5. Pārāyanavaggo
Vatthugāthā
982.
Kosalānaṃ
Ākiñcaññaṃ patthayāno, brāhmaṇo mantapāragū.
983.
So assakassa visaye, aḷakassa
Vasi godhāvarīkūle, uñchena ca phalena ca.
984.
Tasseva upanissāya, gāmo ca vipulo ahu;
Tato jātena āyena, mahāyaññamakappayi.
985.
Mahāyaññaṃ yajitvāna, puna pāvisi assamaṃ;
Tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo.
986.
Ugghaṭṭapādo tasito
So ca naṃ upasaṅkamma, satāni pañca yācati.
987.
Tamenaṃ bāvarī disvā, āsanena nimantayi;
Sukhañca kusalaṃ pucchi, idaṃ vacanamabravi.
988.
‘‘Yaṃ kho mama deyyadhammaṃ, sabbaṃ visajjitaṃ mayā;
Anujānāhi me brahme, natthi pañcasatāni me’’.
989.
‘‘Sace
Sattame divase tuyhaṃ, muddhā phalatu sattadhā’’.
990.
Abhisaṅkharitvā
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, bāvarī dukkhito ahu.
991.
Ussussati anāhāro, sokasallasamappito;
Athopi evaṃ cittassa, jhāne na ramatī mano.
992.
Utrastaṃ dukkhitaṃ disvā, devatā atthakāminī;
Bāvariṃ upasaṅkamma, idaṃ vacanamabravi.
993.
‘‘Na
Muddhani muddhapāte vā, ñāṇaṃ tassa na vijjati’’.
994.
‘‘Bhotī carahi jānāsi, taṃ me akkhāhi pucchitā;
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ suṇoma vaco tava’’.
995.
‘‘Ahampetaṃ na jānāmi, ñāṇamettha na vijjati;
Muddhani muddhādhipāte ca, jinānaṃ hettha
996.
‘‘Atha ko carahi jānāti, asmiṃ pathavimaṇḍale
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ me akkhāhi devate’’.
997.
‘‘Purā
Apacco okkākarājassa, sakyaputto pabhaṅkaro.
998.
‘‘So hi brāhmaṇa sambuddho, sabbadhammāna pāragū;
Sabbābhiññābalappatto, sabbadhammesu cakkhumā;
Sabbakammakkhayaṃ patto, vimutto upadhikkhaye.
999.
‘‘Buddho so bhagavā loke, dhammaṃ deseti cakkhumā;
Taṃ
1000.
Sambuddhoti
Sokassa tanuko āsi, pītiñca vipulaṃ labhi.
1001.
So bāvarī attamano udaggo, taṃ devataṃ pucchati vedajāto;
‘‘Katamamhi gāme nigamamhi vā pana, katamamhi vā janapade lokanātho;
Yattha gantvāna passemu
1002.
‘‘Sāvatthiyaṃ kosalamandire jino, pahūtapañño varabhūrimedhaso;
So sakyaputto vidhuro anāsavo, muddhādhipātassa vidū narāsabho’’.
1003.
Tato
‘‘Etha māṇavā akkhissaṃ, suṇātha vacanaṃ mama.
1004.
‘‘Yasseso
Svājja lokamhi uppanno, sambuddho iti vissuto;
Khippaṃ gantvāna sāvatthiṃ, passavho dvipaduttamaṃ’’.
1005.
‘‘Kathaṃ carahi jānemu, disvā buddhoti brāhmaṇa;
Ajānataṃ no pabrūhi, yathā jānemu taṃ mayaṃ’’.
1006.
‘‘Āgatāni
Dvattiṃsāni ca
1007.
‘‘Yassete honti gattesu, mahāpurisalakkhaṇā;
Dveyeva tassa gatiyo, tatiyā hi na vijjati.
1008.
‘‘Sace agāraṃ āvasati
Adaṇḍena asatthena, dhammenamanusāsati.
1009.
‘‘Sace
Vivaṭṭacchado
1010.
‘‘Jātiṃ gottañca lakkhaṇaṃ, mante sisse punāpare;
Muddhaṃ muddhādhipātañca, manasāyeva pucchatha.
