21. Asītinipāto
533. Cūḷahaṃsajātakaṃ (1)
1.
‘‘Sumukha
Gaccha tuvampi mā kaṅkhi, natthi baddhe
2.
‘‘Gacche vāhaṃ na vā gacche, na tena amaro siyaṃ;
Sukhitaṃ taṃ upāsitvā, dukkhitaṃ taṃ kathaṃ jahe.
3.
‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;
Tadeva maraṇaṃ seyyo, yañce jīve tayā vinā.
4.
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ taṃ evaṃ gataṃ jahe;
Yā gati tuyhaṃ sā mayhaṃ, ruccate vihagādhipa.
5.
‘‘Kā nu pāsena baddhassa
Sā kathaṃ cetayānassa, muttassa tava ruccati.
6.
‘‘Kaṃ vā tvaṃ passase atthaṃ, mama tuyhañca pakkhima;
Ñātīnaṃ vāvasiṭṭhānaṃ, ubhinnaṃ jīvitakkhaye.
7.
‘‘Yaṃ na kañcanadepiñcha
Tādise sañcajaṃ pāṇaṃ, kamatthamabhijotaye’’.
8.
‘‘Kathaṃ nu patataṃ seṭṭha, dhamme atthaṃ na bujjhasi
Dhammo apacito santo, atthaṃ dasseti pāṇinaṃ.
9.
‘‘Sohaṃ dhammaṃ apekkhāno, dhammā catthaṃ samuṭṭhitaṃ;
Bhattiñca
10.
‘‘Addhā eso sataṃ dhammo, yo mitto mittamāpade;
Na caje jīvitassāpi, hetudhammamanussaraṃ.
11.
‘‘Svāyaṃ dhammo ca te ciṇṇo, bhatti ca viditā mayi;
Kāmaṃ karassu mayhetaṃ, gacchevānumato mayā’’.
12.
‘‘Api
Tayā taṃ buddhisampannaṃ
13.
‘‘Iccevaṃ
Paccadissatha nesādo, āturānamivantako.
14.
‘‘Te sattumabhisañcikkha, dīgharattaṃ hitā dijā;
Tuṇhīmāsittha ubhayo, na sañcalesumāsanā
15.
‘‘Dhataraṭṭhe ca disvāna, samuḍḍente tato tato;
Abhikkamatha vegena, dijasattu dijādhipe.
16.
‘‘So ca vegenabhikkamma, āsajja parame dije;
Paccakamittha
17.
‘‘Ekaṃva baddhamāsīnaṃ, abaddhañca punāparaṃ;
Āsajja baddhamāsīnaṃ, pekkhamānamadīnavaṃ.
18.
‘‘Tato so vimatoyeva, paṇḍare ajjhabhāsatha;
Pavaḍḍhakāye āsīne, dijasaṅghagaṇādhipe.
19.
‘‘Yaṃ nu pāsena mahatā, baddho na kurute disaṃ;
Atha
20.
‘‘Kinnu tyāyaṃ
Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ eko avahīyasi’’.
21.
‘‘Rājā me so dijāmitta, sakhā pāṇasamo ca me;
Neva naṃ vijahissāmi, yāva kālassa pariyāyaṃ.
22.
‘‘Kathaṃ panāyaṃ vihaṅgo, nāddasa pāsamoḍḍitaṃ;
Padañhetaṃ mahantānaṃ, boddhumarahanti āpadaṃ.
23.
‘‘Yadā parābhavo hoti, poso jīvitasaṅkhaye;
Atha jālañca pāsañca, āsajjāpi na bujjhati.
24.
‘‘Api
Guyhamāsajja
25.
‘‘Api nāyaṃ tayā saddhiṃ, saṃvāsassa
Api no anumaññāsi, api no jīvitaṃ dade’’.
26.
‘‘Na ceva me tvaṃ baddhosi, napi icchāmi te vadhaṃ;
Kāmaṃ khippamito gantvā, jīva tvaṃ anigho ciraṃ’’.
27.
‘‘Nevāhametamicchāmi
Sace ekena tuṭṭhosi, muñcetaṃ mañca bhakkhaya.
28.
‘‘Ārohapariṇāhena, tulyāsmā
Na te lābhena jīvatthi
29.
‘‘Tadiṅgha
Maṃ pubbe bandha pāsena, pacchā muñca dijādhipaṃ.
30.
‘‘Tāvadeva ca te lābho, katāssa
Mitti ca dhataraṭṭhehi, yāvajīvāya te siyā’’.
31.
‘‘Passantu no mahāsaṅghā, tayā muttaṃ ito gataṃ;
Mittāmaccā ca bhaccā ca, puttadārā ca bandhavā.
32.
‘‘Na ca te tādisā mittā, bahūnaṃ
Yathā tvaṃ dhataraṭṭhassa, pāṇasādhāraṇo sakhā.
33.
‘‘So te sahāyaṃ muñcāmi, hotu rājā tavānugo;
Kāmaṃ khippamito gantvā, ñātimajjhe virocatha’’.
34.
‘‘So patīto pamuttena, bhattunā
Ajjhabhāsatha vakkaṅgo
35.
‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;
Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipaṃ’’.
36.
‘‘Ehi
Lābhaṃ tavāyaṃ
37.
‘‘Khippamantepuraṃ netvā
Abaddhe pakatibhūte, kāje
38.
‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;
Ayañhi
39.
‘‘Asaṃsayaṃ imaṃ disvā, haṃsarājaṃ narādhipo;
Patīto sumano vitto
40.
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, kammunā upapādayi;
Khippamantepuraṃ gantvā, rañño haṃse adassayi;
Abaddhe pakatibhūte, kāje ubhayato ṭhite.
41.
‘‘Dhataraṭṭhā
Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro’’.
42.
‘‘Kathaṃ panime vihaṅgā
Kathaṃ luddo mahantānaṃ, issare idha ajjhagā’’.
43.
‘‘Vihitā santime pāsā, pallalesu janādhipa;
Yaṃ yadāyatanaṃ maññe, dijānaṃ pāṇarodhanaṃ.
44.
‘‘Tādisaṃ pāsamāsajja, haṃsarājā abajjhatha;
Taṃ abaddho upāsīno, mamāyaṃ ajjhabhāsatha.
45.
‘‘Sudukkaraṃ anariyehi, dahate bhāvamuttamaṃ;
Bhatturatthe parakkanto, dhammayutto
46.
‘‘Attanāyaṃ
Anutthunanto āsīno, bhattu yācittha jīvitaṃ.
47.
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, pasādamahamajjhagā;
Tato naṃ pāmuciṃ
48.
‘‘‘So
Ajjhabhāsatha vakkaṅgo, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.
49.
‘‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;
Yathāhamajja nandāmi, muttaṃ disvā dijādhipaṃ.
50.
‘‘‘Ehi taṃ anusikkhāmi, yathā tvamapi lacchase;
Lābhaṃ tavāyaṃ dhataraṭṭho, pāpaṃ kiñci na dakkhati.
51.
‘‘‘Khippamantepuraṃ netvā
Abaddhe pakatibhūte, kāje ubhayato ṭhite.
52.
‘‘‘Dhataraṭṭhā mahārāja, haṃsādhipatino ime;
Ayañhi rājā haṃsānaṃ, ayaṃ senāpatītaro.
53.
‘‘‘Asaṃsayaṃ imaṃ disvā, haṃsarājaṃ narādhipo;
Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhanaṃ’.
54.
‘‘Evametassa vacanā, ānītāme ubho mayā;
Ettheva hi ime āsuṃ
55.
‘‘Soyaṃ evaṃ gato pakkhī, dijo paramadhammiko;
Mādisassa hi luddassa, janayeyyātha maddavaṃ.
56.
‘‘Upāyanañca
Sabbasākuṇikāgāme, taṃ passa manujādhipa’’.
57.
‘‘Disvā nisinnaṃ rājānaṃ, pīṭhe sovaṇṇaye subhe;
Ajjhabhāsatha vakkaṅgo, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.
58.
‘‘Kaccinnu
Kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsasi’’.
59.
‘‘Kusalañceva me haṃsa, atho haṃsa anāmayaṃ;
Atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsahaṃ’’
60.
‘‘Kacci bhoto amaccesu, doso koci na vijjati;
Kacci ca
61.
‘‘Athopi
Athopi te
62.
‘‘Kacci te sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Puttarūpayasūpetā, tava chandavasānugā’’.
63.
‘‘Atho me sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Puttarūpayasūpetā, mama chandavasānugā’’.
64.
‘‘Bhavantaṃ
Dukkhamāpajji vipulaṃ, tasmiṃ paṭhamamāpade.
65.
‘‘Kacci yantāpatitvāna, daṇḍena samapothayi;
Evametesaṃ jammānaṃ, pātikaṃ
66.
‘‘Khemamāsi mahārāja, evamāpadiyā sati
Na cāyaṃ kiñci rasmāsu, sattūva samapajjatha.
67.
‘‘Paccagamittha nesādo, pubbeva ajjhabhāsatha;
Tadāyaṃ sumukhoyeva, paṇḍito paccabhāsatha.
68.
‘‘Tassa
Tato maṃ pāmucī pāsā, anuññāsi sukhena ca.
69.
‘‘Idañca sumukheneva, etadatthāya cintitaṃ;
Bhoto sakāsegamanaṃ
70.
‘‘Svāgatañcevidaṃ bhavataṃ, patīto casmi dassanā;
Eso cāpi bahuṃ vittaṃ, labhataṃ yāvadicchati’’
71.
‘‘Santappayitvā
Ajjhabhāsatha vakkaṅgaṃ, vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ’’.
72.
‘‘Yaṃ khalu dhammamādhīnaṃ, vaso vattati kiñcanaṃ;
Sabbatthissariyaṃ tava
73.
‘‘Dānatthaṃ
Etaṃ dadāmi vo vittaṃ, issariyaṃ
74.
‘‘Yathā ca myāyaṃ sumukho, ajjhabhāseyya paṇḍito;
Kāmasā buddhisampanno, taṃ myāssa paramappiyaṃ’’.
