๗. พฺราหฺมณสํยุตฺตํ
๑. อรหนฺตวคฺโค
๑. ธนญฺชานีสุตฺตํ
๑๘๗. เอวํ
‘‘นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส;
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส;
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสา’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ ธนญฺชานิํ พฺราหฺมณิํ เอตทโวจ – ‘‘เอวเมวํ ปนายํ วสลี ยสฺมิํ วา ตสฺมิํ วา ตสฺส มุณฺฑกสฺส สมณสฺส วณฺณํ ภาสติฯ อิทานิ ตฺยาหํ, วสลิ, ตสฺส สตฺถุโน วาทํ อาโรเปสฺสามี’’ติฯ ‘‘น ขฺวาหํ ตํ, พฺราหฺมณ, ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย, โย ตสฺส ภควโต วาทํ อาโรเปยฺย อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ อปิ จ ตฺวํ, พฺราหฺมณ, คจฺฉ, คนฺตฺวา วิชานิสฺสสี’’ติ
อถ
‘‘กิํสุ
กิสฺสสฺสุ เอกธมฺมสฺส, วธํ โรเจสิ โคตมา’’ติฯ
‘‘โกธํ
โกธสฺส วิสมูลสฺส, มธุรคฺคสฺส พฺราหฺมณ;
วธํ อริยา ปสํสนฺติ, ตญฺหิ เฉตฺวา น โสจตี’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม! เสยฺยถาปิ, โภ โคตม, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย, มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย – จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ; เอวเมวํ โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโตฯ เอสาหํ, ภนฺเต, ภควนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจฯ ลเภยฺยาหํ โภโต โคตมสฺส สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, ลเภยฺยํ อุปสมฺปท’’นฺติฯ
อลตฺถ โข ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, อลตฺถ อุปสมฺปทํฯ อจิรูปสมฺปนฺโน โข ปนายสฺมา ภารทฺวาโช เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต
๒. อกฺโกสสุตฺตํ
๑๘๘. เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อสฺโสสิ โข อกฺโกสกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ – ‘‘ภารทฺวาชโคตฺโต กิร พฺราหฺมโณ สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติเก อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต’’ติ กุปิโต อนตฺตมโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา
เอวํ
‘‘โย โข, พฺราหฺมณ, อกฺโกสนฺตํ ปจฺจกฺโกสติ, โรเสนฺตํ ปฏิโรเสติ, ภณฺฑนฺตํ ปฏิภณฺฑติ, อยํ วุจฺจติ, พฺราหฺมณ, สมฺภุญฺชติ วีติหรตีติฯ เต มยํ ตยา เนว สมฺภุญฺชาม น วีติหรามฯ ตเวเวตํ, พฺราหฺมณ, โหติ; ตเวเวตํ, พฺราหฺมณ, โหตี’’ติฯ ‘‘ภวนฺตํ โข โคตมํ สราชิกา ปริสา เอวํ ชานาติ – ‘อรหํ สมโณ โคตโม’ติฯ อถ จ ปน ภวํ โคตโม กุชฺฌตี’’ติฯ
‘‘อกฺโกธสฺส กุโต โกโธ, ทนฺตสฺส สมชีวิโน;
สมฺมทญฺญา วิมุตฺตสฺส, อุปสนฺตสฺส ตาทิโนฯ
‘‘ตสฺเสว เตน ปาปิโย, โย กุทฺธํ ปฏิกุชฺฌติ;
กุทฺธํ อปฺปฏิกุชฺฌนฺโต, สงฺคามํ เชติ ทุชฺชยํฯ
‘‘อุภินฺนมตฺถํ จรติ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ปรํ สงฺกุปิตํ ญตฺวา, โย สโต อุปสมฺมติฯ
‘‘อุภินฺนํ ติกิจฺฉนฺตานํ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ชนา มญฺญนฺติ พาโลติ, เย ธมฺมสฺส อโกวิทา’’ติฯ
เอวํ
อลตฺถ โข อกฺโกสกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, อลตฺถ อุปสมฺปทํฯ อจิรูปสมฺปนฺโน โข ปนายสฺมา อกฺโกสกภารทฺวาโช เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต
๓. อสุรินฺทกสุตฺตํ
๑๘๙. เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อสฺโสสิ โข อสุรินฺทกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ – ‘‘ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ กิร สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติเก อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต’’ติ กุปิโต อนตฺตมโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อสพฺภาหิ ผรุสาหิ วาจาหิ อกฺโกสติ ปริภาสติฯ เอวํ วุตฺเต, ภควา ตุณฺหี อโหสิฯ อถ โข อสุรินฺทกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ชิโตสิ, สมณ, ชิโตสิ, สมณา’’ติฯ
‘‘ชยํ
ชยญฺเจวสฺส ตํ โหติ, ยา ติติกฺขา วิชานโตฯ
‘‘ตสฺเสว เตน ปาปิโย, โย กุทฺธํ ปฏิกุชฺฌติ;
กุทฺธํ อปฺปฏิกุชฺฌนฺโต, สงฺคามํ เชติ ทุชฺชยํฯ
‘‘อุภินฺนมตฺถํ จรติ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ปรํ สงฺกุปิตํ ญตฺวา, โย สโต อุปสมฺมติฯ
‘‘อุภินฺนํ
ชนา มญฺญนฺติ พาโลติ, เย ธมฺมสฺส อโกวิทา’’ติฯ