1011.
‘‘Anāvaraṇadassāvī, yadi buddho bhavissati;
Manasā pucchite pañhe, vācāya vissajessati’’.
1012.
Bāvarissa vaco sutvā, sissā soḷasa brāhmaṇā;
Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū.
1013.
Dhotako
Todeyyakappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito.
1014.
Bhadrāvudho
Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.
1015.
Paccekagaṇino sabbe, sabbalokassa vissutā;
Jhāyī jhānaratā dhīrā, pubbavāsanavāsitā.
1016.
Bāvariṃ
Jaṭājinadharā sabbe, pakkāmuṃ uttarāmukhā.
1017.
Aḷakassa patiṭṭhānaṃ, purimāhissatiṃ
Ujjeniñcāpi gonaddhaṃ, vedisaṃ vanasavhayaṃ.
1018.
Kosambiñcāpi sāketaṃ, sāvatthiñca puruttamaṃ;
Setabyaṃ kapilavatthuṃ, kusinārañca mandiraṃ.
1019.
Pāvañca
Pāsāṇakaṃ cetiyañca, ramaṇīyaṃ manoramaṃ.
1020.
Tasitovudakaṃ
Chāyaṃ ghammābhitattova, turitā pabbatamāruhuṃ.
1021.
Bhagavā tamhi samaye, bhikkhusaṅghapurakkhato;
Bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseti, sīhova nadatī vane.
1022.
Ajito addasa buddhaṃ, sataraṃsiṃ
Candaṃ yathā pannarase, pāripūriṃ upāgataṃ.
1023.
Athassa gatte disvāna, paripūrañca byañjanaṃ;
Ekamantaṃ ṭhito haṭṭho, manopañhe apucchatha.
1024.
‘‘Ādissa jammanaṃ
Mantesu pāramiṃ brūhi, kati vāceti brāhmaṇo’’.
1025.
‘‘Vīsaṃ vassasataṃ āyu, so ca gottena bāvarī;
Tīṇissa lakkhaṇā gatte, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
1026.
‘‘Lakkhaṇe
Pañcasatāni vāceti, sadhamme pāramiṃ gato’’.
1027.
‘‘Lakkhaṇānaṃ
Kaṅkhacchida
1028.
‘‘Mukhaṃ jivhāya chādeti, uṇṇassa bhamukantare;
Kosohitaṃ vatthaguyhaṃ, evaṃ jānāhi māṇava’’.
1029.
Pucchañhi
Vicinteti jano sabbo, vedajāto katañjalī.
1030.
‘‘Ko nu devo vā brahmā vā, indo vāpi sujampati;
Manasā pucchite pañhe, kametaṃ paṭibhāsati.
1031.
‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;
Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’.
1032.
‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;
Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’.
1033.
Tato vedena mahatā, santhambhitvāna māṇavo;
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, pādesu sirasā pati.
1034.
‘‘Bāvarī brāhmaṇo bhoto, saha sissehi mārisa;
Udaggacitto sumano, pāde vandati cakkhuma’’.
1035.
‘‘Sukhito
Tvañcāpi sukhito hohi, ciraṃ jīvāhi māṇava.
1036.
‘‘Bāvarissa
Katāvakāsā pucchavho, yaṃ kiñci manasicchatha’’.
1037.
Sambuddhena katokāso, nisīditvāna pañjalī;
Ajito paṭhamaṃ pañhaṃ, tattha pucchi tathāgataṃ.
Vatthugāthā niṭṭhitā.
1. Ajitamāṇavapucchā
1038.
‘‘Kenassu
Kenassu nappakāsati;
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhayaṃ’’.
1039.
‘‘Avijjāya nivuto loko, (ajitāti bhagavā)
Vevicchā pamādā nappakāsati;
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhayaṃ’’.
1040.
‘‘Savanti
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhiyyare’’
1041.
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, (ajitāti bhagavā)
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhiyyare’’.
1042.
‘‘Paññā ceva sati yañca
Nāmarūpañca mārisa;
Etaṃ
1043.
‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhati’’.
1044.
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idha;
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa’’.
1045.
‘‘Kāmesu
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
Ajitamāṇavapucchā paṭhamā niṭṭhitā.
2. Tissametteyyamāṇavapucchā
1046.
‘‘Kodha
Kassa no santi iñjitā;
Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati
Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā’’.
1047.
‘‘Kāmesu brahmacariyavā, (metteyyāti bhagavā)
Vītataṇho sadā sato;
Saṅkhāya
1048.
‘‘So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā’’ti.
Tissametteyyamāṇavapucchā dutiyā niṭṭhitā.
3. Puṇṇakamāṇavapucchā
1049.
‘‘Anejaṃ mūladassāviṃ, (iccāyasmā puṇṇako)
Atthi
Kiṃ
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ’’.
1050.
‘‘Ye kecime isayo manujā, (puṇṇakāti bhagavā)
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ
Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsu’’.
1051.
‘‘Ye
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Yaññamakappayiṃsu
Atāruṃ jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ’’.
1052.
‘‘Āsīsanti thomayanti, abhijappanti juhanti; (Puṇṇakāti bhagavā)
Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ, te yājayogā bhavarāgarattā;
Nātariṃsu jātijaranti brūmi’’.
1053.
‘‘Te
Yaññehi jātiñca jarañca mārisa;
Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa;
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ’’.
1054.
‘‘Saṅkhāya lokasmi paroparāni
Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke;
Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmī’’ti.
Puṇṇakamāṇavapucchā tatiyā niṭṭhitā.
4. Mettagūmāṇavapucchā
1055.
‘‘Pucchāmi
Maññāmi taṃ vedaguṃ bhāvitattaṃ;
Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā’’.
1056.
‘‘Dukkhassa
Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;
Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā.
1057.
‘‘Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’.
1058.
‘‘Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma
Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;
Taṃ me muni sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’.
1059.
‘‘Kittayissāmi
Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ’’.
1060.
‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ’’.
1061.
‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, (mettagūti bhagavā)
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
Etesu
1062.
‘‘Evaṃvihārī
Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ’’.
1063.
‘‘Etābhinandāmi
Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo.
1064.
‘‘Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ muni aṭṭhitaṃ ovadeyya;
Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya’’.
1065.
‘‘Yaṃ
Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.
1066.
‘‘Vidvā ca yo
So
Mettagūmāṇavapucchā catutthī niṭṭhitā.
5. Dhotakamāṇavapucchā
1067.
‘‘Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ, (iccāyasmā dhotako)
Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṃ;
Tava sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano’’.
1068.
‘‘Tenahātappaṃ karohi, (dhotakāti bhagavā) idheva nipako sato;
Ito sutvāna nigghosaṃ, sikkhe nibbānamattano’’.
1069.
‘‘Passāmahaṃ
Taṃ taṃ namassāmi samantacakkhu, pamuñca
1070.
‘‘Nāhaṃ
Dhammañca seṭṭhaṃ abhijānamāno
1071.
‘‘Anusāsa brahme karuṇāyamāno, vivekadhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
Yathāhaṃ
1072.
‘‘Kittayissāmi te santiṃ, (dhotakāti bhagavā) diṭṭhe dhamme anītihaṃ;
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ’’.
1073.
‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ’’.
1074.
‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, (dhotakāti bhagavā)
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
Etaṃ viditvā saṅgoti loke, bhavābhavāya mākāsi taṇha’’nti.
Dhotakamāṇavapucchā pañcamī niṭṭhitā.
6. Upasīvamāṇavapucchā
1075.
‘‘Eko
Anissito no visahāmi tārituṃ;
Ārammaṇaṃ brūhi samantacakkhu, yaṃ nissito oghamimaṃ tareyyaṃ’’.
1076.
‘‘Ākiñcaññaṃ
Natthīti nissāya tarassu oghaṃ;
Kāme
1077.
‘‘Sabbesu
Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ;
Saññāvimokkhe parame vimutto
1078.
‘‘Sabbesu kāmesu yo vītarāgo, (upasīvāti bhagavā)
Ākiñcaññaṃ nissito hitvā maññaṃ;
Saññāvimokkhe parame vimutto, tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī’’.