75.
‘‘Ahaṃ khalu mahārāja, nāgarājārivantaraṃ;
Paṭivattuṃ na sakkomi, na me so vinayo siyā.
76.
‘‘Amhākañceva so
Bhūmipālo manussindo, pūjā bahūhi hetuhi.
77.
‘‘Tesaṃ ubhinnaṃ bhaṇataṃ, vattamāne vinicchaye;
Nantaraṃ
78.
‘‘Dhammena
Na heva akatattassa, nayo etādiso siyā.
79.
‘‘Evaṃ aggapakatimā, evaṃ uttamasattavo;
Yāvatatthi mayā diṭṭhā, nāññaṃ passāmi edisaṃ.
80.
‘‘Tuṭṭhosmi vo pakatiyā, vākyena madhurena ca;
Eso cāpi mamacchando, ciraṃ passeyya vo ubho’’.
81.
‘‘Yaṃ kiccaṃ
Pattā nissaṃsayaṃ tyāmhā
82.
‘‘Aduñca nūna sumahā, ñātisaṅghassa mantaraṃ;
Adassanena asmākaṃ
83.
‘‘Tesaṃ sokavighātāya, tayā anumatā mayaṃ;
Taṃ padakkhiṇato katvā, ñātiṃ
84.
‘‘Addhāhaṃ vipulaṃ pītiṃ, bhavataṃ vindāmi dassanā;
Eso cāpi mahā attho, ñātivissāsanā siyā’’.
85.
‘‘Idaṃ
Uttamaṃ javamanvāya
86.
‘‘Te
Kekāti makaruṃ haṃsā, puthusaddo ajāyatha.
87.
‘‘Te patītā pamuttena, bhattunā bhattugāravā;
Samantā parikiriṃsu
88.
‘‘Evaṃ
Haṃsā yathā dhataraṭṭhā, ñātisaṅghaṃ upāgamu’’nti.
Cūḷa
534. Mahāhaṃsajātakaṃ (2)
89.
‘‘Ete haṃsā pakkamanti, vakkaṅgā bhayameritā;
Harittaca hemavaṇṇa, kāmaṃ sumukha pakkama.
90.
‘‘Ohāya maṃ ñātigaṇā, ekaṃ pāsavasaṃ gataṃ;
Anapekkhamānā gacchanti, kiṃ eko avahīyasi.
91.
‘‘Pateva patataṃ seṭṭha, natthi baddhe sahāyatā;
Mā anīghāya hāpesi, kāmaṃ sumukha pakkama’’.
92.
‘‘Nāhaṃ dukkhaparetopi
Jīvitaṃ maraṇaṃ vā me, tayā saddhiṃ bhavissati.
93.
‘‘Nāhaṃ dukkhaparetopi, dhataraṭṭha tuvaṃ jahe;
Na maṃ anariyasaṃyutte, kamme yojetumarahasi.
94.
‘‘Sakumāro sakhā tyasmi, sacitte casmi te
Ñāto senāpati tyāhaṃ, haṃsānaṃ pavaruttama.
95.
‘‘Kathaṃ
Taṃ hitvā patataṃ seṭṭha, kiṃ te vakkhāmito gato;
Idha pāṇaṃ cajissāmi, nānariyaṃ
96.
‘‘Eso
Yo bhattāraṃ sakhāraṃ maṃ, na pariccattumussahe.
97.
‘‘Tañhi me pekkhamānassa, bhayaṃ natveva jāyati;
Adhigacchasi tvaṃ mayhaṃ, evaṃ bhūtassa jīvitaṃ’’.
98.
‘‘Iccevaṃ
Daṇḍamādāya nesādo, āpatī
99.
‘‘Tamāpatantaṃ disvāna, sumukho atibrūhayi
Aṭṭhāsi purato rañño, haṃso vissāsayaṃ byadhaṃ
100.
‘‘Mā bhāyi patataṃ seṭṭha, na hi bhāyanti tādisā;
Ahaṃ yogaṃ payuñjissaṃ, yuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ;
Tena pariyāpadānena
101.
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, sumukhassa subhāsitaṃ;
Pahaṭṭhalomo nesādo, añjalissa paṇāmayi.
102.
‘‘Na me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, bhāsanto mānusiṃ dijo;
Ariyaṃ bruvāno
103.
‘‘Kinnu tāyaṃ dijo hoti, mutto baddhaṃ upāsasi;
Ohāya sakuṇā yanti, kiṃ eko avahīyasi’’.
104.
‘‘Rājā me so dijāmitta, senāpaccassa kārayiṃ;
Tamāpade pariccattuṃ, nussahe vihagādhipaṃ.
105.
‘‘Mahāgaṇāya bhattā me, mā eko byasanaṃ agā;
Tathā
106.
‘‘Ariyavattasi
Cajāmi te taṃ bhattāraṃ, gacchathūbho
107.
‘‘Sace attappayogena, ohito haṃsapakkhinaṃ;
Paṭigaṇhāma te samma, etaṃ abhayadakkhiṇaṃ.
108.
‘‘No ce attappayogena, ohito haṃsapakkhinaṃ;
Anissaro muñcamamhe, theyyaṃ kayirāsi luddaka’’.
109.
‘‘Yassa tvaṃ bhatako
Tattha saṃyamano
110.
‘‘Iccevaṃ vutto nesādo, hemavaṇṇe harittace;
Ubho hatthehi saṅgayha
111.
‘‘Te pañjaragate pakkhī, ubho bhassaravaṇṇine;
Sumukhaṃ dhataraṭṭhañca, luddo ādāya pakkami’’.
112.
‘‘Harīyamāno
Bāḷhaṃ bhāyāmi sumukha, sāmāya lakkhaṇūruyā;
Asmākaṃ vadhamaññāya, athattānaṃ vadhissati.
113.
‘‘Pākahaṃsā ca sumukha, suhemā hemasuttacā;
Koñcī samuddatīreva, kapaṇā nūna rucchati’’.
114.
‘‘Evaṃ mahanto lokassa, appameyyo mahāgaṇī;
Ekitthimanusoceyya, nayidaṃ paññavatāmiva.
115.
‘‘Vātova
Bālo āmakapakkaṃva, lolo andhova āmisaṃ.
116.
‘‘Avinicchayaññu atthesu, mandova paṭibhāsi
Kiccākiccaṃ na jānāsi, sampatto kālapariyāyaṃ.
117.
‘‘Aḍḍhummatto udīresi, yo seyyā maññasitthiyo;
Bahusādhāraṇā hetā, soṇḍānaṃva surāgharaṃ.
118.
‘‘Māyā
Kharā ca bandhanā cetā, maccupāsā guhāsayā
Tāsu yo vissase poso, so naresu narādhamo’’.
119.
‘‘Yaṃ vuddhehi upaññātaṃ, ko taṃ ninditumarahati;
Mahābhūtitthiyo nāma, lokasmiṃ udapajjisuṃ.
120.
‘‘Khiḍḍā paṇihitā tyāsu, rati tyāsu patiṭṭhitā;
Bījāni tyāsu rūhanti, yadidaṃ sattā pajāyare;
Tāsu ko nibbide
121.
‘‘Tvameva nañño sumukha, thīnaṃ atthesu yuñjasi;
Tassa tyajja bhaye jāte, bhītena jāyate mati.
122.
‘‘Sabbo hi saṃsayaṃ patto, bhayaṃ bhīru titikkhati;
Paṇḍitā ca mahantāno
123.
‘‘Etadatthāya rājāno, sūramicchanti mantinaṃ;
Paṭibāhati yaṃ sūro, āpadaṃ attapariyāyaṃ.
124.
‘‘Mā
Tathā hi vaṇṇo pattānaṃ, phalaṃ veḷuṃva taṃ vadhi.
125.
‘‘Muttopi
Sopajja saṃsayaṃ patto, atthaṃ gaṇhāhi mā mukhaṃ’’.
126.
‘‘So taṃ
Tava pariyāpadānena, mama pāṇesanaṃ cara’’.
127.
‘‘Mā bhāyi patataṃ seṭṭha, na hi bhāyanti tādisā;
Ahaṃ yogaṃ payuñjissaṃ, yuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ
Mama pariyāpadānena, khippaṃ pāsā pamokkhasi’’.
128.
‘‘So
Paṭivedetha maṃ rañño, dhataraṭṭhāyamāgato’’.
129.
‘‘Te
Khalu saṃyamano rājā, amacce ajjhabhāsatha.
130.
‘‘Detha luddassa vatthāni, annaṃ pānañca bhojanaṃ;
Kāmaṃ karo hiraññassa, yāvanto esa icchati’’.
131.
‘‘Disvā luddaṃ pasannattaṃ, kāsirājā tadabravi;
Yadyāyaṃ
132.
‘‘Kathaṃ rucimajjhagataṃ, pāsahattho upāgami;
Okiṇṇaṃ ñātisaṅghehi, nimmajjhimaṃ
133.
‘‘Ajja me sattamā ratti, adanāni
Padametassa
134.
‘‘Athassa padamaddakkhiṃ, carato adanesanaṃ;
Tatthāhaṃ odahiṃ pāsaṃ, evaṃ taṃ
135.
‘‘Ludda dve ime sakuṇā, atha ekoti bhāsasi;
Cittaṃ nu te vipariyattaṃ
136.
‘‘Yassa lohitakā tālā, tapanīyanibhā subhā;
Uraṃ saṃhacca tiṭṭhanti, so me bandhaṃ upāgami.
137.
‘‘Athāyaṃ bhassaro pakkhī, abaddho baddhamāturaṃ;
Ariyaṃ bruvāno aṭṭhāsi, cajanto mānusiṃ giraṃ’’.
138.
‘‘Atha kiṃ
Adu me parisaṃ patto, bhayā bhīto na bhāsasi’’.
139.
‘‘Nāhaṃ
Nāhaṃ bhayā na bhāsissaṃ, vākyaṃ atthamhi tādise’’.
