti imāni cattāripi arūpāvacarakiriyacittāni nāma.
29. Iccevaṃ sabbathāpi dvādasa arūpāvacarakusalavipākakiriyacittāni samattāni.
30. Ālambaṇappabhedena
Puññapākakriyābhedā, puna dvādasadhā ṭhitaṃ.
Lokuttaracittaṃ
31. Sotāpattimaggacittaṃ
32. Sotāpattiphalacittaṃ, sakadāgāmiphalacittaṃ, anāgāmiphalacittaṃ, arahattaphalacittañceti imāni cattāripi lokuttaravipākacittāni nāma.
33. Iccevaṃ sabbathāpi aṭṭha lokuttarakusalavipākacittāni samattāni.
34. Catumaggappabhedena, catudhā kusalaṃ tathā.
Pākaṃ tassa phalattāti, aṭṭhadhānuttaraṃ mataṃ.
Cittagaṇanasaṅgaho
35. Dvādasākusalānevaṃ, kusalānekavīsati.
Chattiṃseva vipākāni, kriyacittāni vīsati.
36. Catupaññāsadhā kāme, rūpe pannarasīraye.
Cittāni dvādasāruppe, aṭṭhadhānuttare tathā.
37. Itthamekūnanavutipabhedaṃ pana mānasaṃ.
Ekavīsasataṃ vātha, vibhajanti vicakkhaṇā.
Vitthāragaṇanā
38. Kathamekūnanavutividhaṃ
39. Tathā
40. Tathā phalacittāni ceti samacattālīsa lokuttaracittāni bhavantīti.
41. Jhānaṅgayogabhedena, katvekekantu pañcadhā.
Vuccatānuttaraṃ cittaṃ, cattālīsavidhanti ca.
42. Yathā ca rūpāvacaraṃ, gayhatānuttaraṃ tathā.
Paṭhamādijhānabhede, āruppañcāpi pañcame.
Ekādasavidhaṃ tasmā, paṭhamādikamīritaṃ;
Jhānamekekamante tu, tevīsatividhaṃ bhave.
43. Sattatiṃsavidhaṃ puññaṃ, dvipaññāsavidhaṃ tathā.
Pākamiccāhu cittāni, ekavīsasataṃ budhā.
Iti abhidhammatthasaṅgahe cittasaṅgahavibhāgo nāma
Paṭhamo paricchedo.