1079.
‘‘Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī, pūgampi
Tattheva so sītisiyā vimutto, cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassa’’.
1080.
‘‘Accī yathā vātavegena khittā
Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ;
Evaṃ
1081.
‘‘Atthaṅgato so uda vā so natthi, udāhu ve sassatiyā arogo;
Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’.
1082.
‘‘Atthaṅgatassa
Yena naṃ vajjuṃ taṃ tassa natthi;
Sabbesu dhammesu samūhatesu, samūhatā vādapathāpi sabbe’’ti.
Upasīvamāṇavapucchā chaṭṭhī niṭṭhitā.
7. Nandamāṇavapucchā
1083.
‘‘Santi
Janā vadanti tayidaṃ kathaṃsu;
Ñāṇūpapannaṃ
1084.
‘‘Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena, (na sīlabbatena)
Munīdha nanda kusalā vadanti;
Visenikatvā
1085.
‘‘Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse, (iccāyasmā nando)
Diṭṭhassutenāpi
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ;
Kaccissu te bhagavā tattha yatā carantā, atāru jātiñca jarañca mārisa;
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ’’.
1086.
‘‘Ye
Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ;
Kiñcāpi te tattha yatā caranti, nāriṃsu jātijaranti brūmi’’.
1087.
‘‘Ye
Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṃ;
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṃ, anekarūpena vadanti suddhiṃ;
Te ce muni
Atāri jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ’’.
1088.
‘‘Nāhaṃ sabbe samaṇabrāhmaṇāse, (nandāti bhagavā)
Jātijarāya nivutāti brūmi;
Ye
Anekarūpampi pahāya sabbaṃ, taṇhaṃ pariññāya anāsavāse;
Te ve narā oghatiṇṇāti brūmi’’.
1089.
‘‘Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;
Ye sīdha diṭṭhaṃ va sutaṃ mutaṃ vā, sīlabbataṃ vāpi pahāya sabbaṃ;
Anekarūpampi
Ahampi te oghatiṇṇāti brūmī’’ti.
Nandamāṇavapucchā sattamā niṭṭhitā.
8. Hemakamāṇavapucchā
1090.
‘‘Ye
Huraṃ
Iccāsi iti bhavissati, sabbaṃ taṃ itihītihaṃ;
Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ, nāhaṃ tattha abhiramiṃ.
1091.
‘‘Tvañca me dhammamakkhāhi, taṇhānigghātanaṃ muni;
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ’’.
1092.
‘‘Idha diṭṭhasutamutaviññātesu, piyarūpesu hemaka;
Chandarāgavinodanaṃ, nibbānapadamaccutaṃ.
1093.
‘‘Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;
Upasantā ca te sadā, tiṇṇā loke visattika’’nti.
Hemakamāṇavapucchā aṭṭhamā niṭṭhitā.
9. Todeyyamāṇavapucchā
1094.
‘‘Yasmiṃ
Taṇhā yassa na vijjati;
Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo, vimokkho tassa kīdiso’’.
1095.
‘‘Yasmiṃ
Taṇhā yassa na vijjati;
Kathaṃkathā ca yo tiṇṇo, vimokkho tassa nāparo’’.
1096.
‘‘Nirāsaso so uda āsasāno, paññāṇavā so uda paññakappī;
Muniṃ ahaṃ sakka yathā vijaññaṃ, taṃ me viyācikkha samantacakkhu’’.
1097.
‘‘Nirāsaso
Evampi todeyya muniṃ vijāna, akiñcanaṃ kāmabhave asatta’’nti.
Todeyyamāṇavapucchā navamā niṭṭhitā.
10. Kappamāṇavapucchā
1098.
‘‘Majjhe
Oghe jāte mahabbhaye;
Jarāmaccuparetānaṃ, dīpaṃ pabrūhi mārisa;
Tvañca me dīpamakkhāhi, yathāyidaṃ nāparaṃ siyā’’.
1099.
‘‘Majjhe
Oghe jāte mahabbhaye;
Jarāmaccuparetānaṃ, dīpaṃ pabrūmi kappa te.