140.
‘‘Na te abhisaraṃ passe, na rathe napi pattike;
Nāssa cammaṃ va kīṭaṃ vā, vammite ca dhanuggahe.
141.
‘‘Na
Okiṇṇaparikhaṃ duggaṃ, daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṃ;
Yattha paviṭṭho sumukha, bhāyitabbaṃ na bhāyasi’’.
142.
‘‘Na me abhisarenattho, nagarena dhanena vā;
Apathena pathaṃ yāma, antalikkhecarā mayaṃ.
143.
‘‘Sutā
Bhāsematthavatiṃ vācaṃ, sacce cassa patiṭṭhito.
144.
‘‘Kiñca tuyhaṃ asaccassa, anariyassa karissati;
Musāvādissa luddassa, bhaṇitampi subhāsitaṃ’’.
145.
‘‘Taṃ brāhmaṇānaṃ vacanā, imaṃ khemamakārayi
Abhayañca tayā ghuṭṭhaṃ, imāyo dasadhā disā.
146.
‘‘Ogayha te pokkharaṇiṃ, vippasannodakaṃ suciṃ;
Pahūtaṃ cādanaṃ tattha, ahiṃsā cettha pakkhinaṃ.
147.
‘‘Idaṃ sutvāna nigghosaṃ, āgatamha tavantike;
Te te bandhasma pāsena, etaṃ te bhāsitaṃ musā.
148.
‘‘Musāvādaṃ purakkhatvā, icchālobhañca pāpakaṃ;
Ubho sandhimatikkamma, asātaṃ upapajjati’’.
149.
‘‘Nāparajjhāma sumukha, napi lobhāva maggahiṃ;
Sutā ca paṇḍitātyattha, nipuṇā atthacintakā.
150.
‘‘Appevatthavatiṃ vācaṃ, byāhareyyuṃ
Tathā taṃ samma nesādo, vutto sumukha maggahi’’.
151.
‘‘Neva bhītā
Bhāsematthavatiṃ vācaṃ, sampattā kālapariyāyaṃ.
152.
‘‘Yo migena migaṃ hanti, pakkhiṃ vā pana pakkhinā;
Sutena vā sutaṃ kiṇyā
153.
‘‘Yo
Ubho so dhaṃsate lokā, idha ceva parattha ca.
154.
‘‘Na majjetha yasaṃ patto, na byādhe
Vāyametheva kiccesu, saṃvare vivarāni ca.
155.
‘‘Ye vuddhā abbhatikkantā
Idha dhammaṃ caritvāna, evaṃte
156.
‘‘Idaṃ sutvā kāsipati, dhammamattani pālaya;
Dhataraṭṭhañca muñcāhi, haṃsānaṃ pavaruttamaṃ’’.
157.
‘‘Āharantudakaṃ pajjaṃ, āsanañca mahārahaṃ;
Pañjarato pamokkhāmi, dhataraṭṭhaṃ yasassinaṃ.
158.
‘‘Tañca senāpatiṃ dhīraṃ, nipuṇaṃ atthacintakaṃ;
Yo sukhe sukhito raññe
159.
‘‘Ediso kho arahati, piṇḍamasnātu bhattuno;
Yathāyaṃ sumukho rañño, pāṇasādhāraṇo sakhā’’.
160.
‘‘Pīṭhañca sabbasovaṇṇaṃ, aṭṭhapādaṃ manoramaṃ;
Maṭṭhaṃ kāsikamatthannaṃ
161.
‘‘Kocchañca sabbasovaṇṇaṃ, veyyagghaparisibbitaṃ;
Sumukho ajjhupāvekkhi, dhataraṭṭhassanantarā
162.
‘‘Tesaṃ kañcanapattehi, puthū ādāya kāsiyo;
Haṃsānaṃ abhihāresuṃ, aggarañño pavāsitaṃ’’.
163.
‘‘Disvā
Kusalo khattadhammānaṃ, tato pucchi anantarā.
164.
‘‘Kaccinnu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
Kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammena manusāsasi’’.
165.
‘‘Kusalañceva
Atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ, dhammenaṃ manusāsahaṃ.
166.
‘‘Kacci bhoto amaccesu, doso koci na vijjati;
Kacci ca te tavatthesu, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ’’.
167.
‘‘Athopi me amaccesu, doso koci na vijjati;
Athopi te mamatthesu, nāvakaṅkhanti jīvitaṃ’’.
168.
‘‘Kacci
Puttarūpayasūpetā, tava chandavasānugā’’.
169.
‘‘Atho me sādisī bhariyā, assavā piyabhāṇinī;
Puttarūpayasūpetā, mama chandavasānugā’’.
170.
‘‘Kacci raṭṭhaṃ anuppīḷaṃ, akutociupaddavaṃ;
Asāhasena dhammena, samena manusāsasi’’.
171.
‘‘Atho raṭṭhaṃ anuppīḷaṃ, akutociupaddavaṃ;
Asāhasena dhammena, samena manusāsahaṃ’’.
172.
‘‘Kacci santo apacitā, asanto parivajjitā;
No ce
173.
‘‘Santo
Dhammamevānuvattāmi, adhammo me niraṅkato’’.
174.
‘‘Kacci nānāgataṃ
Kacci matto
175.
‘‘Nāhaṃ anāgataṃ
Ṭhito dasasu dhammesu, paralokaṃ na santase
176.
‘‘Dānaṃ sīlaṃ pariccāgaṃ, ajjavaṃ maddavaṃ tapaṃ;
Akkodhaṃ avihiṃsañca, khantiñca
177.
‘‘Iccete kusale dhamme, ṭhite passāmi attani;
Tato me jāyate pīti, somanassañcanappakaṃ.
178.
‘‘Sumukho
Bhāvadosamanaññāya, asmākāyaṃ vihaṅgamo.
179.
‘‘So kuddho pharusaṃ vācaṃ, nicchāresi ayoniso;
Yānasmāsu
180.
‘‘Atthi me taṃ atisāraṃ, vegena manujādhipa;
Dhataraṭṭhe ca baddhasmiṃ, dukkhaṃ me vipulaṃ ahu.
181.
‘‘Tvaṃ no pitāva puttānaṃ, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
Asmākaṃ adhipannānaṃ, khamassu rājakuñjara’’.
182.
‘‘Etaṃ
Khilaṃ pabhindasi pakkhi, ujukosi vihaṅgama’’.
183.
‘‘Yaṃ
Rajataṃ jātarūpañca, muttā veḷuriyā bahū.
184.
‘‘Maṇayo saṅkhamuttañca, vatthakaṃ haricandanaṃ;
Ajinaṃ dantabhaṇḍañca, lohaṃ kāḷāyasaṃ bahuṃ;
Etaṃ dadāmi vo vittaṃ, issariyaṃ
185.
‘‘Addhā apacitā tyamhā, sakkatā ca rathesabha;
Dhammesu vattamānānaṃ, tvaṃ no ācariyo bhava.
186.
‘‘Ācariya samanuññātā, tayā anumatā mayaṃ;
Taṃ padakkhiṇato katvā, ñātiṃ
187.
‘‘Sabbarattiṃ cintayitvā, mantayitvā yathātathaṃ;
Kāsirājā anuññāsi, haṃsānaṃ pavaruttamaṃ’’.
188.
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyuggamanaṃ
Pekkhato kāsirājassa, bhavanā te
189.
‘‘Te aroge anuppatte, disvāna parame dije;
Kekāti makaruṃ haṃsā, puthusaddo ajāyatha.
190.
‘‘Te
Samantā parikiriṃsu, aṇḍajā laddhapaccayā’’.
191.
‘‘Evaṃ mittavataṃ atthā, sabbe honti padakkhiṇā;
Haṃsā yathā dhataraṭṭhā, ñātisaṅghaṃ upāgamu’’nti.
Mahāhaṃsajātakaṃ dutiyaṃ.
535. Sudhābhojanajātakaṃ (3)
192.
‘‘Neva
Sukiccharūpaṃ vatidaṃ parittaṃ, patthodano nālamayaṃ duvinnaṃ’’.
193.
‘‘Appamhā appakaṃ dajjā, anumajjhato majjhakaṃ;
Bahumhā bahukaṃ dajjā, adānaṃ nupapajjati
194.
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṃ samārūha
195.
‘‘Moghañcassa
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, eko bhuñjati bhojanaṃ.
196.
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
197.
‘‘Saccañcassa hutaṃ hoti, saccañcāpi samīhitaṃ;
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, neko bhuñjati bhojanaṃ.
198.
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
199.
‘‘Sarañca juhati poso, bahukāya gayāya ca;
Doṇe timbarutitthasmiṃ, sīghasote mahāvahe.
200.
‘‘Atra cassa hutaṃ hoti, atra cassa samīhitaṃ;
Atithismiṃ
201.
‘‘Taṃ
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
202.
‘‘Baḷisañhi so nigilati
Atithismiṃ yo nisinnasmiṃ, eko bhuñjati bhojanaṃ.
203.
‘‘Taṃ taṃ vadāmi kosiya, dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṃ samārūha, nekāsī labhate sukhaṃ’’.
204.
‘‘Uḷāravaṇṇā vata brāhmaṇā ime, ayañca vo sunakho kissa hetu;
Uccāvacaṃ vaṇṇanibhaṃ vikubbati, akkhātha no brāhmaṇā ke nu tumhe’’.
205.
‘‘Cando ca sūriyo ca
Sakkohamasmi tidasānamindo, eso ca kho pañcasikhoti vuccati.
206.
‘‘Pāṇissarā mudiṅgā ca
Suttamenaṃ pabodhenti, paṭibuddho ca nandati’’.
207.
‘‘Ye kecime maccharino kadariyā, paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṃ;
Idheva nikkhippa sarīradehaṃ, kāyassa
208.
‘‘Ye kecime suggatimāsamānā
Idheva nikkhippa sarīradehaṃ, kāyassa bhedā sugatiṃ vajanti’’.
209.
‘‘Tvaṃ
Taveva atthāya idhāgatamhā, mā pāpadhammo nirayaṃ gamittha’’
210.
‘‘Addhā
Sohaṃ tathā karissāmi, sabbaṃ vuttaṃ hitesibhi.
211.
‘‘Esāhamajjeva upāramāmi, na cāpihaṃ
Na cāpi me kiñci adeyyamatthi, na cāpidatvā udakaṃ pivāmi
212.
‘‘Evañca me dadato sabbakālaṃ
Tato ahaṃ pabbajissāmi sakka, hitvāna kāmāni yathodhikāni’’.
213.
‘‘Naguttame girivare gandhamādane, modanti
Athāgamā isivaro sabbalokagū, supupphitaṃ dumavarasākhamādiya.
214.
‘‘Suciṃ sugandhaṃ tidasehi sakkataṃ, pupphuttamaṃ amaravarehi sevitaṃ;
Aladdha maccehi va dānavehi vā, aññatra devehi tadārahaṃ hidaṃ
215.
‘‘Tato catasso kanakattacūpamā, uṭṭhāya nāriyo pamadādhipā muniṃ;
Āsā ca saddhā ca sirī tato hirī, iccabravuṃ nāradadeva brāhmaṇaṃ.
216.
‘‘Sace
Dadāhi no sabbā gati te ijjhatu, tuvampi no hohi yatheva vāsavo.
217.
‘‘Taṃ yācamānābhisamekkha nārado, iccabravī saṃkalahaṃ udīrayi;
Na mayhamatthatthi imehi koci naṃ, yāyeva vo seyyasi sā piḷandhatha’’
218.
‘‘Tvaṃ nottamevābhisamekkha nārada, yassicchasi
Yassā hi no nārada tvaṃ padassasi, sāyeva no hehiti seṭṭhasammatā’’.
219.
‘‘Akallametaṃ vacanaṃ sugatte, ko brāhmaṇo saṃkalahaṃ udīraye;
Gantvāna bhūtādhipameva pucchatha, sace na jānātha idhuttamādhamaṃ’’.
220.
‘‘Tā nāradena paramappakopitā, udīritā vaṇṇamadena mattā;
Sakāse
221.
‘‘Tā disvā āyattamanā purindado, iccabravī devavaro katañjalī;
Sabbāva vo hotha sugatte sādisī, ko neva bhadde kalahaṃ udīrayi’’.
222.
‘‘Yo
So nobravi
Sace na jānātha idhuttamādhamaṃ’’.
223.
‘‘Asu
Viceyya dānāni dadāti kosiyo, yassā hi so dassati sāva seyyasi’’.
224.
‘‘Asū
Sa kosiyo dullabhapānabhojano, tassa sudhaṃ pāpaya devasārathi’’.
225.
‘‘Sa
Sukhippameva
226.
‘‘Udaggihuttaṃ upatiṭṭhato hi me, pabhaṅkaraṃ lokatamonuduttamaṃ;
Sabbāni bhūtāni adhicca
227.
‘‘Saṅkhūpamaṃ setamatulyadassanaṃ, suciṃ sugandhaṃ piyarūpamabbhutaṃ;
Adiṭṭhapubbaṃ mama jātu cakkhubhi
228.
‘‘Ahaṃ
Jānāsi maṃ mātali devasārathi, bhuñjassu bhattuttama mābhivārayi
229.
‘‘Bhuttā ca sā dvādasa hanti pāpake, khudaṃ pipāsaṃ aratiṃ daraklamaṃ
Kodhūpanāhañca vivādapesuṇaṃ, sītuṇhatandiñca rasuttamaṃ idaṃ’’.
230.
‘‘Na kappatī mātali mayha bhuñjituṃ, pubbe adatvā iti me vatuttamaṃ;
Na cāpi ekāsnamarīyapūjitaṃ
231.
‘‘Thīghātakā ye cime pāradārikā, mittadduno ye ca sapanti subbate;
Sabbe ca te maccharipañcamādhamā, tasmā adatvā udakampi nāsniye
232.
‘‘So hitthiyā vā purisassa vā pana, dassāmi dānaṃ vidusampavaṇṇitaṃ;
Saddhā vadaññū idha vītamaccharā, bhavanti
233.
‘‘Ato matā
Āsā ca saddhā ca sirī tato hirī
234.
‘‘Tā
Kaññā catasso caturo catuddisā, iccabravī mātalino ca sammukhā.
235.
‘‘Purimaṃ disaṃ kā tvaṃ pabhāsi devate, alaṅkatā tāravarāva osadhī;
Pucchāmi taṃ kañcanavelliviggahe, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā.
236.
‘‘Sirāha devīmanujebhi
Sudhāvivādena tavantimāgatā, taṃ
237.
‘‘Yassāhamicchāmi sudhaṃ
Sirīti maṃ jānahi jūhatuttama, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya’’.
238.
‘‘Sippena vijjācaraṇena buddhiyā, narā upetā paguṇā sakammunā
Tayā vihīnā na labhanti kiñcanaṃ
239.
‘‘Passāmi
Tayānugutto siri jātimāmapi
240.
‘‘Taṃ taṃ asaccaṃ avibhajjaseviniṃ, jānāmi mūḷhaṃ vidurānupātiniṃ;
Na tādisī arahati āsanūdakaṃ, kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi’’.
241.
‘‘Kā
Osittavaṇṇaṃ paridayha sobhasi, kusaggirattaṃ apiḷayha mañjariṃ.
242.
‘‘Migīva bhantā saracāpadhārinā, virādhitā mandamiva udikkhasi;
Ko te dutīyo idha mandalocane, na
243.
‘‘Na me dutīyo idha matthi kosiya, masakkasārappabhavamhi devatā;
Āsā sudhāsāya tavantimāgatā, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya’’.
244.
‘‘Āsāya yanti vāṇijā dhanesino, nāvaṃ samāruyha parenti aṇṇave;
Te tattha sīdanti athopi ekadā, jīnādhanā enti vinaṭṭhapābhatā.
245.
‘‘Āsāya khettāni kasanti kassakā, vapanti bījāni karontupāyaso;
Ītīnipātena avuṭṭhitāya
246.
‘‘Athattakārāni karonti bhattusu, āsaṃ purakkhatvā narā sukhesino;
Te bhatturatthā atigāḷhitā puna, disā panassanti aladdha kiñcanaṃ.
247.
‘‘Hitvāna
Tapanti
248.
‘‘Āsā
Na tādisī arahati āsanūdakaṃ, kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi’’.
249.
‘‘Daddallamānā yasasā yasassinī, jighaññanāmavhayanaṃ disaṃ pati;
Pucchāmi taṃ kañcanavelliviggahe, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā’’.
250.
‘‘Saddhāha devīmanujehi
Sudhāvivādena tavantimāgatā, taṃ maṃ sudhāya varapañña bhājaya’’.
251.
‘‘Dānaṃ damaṃ cāgamathopi saṃyamaṃ, ādāya saddhāya karonti hekadā;
Theyyaṃ musā kūṭamathopi pesuṇaṃ, karonti heke puna viccutā tayā.
252.
‘‘Bhariyāsu poso sadisīsu pekkhavā
Vinetvāna
253.
‘‘Tvameva saddhe paradārasevinī, pāpaṃ karosi kusalampi riñcasi;
Na tādisī arahati āsanūdakaṃ, kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi’’.
254.
‘‘Jighaññarattiṃ
Tathūpamā maṃ paṭibhāsi devate, ācikkha me tvaṃ katamāsi accharā.
255.
‘‘Kālā
Kā tiṭṭhasi mandamigāvalokayaṃ
256.
‘‘Hirāha devīmanujehi pūjitā, apāpasattūpanisevinī sadā;
Sudhāvivādena tavantimāgatā, sāhaṃ na sakkomi sudhampi yācituṃ;
Kopīnarūpā viya yācanitthiyā’’.
257.
‘‘Dhammena ñāyena sugatte lacchasi, eso
Taṃ taṃ ayācantimahaṃ nimantaye, sudhāya yañcicchasi tampi dammi te.
258.
‘‘Sā tvaṃ mayā ajja sakamhi assame, nimantitā kañcanavelliviggahe;
Tuvañhi me sabbarasehi pūjiyā, taṃ pūjayitvāna sudhampi asniye’’.
259.
‘‘Sā kosiyenānumatā jutīmatā, addhā hiri rammaṃ pāvisi yassamaṃ;
Udakavantaṃ
260.
‘‘Rukkhaggahānā bahukettha pupphitā, ambā piyālā panasā ca kiṃsukā;
Sobhañjanā loddamathopi padmakā, kekā ca bhaṅgā tilakā supupphitā.
261.
‘‘Sālā
Uddālakā pāṭali sinduvārakā
262.
‘‘Hareṇukā veḷukā keṇu
Mocā kadalī bahukettha sāliyo, pavīhayo ābhūjino ca
263.
‘‘Tassevuttarapassena
Akakkasā apabbhārā, sādhu appaṭigandhikā.
264.
‘‘Tattha macchā sanniratā, khemino bahubhojanā;
Siṅgū savaṅkā saṃkulā
Āḷigaggarakākiṇṇā, pāṭhīnā kākamacchakā.
265.
‘‘Tattha pakkhī sanniratā, khemino bahubhojanā;
Haṃsā koñcā mayūrā ca, cakkavākā ca kukkuhā;
Kuṇālakā bahū citrā, sikhaṇḍī jīvajīvakā.
266.
‘‘Tattha pānāya māyanti, nānā migagaṇā bahū;
Sīhā byagghā varāhā ca, acchakokataracchayo.
267.
‘‘Palāsādā
Eṇeyyā ca varāhā ca, gaṇino nīkasūkarā;
Kadalimigā bahukettha, biḷārā sasakaṇṇikā
268.
‘‘Chamāgirī pupphavicitrasanthatā, dijābhighuṭṭhā dijasaṅghasevitā’’.
269.
‘‘Sā
Tassā
Atricca
270.