1100.
‘‘Akiñcanaṃ anādānaṃ, etaṃ dīpaṃ anāparaṃ;
Nibbānaṃ iti
1101.
‘‘Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;
Na te māravasānugā, na te mārassa paddhagū’’ti
Kappamāṇavapucchā dasamā niṭṭhitā.
11. Jatukaṇṇimāṇavapucchā
1102.
‘‘Sutvānahaṃ vīramakāmakāmiṃ, (iccāyasmā jatukaṇṇi)
Oghātigaṃ puṭṭhumakāmamāgamaṃ;
Santipadaṃ brūhi sahajanetta, yathātacchaṃ
1103.
‘‘Bhagavā
Parittapaññassa me bhūripañña, ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
Jātijarāya idha vippahānaṃ’’.
1104.
‘‘Kāmesu
Uggahītaṃ nirattaṃ vā, mā te vijjittha kiñcanaṃ.
1105.
‘‘Yaṃ pubbe taṃ visosehi, pacchā te māhu kiñcanaṃ;
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.
1106.
‘‘Sabbaso
Āsavāssa na vijjanti, yehi maccuvasaṃ vaje’’ti.
Jatukaṇṇimāṇavapucchā ekādasamā niṭṭhitā.
12. Bhadrāvudhamāṇavapucchā
1107.
‘‘Okañjahaṃ taṇhacchidaṃ anejaṃ, (iccāyasmā bhadrāvudho)
Nandiñjahaṃ oghatiṇṇaṃ vimuttaṃ;
Kappañjahaṃ abhiyāce sumedhaṃ, sutvāna
1108.
‘‘Nānājanā janapadehi saṅgatā, tava vīra vākyaṃ abhikaṅkhamānā;
Tesaṃ tuvaṃ sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’.
1109.
‘‘Ādānataṇhaṃ vinayetha sabbaṃ, (bhadrāvudhāti bhagavā)
Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;
Yaṃ
1110.
‘‘Tasmā
Ādānasatte iti pekkhamāno, pajaṃ imaṃ maccudheyye visatta’’nti.
Bhadrāvudhamāṇavapucchā dvādasamā niṭṭhitā.
13. Udayamāṇavapucchā
1111.
‘‘Jhāyiṃ
Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
Aññāvimokkhaṃ pabrūhi, avijjāya pabhedanaṃ’’.
1112.
‘‘Pahānaṃ
Thinassa ca panūdanaṃ, kukkuccānaṃ nivāraṇaṃ.
1113.
‘‘Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;
Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedanaṃ’’.
1114.
‘‘Kiṃsu
Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati’’.
1115.
‘‘Nandisaṃyojano loko, vitakkassa vicāraṇaṃ;
Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati’’.
1116.
‘‘Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;
Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamma, taṃ suṇoma vaco tava’’.
1117.
‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;
Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhatī’’ti.
Udayamāṇavapucchā terasamā niṭṭhitā.
14. Posālamāṇavapucchā
1118.
‘‘Yo
Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ.
1119.
‘‘Vibhūtarūpasaññissa
Ajjhattañca bahiddhā ca, natthi kiñcīti passato;
Ñāṇaṃ sakkānupucchāmi, kathaṃ neyyo tathāvidho’’.
1120.
‘‘Viññāṇaṭṭhitiyo
Tiṭṭhantamenaṃ jānāti, vimuttaṃ tapparāyaṇaṃ.
1121.
‘‘Ākiñcaññasambhavaṃ ñatvā, nandī saṃyojanaṃ iti;
Evametaṃ abhiññāya, tato tattha vipassati;
Etaṃ
Posālamāṇavapucchā cuddasamā niṭṭhitā.
15. Mogharājamāṇavapucchā
1122.
‘‘Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ, (iccāyasmā mogharājā)
Na me byākāsi cakkhumā;
Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me sutaṃ.
1123.
‘‘Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;
Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino.
1124.
‘‘Evaṃ
Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati’’.
1125.
‘‘Suññato
Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.
Mogharājamāṇavapucchā pannarasamā niṭṭhitā.
16. Piṅgiyamāṇavapucchā
1126.
‘‘Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo, (iccāyasmā piṅgiyo)
Nettā na suddhā savanaṃ na phāsu;
Māhaṃ nassaṃ momuho antarāva
Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ;
Jātijarāya idha vippahānaṃ’’.
1127.
‘‘Disvāna rūpesu vihaññamāne, (piṅgiyāti bhagavā)
Ruppanti rūpesu janā pamattā;
Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto,
Jahassu rūpaṃ apunabbhavāya’’.
1128.
‘‘Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ
Na
Ācikkha dhammaṃ yamahaṃ vijaññaṃ, jātijarāya idha vippahānaṃ’’.
1129.
‘‘Taṇhādhipanne
Santāpajāte jarasā parete;
Tasmā tuvaṃ piṅgiya appamatto, jahassu taṇhaṃ apunabbhavāyā’’ti.
Piṅgiyamāṇavapucchā soḷasamā niṭṭhitā.
Pārāyanatthutigāthā
Idamavoca
1130.
Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū;
Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako.
1131.
Todeyya-kappā
Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;
Mogharājā
1132.
Ete buddhaṃ upāgacchuṃ, sampannacaraṇaṃ isiṃ;
Pucchantā nipuṇe pañhe, buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ.
1133.
Tesaṃ buddho pabyākāsi, pañhe puṭṭho yathātathaṃ;
Pañhānaṃ veyyākaraṇena, tosesi brāhmaṇe muni.
1134.
Te tositā cakkhumatā, buddhenādiccabandhunā;
Brahmacariyamacariṃsu, varapaññassa santike.
1135.
Ekamekassa
Tathā yo paṭipajjeyya, gacche pāraṃ apārato.
1136.
Apārā pāraṃ gaccheyya, bhāvento maggamuttamaṃ;
Maggo so pāraṃ gamanāya, tasmā pārāyanaṃ iti.
Pārāyanānugītigāthā
1137.
‘‘Pārāyanamanugāyissaṃ, (iccāyasmā piṅgiyo)
Yathāddakkhi tathākkhāsi, vimalo bhūrimedhaso;
Nikkāmo nibbano
1138.
‘‘Pahīnamalamohassa
Handāhaṃ kittayissāmi, giraṃ vaṇṇūpasañhitaṃ.
1139.
‘‘Tamonudo buddho samantacakkhu, lokantagū sabbabhavātivatto;
Anāsavo sabbadukkhapahīno, saccavhayo
1140.
‘‘Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya, bahupphalaṃ kānanamāvaseyya;
Evaṃ pahaṃ appadasse pahāya, mahodadhiṃ haṃsoriva ajjhapatto.
1141.
‘‘Yeme pubbe viyākaṃsu, huraṃ gotamasāsanā;
Iccāsi iti bhavissati;
Sabbaṃ taṃ itihitihaṃ, sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.
1142.
‘‘Eko tamanudāsino, jutimā so pabhaṅkaro;
Gotamo bhūripaññāṇo, gotamo bhūrimedhaso.
1143.
‘‘Yo
Taṇhakkhayamanītikaṃ
1144.
‘‘Kiṃnu
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.
1145.
‘‘Yo te dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci’’.
1146.
‘‘Nāhaṃ tamhā vippavasāmi, muhuttamapi brāhmaṇa;
Gotamā bhūripaññāṇā, gotamā bhūrimedhasā.
1147.
‘‘Yo me dhammamadesesi, sandiṭṭhikamakālikaṃ;
Taṇhakkhayamanītikaṃ, yassa natthi upamā kvaci.
1148.
‘‘Passāmi
Namassamāno vivasemi rattiṃ, teneva maññāmi avippavāsaṃ.
1149.
‘‘Saddhā ca pīti ca mano sati ca, nāpenti me gotamasāsanamhā;
Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño, sa tena teneva natohamasmi.
1150.
‘‘Jiṇṇassa
Saṃkappayantāya
1151.
‘‘Paṅke sayāno pariphandamāno, dīpā dīpaṃ upaplaviṃ
Athaddasāsiṃ sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ’’.