‘‘Tassā tadā kocchagatāya kosiyo, yadicchamānāya jaṭājinandharo
Navehi pattehi sayaṃ sahūdakaṃ, sudhābhihāsī turito mahāmuni.
271.
‘‘Sā taṃ paṭiggayha ubhohi pāṇibhi, iccabravi attamanā jaṭādharaṃ;
‘Handāhaṃ etarahi pūjitā tayā, gaccheyyaṃ brahme tidivaṃ jitāvinī’.
272.
‘‘Sā kosiyenānumatā jutīmatā, udīritā
Sakāse gantvāna sahassacakkhuno, ayaṃ sudhā vāsava dehi me jayaṃ.
273.
‘‘Tamena
Sā pañjalī devamanussapūjitā, navamhi kocchamhi yadā upāvisi’’.
274.
‘‘Tameva
Gantvāna vākyaṃ mama brūhi kosiyaṃ, āsāya saddhā
Hirī sudhaṃ kena malattha hetunā.
275.
‘‘Taṃ
Jambonadīsaṃ tapaneyyasannibhaṃ
276.
‘‘Suvaṇṇacandettha bahū nipātitā, hatthī gavassā kikibyagghadīpiyo
Eṇeyyakā laṅghamayettha pakkhino
277.
‘‘Tatthassarājaharayo ayojayuṃ, dasasatāni susunāgasādise;
Alaṅkate kañcanajāluracchade, āveḷine saddagame asaṅgite.
278.
‘‘Taṃ yānaseṭṭhaṃ abhiruyha mātali, disā imāyo
Nabhañca selañca vanappatiniñca
279.
‘‘Sa khippameva upagamma assamaṃ, pāvāramekaṃsakato katañjalī;
Bahussutaṃ vuddhaṃ vinītavantaṃ, iccabravī mātali devabrāhmaṇaṃ.
280.
‘‘Indassa vākyaṃ nisāmehi kosiya, dūto ahaṃ pucchati taṃ purindado;
Āsāya saddhā siriyā ca kosiya, hirī sudhaṃ kena malattha hetunā’’.
281.
‘‘Andhā
Āsā visaṃvādikasammatā hi me, hirī ca ariyamhi guṇe patiṭṭhitā’’.
282.
‘‘Kumāriyo yācimā gottarakkhitā, jiṇṇā ca yā yā ca sabhattuitthiyo;
Tā chandarāgaṃ purisesu uggataṃ, hiriyā nivārenti sacittamattano.
283.
‘‘Saṅgāmasīse sarasattisaṃyute, parājitānaṃ patataṃ palāyinaṃ;
Hiriyā nivattanti jahitva
284.
‘‘Velā yathā sāgaravegavārinī, hirāya hi pāpajanaṃ nivārinī;
Taṃ sabbaloke hirimariyapūjitaṃ, indassa taṃ vedaya devasārathi’’.
285.
‘‘Ko te imaṃ kosiya diṭṭhimodahi, brahmā mahindo atha vā pajāpati;
Hirāya devesu hi seṭṭhasammatā, dhītā mahindassa mahesi jāyatha’’.
286.
‘‘Handehi dāni tidivaṃ apakkama
Indo ca taṃ indasagotta kaṅkhati, ajjeva tvaṃ indasahabyataṃ vaja’’.
287.
‘‘Evaṃ visujjhanti
Ye keci maddakkhu sudhāya bhojanaṃ, sabbeva te indasahabyataṃ gatā’’.
288.
‘‘Hirī
Anuruddho pañcasikho, ānando āsi mātali.
289.
‘‘Sūriyo kassapo bhikkhu, moggallānosi candimā;
Nārado
Sudhābhojanajātakaṃ tatiyaṃ.
536. Kuṇālajātakaṃ (4)
Evamakkhāyati, evamanusūyati kuṇālo nāma sakuṇo paṭivasati ativiya citto ativiya cittapattacchadano.
Tasseva khalu, bho, kuṇālassa sakuṇassa aḍḍhuḍḍhāni itthisahassāni paricārikā dijakaññāyo. Atha khalu, bho, dve dijakaññāyo kaṭṭhaṃ mukhena ḍaṃsitvā
Pañcasatā
Pañcasatā dijakaññāyo uparūpari uḍḍenti –
Pañcasatā
Pañcasatā dijakaññāyo purato purato uḍḍenti – ‘‘mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kaṭhalena vā
Pañcasatā dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo – ‘‘māyaṃ kuṇālo sakuṇo āsane pariyukkaṇṭhī’’ti.
Pañcasatā dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti anekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo – ‘‘māyaṃ kuṇālo sakuṇo khudāya parikilamitthā’’ti.
Atha khalu, bho, tā
Atha khalu, bho, kuṇālo sakuṇo tāhi dijakaññāhi divasaṃ paribyūḷho evaṃ apasādeti – ‘‘nassatha tumhe vasaliyo, vinassatha tumhe vasaliyo, coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo katassa appaṭikārikāyo anilo viya yenakāmaṃgamāyo’’ti.
Tasseva khalu, bho, himavato pabbatarājassa puratthimadisābhāge susukhumasunipuṇagirippabhava
Uppala
Kuravaka-mucalinda-ketaka-vedisa-vañjula puṇṇamukho nāma phussakokilo paṭivasati ativiya madhuragiro vilāsitanayano mattakkho
Tasseva khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa aḍḍhuḍḍhāni itthisatāni paricārikā dijakaññāyo. Atha khalu, bho, dve dijakaññāyo kaṭṭhaṃ mukhena ḍaṃsitvā taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ majjhe nisīdāpetvā uḍḍenti
Paññāsa
Paññāsa dijakaññāyo uparūpari uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ ātapo paritāpesī’’ti.
Paññāsa paññāsa dijakaññāyo ubhatopassena uḍḍenti – ‘‘mā naṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā vāto vā ussāvo vā upapphusī’’ti.
Paññāsa
Paññāsa dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo – ‘‘māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo āsane pariyukkaṇṭhī’’ti.
Paññāsa dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti anekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo – ‘‘māyaṃ puṇṇamukho phussakokilo khudāya parikilamitthā’’ti.
Atha khalu, bho, tā dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ
Atha khalu, bho, puṇṇamukho phussakokilo tāhi dijakaññāhi divasaṃ paribyūḷho evaṃ pasaṃsati – ‘‘sādhu, sādhu, bhaginiyo, etaṃ kho, bhaginiyo, tumhākaṃ patirūpaṃ kuladhītānaṃ, yaṃ tumhe bhattāraṃ paricareyyāthā’’ti.
Atha
Evaṃ vutte, kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ evaṃ apasādesi – ‘‘nassa tvaṃ, samma jamma vasala, vinassa tvaṃ, samma jamma vasala, ko nu tayā viyatto jāyājinenā’’ti. Evaṃ apasādito ca pana puṇṇamukho phussakokilo tatoyeva
Atha khalu, bho, puṇṇamukhassa phussakokilassa aparena samayena nacirasseva
Atha khalu, bho kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ phussakokilaṃ pakkhehi ca mukhatuṇḍakena
‘‘Diṭṭhā mayā, samma puṇṇamukha, kaṇhā dvepitikā pañcapatikāya chaṭṭhe purise cittaṃ paṭibandhantiyā, yadidaṃ kabandhe
290.
‘‘Athajjuno nakulo bhīmaseno
Ete patī pañca matticca nārī, akāsi khujjavāmanakena
‘‘Diṭṭhā mayā, samma puṇṇamukha, saccatapāpī
‘‘Diṭṭhā mayā, samma puṇṇamukha, kākavatī
Diṭṭhā mayā, samma puṇṇamukha, kuruṅgadevī
Evañhetaṃ
291.
‘‘Etā ca aññā ca akaṃsu pāpaṃ, tasmāhamitthīnaṃ na vissase nappasaṃse;
Mahī yathā jagati samānarattā, vasundharā itarītarāpatiṭṭhā
Sabbasahā aphandanā akuppā, tathitthiyo tāyo na vissase naro.
292.
‘‘Sīho
Pasayhakhādī parahiṃsane rato, tathitthiyo tāyo na vissase naro.
‘‘Na khalu
‘‘Coro
293.
‘‘Yathā
Issasiṅghamiva parivattā
294.
‘‘Sobbhamiva paṭicchannā, pātālamiva duppurā;
Rakkhasī viya duttosā, yamovekantahāriyo.
295.
‘‘Yathā sikhī nadī vāto, nerunāva samāgatā.
Visarukkho viya niccaphalā, nāsayanti ghare bhogaṃ;
Ratanantakaritthiyo’’ti
‘‘Cattārimāni, samma puṇṇamukha, yāni (vatthūni kicce jāte anatthacarāni bhavanti; tāni)
296.
‘Goṇaṃ
Bhañjanti rathaṃ ayānakā, ativāhena hananti puṅgavaṃ;
Dohena hananti vacchakaṃ, bhariyā ñātikule padussatī’’’ti.
‘‘Cha imāni, samma puṇṇamukha, yāni (vatthūni)
297.
‘Aguṇaṃ dhanu ñātikule ca bhariyā, pāraṃ nāvā akkhabhaggañca yānaṃ;
Dūre
‘‘Aṭṭhahi khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānāti. Daliddatā, āturatā, jiṇṇatā, surāsoṇḍatā, muddhatā, pamattatā, sabbakiccesu anuvattanatā, sabbadhanaanuppadānena
298.
‘Daliddaṃ āturañcāpi, jiṇṇakaṃ surasoṇḍakaṃ;
Pamattaṃ muddhapattañca, sabbakiccesu
Sabbakāmappadānena
‘‘Navahi khalu, samma puṇṇamukha, ṭhānehi itthī padosamāharati. Ārāmagamanasīlā ca hoti, uyyānagamanasīlā ca hoti, nadītitthagamanasīlā ca hoti, ñātikulagamanasīlā ca hoti, parakulagamanasīlā ca hoti, ādāsadussamaṇḍanānuyogamanuyuttasīlā ca hoti, majjapāyinī ca hoti, nillokanasīlā ca hoti, sadvāraṭhāyinī
299.
‘Ārāmasīlā ca
Ādāsadussamaṇḍanamanuyuttā, yā
300.
‘Yā
Navahetehi ṭhānehi, padosamāharanti itthiyo’’’ti.
‘‘Cattālīsāya
‘‘Pañcavīsāya
301.
‘Pavāsaṃ
Disvāna patimāgataṃ
Bhattāravaṇṇaṃ na kadāci bhāsati, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
302.
‘Anatthaṃ tassa carati asaññatā, atthañca hāpeti akiccakārinī;
Paridahitvā
303.
‘Parivattajātā ca
Uccārapassāvamabhiṇhaṃ gacchati, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
304.
‘‘Vilomamācarati akiccakārinī, saddaṃ nisāmeti parassa bhāsato;
Nihatabhogā ca karoti santhavaṃ, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
305.
‘Kicchena laddhaṃ kasirābhataṃ
Paṭivissakehi ca karoti santhavaṃ, ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
306.
‘Nikkhantapādā visikhānucārinī, niccañca sāmimhi
Aticārinī hoti apetagāravā
307.
‘Abhikkhaṇaṃ
Disodisaṃ
308.
‘Sabbā nadī vaṅkagatī
Sabbitthiyo kare pāpaṃ, labhamāne nivātake.
309.
‘Sace labhetha khaṇaṃ vā raho vā, nivātakaṃ vāpi labhetha tādisaṃ;
Sabbāva itthī kayiruṃ nu
310.
‘‘Narānamārāmakarāsu
Sabbattha nāpītikarāpi
311.
‘Yaṃ ve
Taṃ tādisaṃ maccaṃ cajitvā bhariyā, aññaṃ disvā purisaṃ pīṭhasappiṃ.
312.
‘Bakassa ca bāvarikassa
Avācarī
313.
‘Piṅgiyānī
Avācarī paṭṭhavasānugassa, taṃ vāpi sā nājjhagā kāmakāminī.
314.
‘Luddhānaṃ
Nādevasatto puriso, thīnaṃ saddhātumarahati.
315.
‘Na tā pajānanti kataṃ na kiccaṃ, na mātaraṃ pitaraṃ bhātaraṃ vā;
Anariyā samatikkantadhammā, sasseva cittassa vasaṃ vajanti.
316.
‘Cirānuvuṭṭhampi
Āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti, tasmāhamitthīnaṃ na vissasāmi.
317.
‘Thīnañhi cittaṃ yathā vānarassa, kannappakannaṃ yathā rukkhachāyā;
Calācalaṃ hadayamitthiyānaṃ, cakkassa nemi viya parivattati.
318.
‘Yadā tā passanti samekkhamānā, ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ;
Saṇhāhi
319.
‘Yadā na passanti samekkhamānā, ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ;
Samantato naṃ parivajjayanti, tiṇṇo nadīpāragatova kullaṃ.
320.
‘Silesūpamāṃ
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ
321.
‘Na tā ekassa na dvinnaṃ, āpaṇova pasārito;
Yo tā mayhanti maññeyya, vātaṃ jālena bādhaye
322.
‘Yathā nadī ca pantho ca, pānāgāraṃ sabhā papā;
Evaṃ lokitthiyo nāma, velā tāsaṃ na vijjati
323.
‘Ghatāsanasamā etā, kaṇhasappasirūpamā;
Gāvo bahitiṇasseva, omasanti varaṃ varaṃ.
324.
‘Ghatāsanaṃ kuñjaraṃ kaṇhasappaṃ, muddhābhisittaṃ pamadā ca sabbā;
Ete naro
325.
‘Naccantavaṇṇā
Na parassa bhariyā na dhanassa hetu, etitthiyo pañca na sevitabbā’’’.
Atha khalu, bho, ānando gijjharājā kuṇālassa sakuṇassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ
326.
‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;
Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
327.
‘‘Uṭṭhāhakaṃ
Āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti, tasmāhamitthīnaṃ
328.
‘‘Na vissase icchati manti poso, na vissase rodati me sakāse;
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
329.
‘‘Na vissase sākhapurāṇasanthataṃ, na
Na vissase rājānaṃ sakhā
330.
‘‘Na vissase rāmakarāsu nārisu, accantasīlāsu asaññatāsu;
Accantapemānugatassa bhariyā, na vissase titthasamā hi nāriyo.
331.
‘‘Haneyyuṃ chindeyyuṃ chedāpeyyumpi
Mā dīnakāmāsu asaññatāsu, bhāvaṃ kare gaṅgatitthūpamāsu.
332.
‘‘Musā tāsaṃ yathā saccaṃ, saccaṃ tāsaṃ yathā musā;
Gāvo bahitiṇasseva, omasanti varaṃ varaṃ.
333.
‘‘Gatenetā palobhenti, pekkhitena mhitena ca;
Athopi dunnivatthena, mañjunā bhaṇitena ca.
334.
‘‘Coriyo kathinā
Na tā kiñci na jānanti, yaṃ manussesu vañcanaṃ.
335.
‘‘Asā
Sārattā ca pagabbhā ca, sikhī sabbaghaso yathā.
336.
‘‘Natthitthīnaṃ
Sevanti hetā piyamappiyañca, nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
337.
‘‘Natthitthīnaṃ piyo nāma, appiyopi na vijjati;
Dhanattā
338.
‘‘Hatthibandhaṃ
Chavaḍāhakaṃ pupphachaḍḍakaṃ, sadhanamanupatanti nāriyo.
339.
‘‘Kulaputtampi jahanti akiñcanaṃ, chavakasamasadisampi
Anugacchanti
Atha khalu, bho, nārado devabrāhmaṇo ānandassa gijjharājassa ādimajjhakathāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
340.
‘‘Cattārome na pūrenti, te me suṇātha bhāsato;
Samuddo brāhmaṇo rājā, itthī cāpi dijampati.
341.
‘‘Saritā sāgaraṃ yanti, yā kāci pathavissitā;
Tā samuddaṃ na pūrenti, ūnattā hi na pūrati.
342.
‘‘Brāhmaṇo ca adhīyāna, vedamakkhānapañcamaṃ;
Bhiyyopi sutamiccheyya, ūnattā hi na pūrati.
343.
‘‘Rājā ca pathaviṃ sabbaṃ, sasamuddaṃ sapabbataṃ;
Ajjhāvasaṃ vijinitvā, anantaratanocitaṃ;
Pāraṃ
344.
‘‘Ekamekāya itthiyā, aṭṭhaṭṭha patino siyā;
Sūrā ca balavanto ca, sabbakāmarasāharā;
Kareyya navame chandaṃ, ūnattā hi na pūrati.
345.
‘‘Sabbitthiyo
Sabbitthiyo kaṇṭakānaṃva sākhā, sabbitthiyo dhanahetu vajanti.
346.
‘‘Vātañca jālena naro parāmase, osiñcaye
Sakena hatthena kareyya ghosaṃ
347.
‘‘Corīnaṃ bahubuddhīnaṃ, yāsu saccaṃ sudullabhaṃ;
Thīnaṃ bhāvo durājāno, macchassevodake gataṃ.
348.
‘‘Analā mudusambhāsā, duppūrā tā nadīsamā;
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
349.
‘‘Āvaṭṭanī mahāmāyā, brahmacariyavikopanā;
Sīdanti naṃ viditvāna, ārakā parivajjaye.
350.
‘‘Yaṃ
Jātavedova saṇṭhānaṃ, khippaṃ anudahanti na’’nti.
Atha
351.
‘‘Sallape nisitakhaggapāṇinā, paṇḍito api pisācadosinā;
Uggatejamuragampi āside, eko ekāya pamadāya nālape
352.
‘‘Lokacittamathanā hi nāriyo, naccagītabhaṇitamhitāvudhā;
Bādhayanti anupaṭṭhitassatiṃ
353.
‘‘Natthi
Tā gilanti purisassa pābhataṃ, sāgareva makaraṃ timiṅgalo
354.
‘‘Pañcakāmaguṇasātagocarā, uddhatā aniyatā asaññatā;
Osaranti pamadā pamādinaṃ, loṇatoyavatiyaṃva āpakā.
355.
‘‘Yaṃ naraṃ upalapenti
Jātavedasadisampi tādisaṃ, rāgadosavadhiyo
356.
‘‘Aḍḍhaṃ ñatvā purisaṃ mahaddhanaṃ, osaranti sadhanā sahattanā;
Rattacittamativeṭhayanti naṃ, sāla māluvalatāva kānane.
357.
‘‘Tā upenti vividhena chandasā, citrabimbamukhiyo alaṅkatā;
Uhasanti
358.
‘‘Jātarūpamaṇimuttabhūsitā, sakkatā patikulesu nāriyo;
Rakkhitā aticaranti sāmikaṃ, dānavaṃva hadayantarassitā
359.
‘‘Tejavāpi
Nārinaṃ vasagato na bhāsati, rāhunā upahatova candimā.
360.
‘‘Yaṃ kareyya kupito diso disaṃ, duṭṭhacitto
Tena bhiyyo byasanaṃ nigacchati, nārinaṃ vasagato apekkhavā.
361.
‘‘Kesalūnanakhachinnatajjitā, pādapāṇikasadaṇḍatāḷitā;
Hīnamevupagatā hi nāriyo, tā ramanti kuṇapeva makkhikā.
362.
‘‘Tā kulesu visikhantaresu vā, rājadhāninigamesu vā puna
Oḍḍitaṃ namucipāsavākaraṃ
363.
‘‘Ossajitva
Devatāhi nirayaṃ nimissati, chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijo.
364.
‘‘So idha garahito parattha ca, dummatī upahato
Gacchatī aniyato gaḷāgaḷaṃ, duṭṭhagadrabharathova uppathe.
365.
‘‘So upeti nirayaṃ patāpanaṃ, sattisimbalivanañca
Āvasitvā tiracchānayoniyaṃ, petarājavisayaṃ na muñcati
366.