1152.
‘‘Yathā ahū vakkali muttasaddho, bhadrāvudho āḷavi gotamo ca;
Evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ,
Gamissasi tvaṃ piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ’’
1153.
‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvāna munino vaco;
Vivaṭṭacchado
1154.
‘‘Adhideve
Pañhānantakaro satthā, kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ.
1155.
‘‘Asaṃhīraṃ
Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā, evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacitta’’nti.
Pārāyanavaggo pañcamo niṭṭhito.
Suttuddānaṃ –
1.
Urago
Cundo bhavo punadeva, vasalo ca karaṇīyañca;
Hemavato atha yakkho, vijayasuttaṃ munisuttavaranti.
2.
Paṭhamakaṭṭhavaro varavaggo, dvādasasuttadharo suvibhatto;
Desito cakkhumatā vimalena, suyyati vaggavaro uragoti.
3.
Ratanāmagandho hirimaṅgalanāmo, sucilomakapilo ca brāhmaṇadhammo;
Nāvā
4.
Sammāparibbājanīyopi cettha, dhammikasuttavaro suvibhatto;
Cuddasasuttadharo dutiyamhi, cūḷakavaggavaroti tamāhu.
5.
Pabbajjapadhānasubhāsitanāmo, pūraḷāso punadeva māgho ca;
Sabhiyaṃ keṇiyameva sallanāmo, vāseṭṭhavaro kālikopi ca.
6.
Nālakasuttavaro suvibhatto, taṃ anupassī tathā punadeva;
Dvādasasuttadharo tatiyamhi, suyyati vaggavaro mahānāmo.
7.
Kāmaguhaṭṭhakaduṭṭhakanāmā
Jarā mettiyavaro suvibhatto, pasūramāgaṇḍiyā purābhedo.
8.
Kalahavivādo
Soḷasasuttadharo catutthamhi, aṭṭhakavaggavaroti
9.
Magadhe janapade ramaṇīye, desavare katapuññanivese;
Pāsāṇakacetiyavare suvibhatte, vasi bhagavā gaṇaseṭṭho.
10.
Ubhayavāsamāgatiyamhi
Soḷasabrāhmaṇānaṃ kira puṭṭho, pucchāya soḷasapañhakammiyā;
Nippakāsayi dhammamadāsi.
11.
Atthapakāsakabyañjanapuṇṇaṃ, dhammamadesesi parakhemajaniyaṃ
Lokahitāya jino dvipadaggo, suttavaraṃ bahudhammavicitraṃ;
Sabbakilesapamocanahetuṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
12.
Byañjanamatthapadaṃ samayuttaṃ
Lokavicāraṇañāṇapabhaggaṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
13.
Rāgamale
Mohamale amalaṃ vimalaggaṃ, lokavicāraṇañāṇapabhaggaṃ;
Desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
14.
Klesamale
Lokavicāraṇañāṇapabhaggaṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
15.
Āsavabandhanayogākilesaṃ, nīvaraṇāni ca tīṇi malāni;
Tassa kilesapamocanahetuṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
16.
Nimmalasabbakilesapanūdaṃ, rāgavirāgamanejamasokaṃ;
Santapaṇītasududdasadhammaṃ, desayi
17.
Rāgañca
Taṇhāratacchadanatāṇalatāpamokkhaṃ
18.
Gambhīraduddasasaṇhanipuṇaṃ, paṇḍitavedaniyaṃ nipuṇatthaṃ;
Lokavicāraṇañāṇapabhaggaṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
19.
Navaṅgakusumamālagīveyyaṃ, indriyajhānavimokkhavibhattaṃ;
Aṭṭhaṅgamaggadharaṃ varayānaṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
20.
Somupamaṃ
Pupphasamaṃ ravimūpamatejaṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggo.
21.
Khemasivaṃ sukhasītalasantaṃ, maccutatāṇaparaṃ paramatthaṃ;
Tassa sunibbutadassanahetuṃ, desayi suttavaraṃ dvipadaggoti.
Suttanipātapāḷi niṭṭhitā.