‘‘Dibyakhiḍḍaratiyoṃ
Nāsayanti pamadā pamādinaṃ, duggatiñca paṭipādayanti naṃ.
367.
‘‘Dibyakhiḍḍaratiyo na dullabhā, cakkavatticaritañca mānuse;
Soṇṇabyamhanilayā
368.
‘‘Kāmadhātusamatikkamā gati, rūpadhātuyā bhāvo
Vītarāgavisayūpapattiyā, ye caranti pamadāhanatthikā.
369.
‘‘Sabbadukkhasamatikkamaṃ sivaṃ, accantamacalitaṃ asaṅkhataṃ;
Nibbutehi sucihī na dullabhaṃ, ye caranti pamadāhanatthikā’’ti.
370.
‘‘Kuṇālohaṃ tadā āsiṃ, udāyī phussakokilo;
Ānando
Parisā buddhaparisā, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
Kuṇālajātakaṃ catutthaṃ.
537. Mahāsutasomajātakaṃ (5)
371.
‘‘Kasmā tuvaṃ rasaka edisāni, karosi kammāni sudāruṇāni;
Hanāsi itthī purise ca mūḷho, maṃsassa hetu adu
372.
‘‘Naṃ
Bhattā ca me bhagavā bhūmipālo, so khādati maṃsaṃ bhadantedisaṃ’’.
373.
‘‘Sace tuvaṃ bhatturatthe payutto, karosi kammāni sudāruṇāni;
Pātova antepuraṃ pāpuṇitvā, lapeyyāsi me rājino sammukhe taṃ’’.
374.
‘‘Tathā karissāmi ahaṃ bhadante, yathā tuvaṃ
Pātova antepuraṃ pāpuṇitvā, vakkhāmi
375.
Tato
Kāḷo rasakamādāya, rājānaṃ upasaṅkami;
Upasaṅkamma
376.
‘‘Saccaṃ kira mahārāja, rasako pesito tayā;
Hanati itthipurise, tuvaṃ maṃsāni khādasi’’.
377.
‘‘Evameva tathā kāḷa, rasako pesito mayā;
Mama atthaṃ karontassa, kimetaṃ paribhāsasi’’.
378.
‘‘Ānando sabbamacchānaṃ, khāditvā rasagiddhimā;
Parikkhīṇāya parisāya, attānaṃ khādiyā mato.
379.
‘‘Evaṃ pamatto rasagārave ratto
Vidhamma putte caji
380.
‘‘Idaṃ
Mā tvaṃ imaṃ kevalaṃ vārijova, dvipadādhipa
381.
‘‘Sujāto nāma nāmena, oraso tassa atrajo
Jambupesimaladdhāna, mato so tassa saṅkhaye.
382.
‘‘Evameva
Aladdhā mānusaṃ maṃsaṃ, maññe hissāmi
383.
‘‘Māṇava abhirūposi, kule jātosi sotthiye;
Na tvaṃ arahasi tāta, abhakkhaṃ bhakkhayetave’’.
384.
‘‘Rasānaṃ aññataraṃ etaṃ, kasmā
Sohaṃ tattha gamissāmi, yattha lacchāmi edisaṃ.
385.
‘‘Sovāhaṃ nippatissāmi, na te vacchāmi santike;
Yassa me dassanena tvaṃ, nābhinandasi brāhmaṇa’’.
386.
‘‘Addhā aññepi dāyāde, putte lacchāma māṇava;
Tvañca jamma vinassassu, yattha pattaṃ na taṃ suṇe’’.
387.
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, dvipadinda suṇohi me;
Pabbājessanti taṃ raṭṭhā, soṇḍaṃ māṇavakaṃ yathā’’.
388.
‘‘Sujāto nāma nāmena, bhāvitattāna sāvako;
Accharaṃ kāmayantova, na so bhuñji na so pivi.
389.
‘‘Kusaggenudakamādāya
Evaṃ mānusakā kāmā, dibbakāmāna santike.
390.
‘‘Evameva ahaṃ kāḷa, bhutvā bhakkhaṃ rasuttamaṃ;
Aladdhā mānusaṃ maṃsaṃ, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
391.
‘‘Yathāpi
Abhuttaparibhogena
392.
‘‘Evameva
Abhakkhaṃ rāja bhakkhesi, tasmā pabbājayanti taṃ’’.
393.
‘‘Tiṭṭhāhīti mayā vutto, so tvaṃ gacchasi pammukho
Aṭṭhito tvaṃ ṭhitomhīti, lapasi brahmacārini;
Idaṃ te samaṇāyuttaṃ, asiñca me maññasi kaṅkapattaṃ’’
394.
‘‘Ṭhitohamasmī sadhammesu rāja, na nāmagottaṃ parivattayāmi;
Corañca loke aṭhitaṃ vadanti, āpāyikaṃ nerayikaṃ ito cutaṃ.
395.
‘‘Sace tvaṃ saddahasi
Tena yaññaṃ yajitvāna, evaṃ saggaṃ gamissasi’’.
396.
‘‘Kismiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi
Akkhāhi me brāhmaṇa etamatthaṃ, kimicchasī demi tayajja patthitaṃ’’.
397.
‘‘Gāthā catasso dharaṇīmahissara, sugambhiratthā varasāgarūpamā;
Taveva atthāya idhāgatosmi, suṇohi gāthā paramatthasaṃhitā’’.
398.
‘‘Na ve rudanti matimanto sapaññā, bahussutā
Dīpañhi etaṃ paramaṃ narānaṃ, yaṃ paṇḍitā sokanudā bhavanti.
399.
‘‘Attānaṃ
Kimeva tvaṃ
400.
‘‘Nevāhamattānamanutthunāmi, na puttadāraṃ na dhanaṃ na raṭṭhaṃ;
Satañca dhammo carito purāṇo, taṃ saṅkaraṃ
401.
‘‘Kato mayā saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
402.
‘‘Nevāhametaṃ abhisaddahāmi, sukhī naro maccumukhā pamutto;
Amittahatthaṃ punarāvajeyya, korabyaseṭṭha na hi maṃ upesi.
403.
‘‘Mutto
Madhuraṃ piyaṃ jīvitaṃ laddha rāja, kuto tuvaṃ ehisi me sakāsaṃ’’.
404.
‘‘Mataṃ vareyya parisuddhasīlo, na jīvitaṃ
Na hi taṃ naraṃ tāyati
405.
‘‘Sacepi vāto girimāvaheyya, cando ca sūriyo ca chamā pateyyuṃ;
Sabbā ca najjo paṭisotaṃ vajeyyuṃ, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ.
406.
Siluccayo meru samūlamuppate, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ’’
407.
‘‘Asiñca sattiñca parāmasāmi, sapathampi te samma ahaṃ karomi;
Tayā pamutto anaṇo bhavitvā, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
408.
‘‘Yo te kato saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajassu’’.
409.
‘‘Yo me kato saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī punarāvajissaṃ’’.
410.
‘‘Mutto ca so porisādassa hatthā, gantvāna taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca;
Suṇoma
411.
‘‘Sakideva sutasoma, sabbhi hoti
Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.
412.
‘‘Sabbhireva samāsetha, sabbhi kubbetha santhavaṃ;
Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.
413.
‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;
Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.
414.
‘‘Nabhañcaṃ
Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo
415.
‘‘Sahassiyā
Cattāri tvaṃ sahassāni, khippaṃ gaṇhāhi brāhmaṇa’’.
416.
‘‘Āsītiyā nāvutiyā
Paccattameva sutasoma jānahi, sahassiyā nāma kā atthi
417.
‘‘Icchāmi vohaṃ sutavuddhimattano, santoti maṃ
Ahaṃ savantīhi mahodadhīva, na hi tāta tappāmi subhāsitena.
418.
‘‘Aggi
Evampi te paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitena.
419.
‘‘Sakassa dāsassa yadā suṇomi, gāthaṃ ahaṃ atthavatiṃ
Tameva sakkacca nisāmayāmi, na
420.
‘‘Idaṃ
Kiṃ kāmahetu paribhāsasimaṃ
421.
‘‘Attānurakkhāya bhavanti hete, hatthārohā rathikā pattikā ca;
Assāruhā
422.
‘‘Sudukkaraṃ porisādo akāsi, jīvaṃ gahetvāna avassajī maṃ;
Taṃ tādisaṃ pubbakiccaṃ saranto, dubbhe ahaṃ tassa kathaṃ janinda’’.
423.
‘‘Vanditvā so pitaraṃ mātarañca, anusāsetvā negamañca balañca;
Saccavādī saccānurakkhamāno, agamāsi so yattha porisādo’’.
424.
‘‘Kato mayā saṅkaro brāhmaṇena, raṭṭhe sake issariye ṭhitena;
Taṃ saṅkaraṃ brāhmaṇasappadāya, saccānurakkhī
Yajassu yaññaṃ khāda maṃ porisāda’’.
425.
‘‘Na hāyate khāditaṃ
Niddhūmake pacitaṃ sādhupakkaṃ, suṇoma
426.
‘‘Adhammiko
Dhammañcimā abhivadanti gāthā, dhammo ca adhammo ca kuhiṃ sameti.
427.
‘‘Adhammikassa luddassa, niccaṃ lohitapāṇino;
Natthi saccaṃ kuto dhammo, kiṃ sutena karissasi’’.
428.
‘‘Yo maṃsahetu migavaṃ careyya, yo vā hane purisamattahetu;
Ubhopi te pecca samā bhavanti, kasmā no
429.
‘‘Pañca pañcanakhā bhakkhā, khattiyena pajānatā;
Abhakkhaṃ rāja bhakkhesi, tasmā adhammiko tuvaṃ’’.
430.
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
Amittahatthaṃ
431.
‘‘Ye
Tasmā ahaṃ khattadhammaṃ pahāya, saccānurakkhī punarāgatosmi;
Yajassu yaññaṃ khāda maṃ porisāda’’.
432.
‘‘Pāsādavāsā pathavīgavassā, kāmitthiyo kāsikacandanañca;
Sabbaṃ tahiṃ labhasi
433.
‘‘Ye
Sacce ṭhitā samaṇabrāhmaṇā ca, taranti jātimaraṇassa pāraṃ’’.
434.
‘‘Mutto tuvaṃ porisādassa hatthā, gantvā sakaṃ mandiraṃ kāmakāmī;
Amittahatthaṃ punarāgatosi, na hi nūna te maraṇabhayaṃ janinda;
Alīnacitto asi
435.
‘‘Katā
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
436.
‘‘Katā me kalyāṇā anekarūpā, yaññā yiṭṭhā ye vipulā pasatthā;
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada
437.
‘‘Pitā ca mātā ca upaṭṭhitā me, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
438.
‘‘Pitā ca mātā ca upaṭṭhitā me, dhammena me issariyaṃ pasatthaṃ;
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda.
439.
‘‘Ñātīsu
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
440.
‘‘Ñātīsuṃ
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda.
441.
‘‘Dinnaṃ me dānaṃ bahudhā bahūnaṃ, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca;
Visodhito paralokassa maggo, dhamme ṭhito ko maraṇassa bhāye.
442.
‘‘Dinnaṃ me dānaṃ bahudhā bahūnaṃ, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca;
Anānutappaṃ paralokaṃ gamissaṃ, yajassu yaññaṃ ada maṃ porisāda’’.
443.
‘‘Visaṃ pajānaṃ puriso adeyya, āsīvisaṃ jalitamuggatejaṃ;
Muddhāpi tassa viphaleyya
444.
‘‘Sutvā dhammaṃ vijānanti, narā kalyāṇapāpakaṃ;
Api gāthā suṇitvāna, dhamme me ramate
445.
‘‘Sakideva
Sā naṃ saṅgati pāleti, nāsabbhi bahusaṅgamo.
446.
‘‘Sabbhireva
Sataṃ saddhammamaññāya, seyyo hoti na pāpiyo.
447.
‘‘Jīranti ve rājarathā sucittā, atho sarīrampi jaraṃ upeti;
Satañca dhammo na jaraṃ upeti, santo have sabbhi pavedayanti.
448.
‘‘Nabhañcaṃ
Tato have dūrataraṃ vadanti, satañca dhammo
449.
‘‘Gāthā imā atthavatī subyañjanā, subhāsitā tuyha janinda sutvā;
Ānandi vitto sumano patīto, cattāri te samma vare dadāmi’’.
450.
‘‘Yo nattano maraṇaṃ bujjhasi tuvaṃ
Giddho rase duccarite niviṭṭho, kiṃ tvaṃ varaṃ dassasi pāpadhamma.
451.
‘‘Ahañca taṃ dehi varanti vajjaṃ, tvañcāpi datvāna avākareyya;
Sandiṭṭhikaṃ
452.
‘‘Na taṃ varaṃ arahati jantu dātuṃ, yaṃ vāpi datvāna avākareyya;
Varassu samma avikampamāno, pāṇaṃ cajitvānapi dassameva’’.
453.
‘‘Ariyassa ariyena sameti sakhyaṃ
Passeyya taṃ vassasataṃ arogaṃ
454.
‘‘Ariyassa ariyena sameti sakhyaṃ, paññassa paññāṇavatā sameti;
Passāsi maṃ vassasataṃ arogaṃ, etaṃ varānaṃ paṭhamaṃ dadāmi’’.
455.
‘‘Ye
Na tādise bhūmipatī adesi, etaṃ varānaṃ dutiyaṃ varāmi’’.
456.
‘‘Ye khattiyāse idha bhūmipālā, muddhābhisittā katanāmadheyyā;
Na
457.
‘‘Parosataṃ khattiyā te gahitā, talāvutā assumukhā rudantā;
Sake te raṭṭhe paṭipādayāhi, etaṃ varānaṃ tatiyaṃ varāmi’’.
458.
‘‘Parosataṃ khattiyā me gahitā, talāvutā assumukhā rudantā;
Sake te raṭṭhe paṭipādayāmi
459.
‘‘Chiddaṃ te raṭṭhaṃ byathitā
Manussamaṃsaṃ viramehi
460.
‘‘Addhā
Sohaṃ kathaṃ etto upārameyyaṃ, aññaṃ varānaṃ catutthaṃ varassu’’.
461.
‘‘Naṃ
Attāva
462.
‘‘Piyaṃ me mānusaṃ maṃsaṃ, sutasoma vijānahi;
Namhi sakkā
463.
‘‘Yo ve piyaṃ meti piyānurakkhī
Soṇḍova pitvā visamissapānaṃ
464.
‘‘Yo cīdha saṅkhāya piyāni hitvā, kicchenapi sevati ariyadhamme
Dukkhitova pitvāna yathosadhāni, teneva so hoti sukhī parattha’’.
465.
‘‘Ohāyahaṃ pitaraṃ mātarañca, manāpiye kāmaguṇe ca
Etassa hetumhi vanaṃ paviṭṭho, taṃ te varaṃ kinti mahaṃ dadāmi’’.
466.
‘‘Na paṇḍitā diguṇamāhu vākyaṃ, saccappaṭiññāva bhavanti santo;
Varassu samma iti maṃ avoca, iccabravī tvaṃ na hi te sameti’’.
467.
‘‘Apuññalābhaṃ
Manussamaṃsassa kate
468.
‘‘Naṃ
Varassu samma avikampamāno, pāṇaṃ cajitvānapi dassameva’’.
469.
‘‘Pāṇaṃ cajanti santo nāpi dhammaṃ, saccappaṭiññāva bhavanti santo;
Datvā varaṃ khippamavākarohi, etena sampajja surājaseṭṭha.
470.
‘‘Caje dhanaṃ
Aṅgaṃ dhanaṃ jīvitañcāpi sabbaṃ, caje naro dhammamanussaranto’’.
471.
‘‘Yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññā, ye cassa kaṅkhaṃ vinayanti santo;
Taṃ hissa dīpañca parāyaṇañca, na
472.
‘‘Addhā hi so bhakkho mama manāpo, etassa hetumhi vanaṃ paviṭṭho;
Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, etampi te samma varaṃ dadāmi.
473.
‘‘Satthā ca me hosi sakhā ca mesi, vacanampi te samma ahaṃ akāsiṃ;
Tuvampi
474.
‘‘Satthā ca te homi sakhā ca tyamhi, vacanampi me samma tuvaṃ akāsi;
Ahampi te samma karomi vākyaṃ, ubhopi gantvāna pamocayāma’’.
475.
‘‘Kammāsapādenaṃ
Na jātu dubbhetha imassa rañño, saccappaṭiññaṃ
476.
‘‘Kammāsapādena viheṭhitamhā, talāvutā assumukhā rudantā;
Na jātu dubbhema imassa rañño, saccappaṭiññaṃ te paṭissuṇāma’’.
477.
‘‘Yathā pitā vā atha vāpi mātā, anukampakā atthakāmā pajānaṃ;
Evameva vo
478.
‘‘Yathā pitā vā atha vāpi mātā, anukampakā atthakāmā pajānaṃ;
Evameva no hotu
479.
‘‘Catuppadaṃ sakuṇañcāpi maṃsaṃ, sūdehi randhaṃ sukataṃ suniṭṭhitaṃ;
Sudhaṃva indo paribhuñjiyāna, hitvā katheko ramasī araññe.
480.
‘‘Tā khattiyā vallivilākamajjhā, alaṅkatā samparivārayitvā;
Indaṃva devesu pamodayiṃsu, hitvā
481.
‘‘Tambūpadhāne bahugoṇakamhi, subhamhi
Seyyassa
482.
‘‘Pāṇissaraṃ
Bahuṃ sugītañca suvāditañca, hitvā katheko ramasī araññe.
483.
‘‘Uyyānasampannaṃ pahūtamālyaṃ, migājinūpetapuraṃ
Hayehi nāgehi rathehupetaṃ, hitvā katheko ramasī araññe’’.
484.
‘‘Kāḷapakkhe yathā cando, hāyateva suve suve;
Kāḷapakkhūpamo rāja, asataṃ hoti samāgamo.
485.
‘‘Yathāhaṃ
Akāsiṃ pāpakaṃ kammaṃ, yena gacchāmi duggatiṃ.
486.
‘‘Sukkapakkhe yathā cando, vaḍḍhateva suve suve;
Sukkapakkhūpamo rāja, sataṃ hoti samāgamo.
487.
‘‘Yathāhaṃ tuvamāgamma, sutasoma vijānahi;
Kāhāmi kusalaṃ kammaṃ, yena gacchāmi suggatiṃ.
488.
‘‘Thale yathā vāri janinda vuṭṭhaṃ
Evampi
489.
‘‘Sare yathā vāri janinda vuṭṭhaṃ, ciraṭṭhitīkaṃ naravīraseṭṭha
Evampi ve
490.
‘‘Abyāyiko
Khippañhi veti asataṃ samāgamo, tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā’’.
491.
‘‘Na so rājā yo
Na sā bhariyā yā patino na vibheti, na te puttā
492.
‘‘Na sā sabhā yattha na santi santo, na te santo
Rāgañca dosañca pahāya mohaṃ, dhammaṃ bhaṇantāva bhavanti santo.
493.
‘‘Nābhāsamānaṃ jānanti, missaṃ bālehi paṇḍitaṃ;
Bhāsamānañca jānanti, desentaṃ amataṃ padaṃ.
494.
‘‘Bhāsaye
Subhāsitaddhajā isayo, dhammo hi isinaṃ dhajo’’ti.
Mahāsutasomajātakaṃ pañcamaṃ.
Asītinipātaṃ niṭṭhitaṃ.
Tassuddānaṃ –
Sumukho pana haṃsavaro ca mahā, sudhabhojaniko ca paro pavaro;
Sakuṇāladijādhipativhayano, sutasomavaruttamasavhayanoti.