เอวํ
๔. พิลงฺคิกสุตฺตํ
๑๙๐. เอกํ
‘‘โย อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ,
สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺส;
ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ,
สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโต’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, วิลงฺคิกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อพฺภญฺญาสิฯ อญฺญตโร จ ปนายสฺมา ภารทฺวาโช อรหตํ อโหสี’’ติฯ
๕. อหิํสกสุตฺตํ
๑๙๑. สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข อหิํสกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ
‘‘ยถา
โย จ กาเยน วาจาย, มนสา จ น หิํสติ;
ส เว อหิํสโก โหติ, โย ปรํ น วิหิํสตี’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, อหิํสกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อพฺภญฺญาสิฯ อญฺญตโร จ ปนายสฺมา อหิํสกภารทฺวาโช อรหตํ อโหสี’’ติฯ
๖. ชฏาสุตฺตํ
๑๙๒. สาวตฺถินิทานํ
‘‘อนฺโตชฏา พหิชฏา, ชฏาย ชฏิตา ปชา;
ตํ ตํ โคตม ปุจฺฉามิ, โก อิมํ วิชฏเย ชฏ’’นฺติฯ
‘‘สีเล ปติฏฺฐาย นโร สปญฺโญ, จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ;
อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ, โส อิมํ วิชฏเย ชฏํฯ
‘‘เยสํ ราโค จ โทโส จ, อวิชฺชา จ วิราชิตา;
ขีณาสวา อรหนฺโต, เตสํ วิชฏิตา ชฏาฯ
‘‘ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ, อเสสํ อุปรุชฺฌติ;
ปฏิฆํ รูปสญฺญา จ, เอตฺเถสา ฉิชฺชเต ชฏา’’ติฯ
เอวํ
๗. สุทฺธิกสุตฺตํ
๑๙๓. สาวตฺถินิทานํ
‘‘น พฺราหฺมโณ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน, โส สุชฺฌติ น อญฺญา อิตรา ปชา’’ติฯ
‘‘พหุมฺปิ ปลปํ ชปฺปํ, น ชจฺจา โหติ พฺราหฺมโณ;
อนฺโตกสมฺพุ สงฺกิลิฏฺโฐ, กุหนํ อุปนิสฺสิโตฯ
‘‘ขตฺติโย
อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกโม;
ปปฺโปติ ปรมํ สุทฺธิํ, เอวํ ชานาหิ พฺราหฺมณา’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, สุทฺธิกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อญฺญตโร จ ปนายสฺมา ภารทฺวาโช อรหตํ อโหสี’’ติฯ
๘. อคฺคิกสุตฺตํ
๑๙๔. เอกํ
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ ราชคเห สปทานํ ปิณฺฑาย จรมาโน เยน อคฺคิกภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ
‘‘ตีหิ วิชฺชาหิ สมฺปนฺโน, ชาติมา สุตวา พหู;
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน, โสมํ ภุญฺเชยฺย ปายส’’นฺติฯ
‘‘พหุมฺปิ ปลปํ ชปฺปํ, น ชจฺจา โหติ พฺราหฺมโณ;
อนฺโตกสมฺพุ สํกิลิฏฺโฐ, กุหนาปริวาริโตฯ
‘‘ปุพฺเพนิวาสํ
อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิญฺญาโวสิโต มุนิฯ
‘‘เอตาหิ ตีหิ วิชฺชาหิ, เตวิชฺโช โหติ พฺราหฺมโณ;
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน, โสมํ ภุญฺเชยฺย ปายส’’นฺติฯ
‘‘ภุญฺชตุ ภวํ โคตโมฯ พฺราหฺมโณ ภว’’นฺติฯ
‘‘คาถาภิคีตํ
สมฺปสฺสตํ พฺราหฺมณ เนส ธมฺโม;
คาถาภิคีตํ ปนุทนฺติ พุทฺธา,
ธมฺเม สติ พฺราหฺมณ วุตฺติเรสาฯ
‘‘อญฺเญน จ เกวลินํ มเหสิํ,
ขีณาสวํ กุกฺกุจฺจวูปสนฺตํ;
อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐหสฺสุ,
เขตฺตญฺหิ ตํ ปุญฺญเปกฺขสฺส โหตี’’ติฯ
เอวํ
๙. สุนฺทริกสุตฺตํ
๑๙๕. เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ วิหรติ สุนฺทริกาย นทิยา ตีเรฯ เตน โข ปน สมเยน สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ สุนฺทริกาย นทิยา ตีเร อคฺคิํ ชุหติ, อคฺคิหุตฺตํ ปริจรติฯ อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ อคฺคิํ ชุหิตฺวา อคฺคิหุตฺตํ ปริจริตฺวา อุฏฺฐายาสนา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกสิ – ‘‘โก นุ โข อิมํ หพฺยเสสํ ภุญฺเชยฺยา’’ติ? อทฺทสา โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล สสีสํ ปารุตํ นิสินฺนํฯ ทิสฺวาน วาเมน หตฺเถน
อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘กิํชจฺโจ ภว’นฺติ?
‘‘มา
กฏฺฐา หเว ชายติ ชาตเวโท;
นีจากุลีโนปิ มุนิ ธิติมา,
อาชานีโย โหติ หิรีนิเสโธฯ
‘‘สจฺเจน ทนฺโต ทมสา อุเปโต,
เวทนฺตคู วุสิตพฺรหฺมจริโย;
ยญฺโญปนีโต
กาเลน โส ชุหติ ทกฺขิเณยฺเย’’ติฯ
‘‘อทฺธา สุยิฏฺฐํ สุหุตํ มม ยิทํ,
ยํ ตาทิสํ เวทคุมทฺทสามิ;
ตุมฺหาทิสานญฺหิ
อญฺโญ ชโน ภุญฺชติ หพฺยเสส’’นฺติฯ
‘‘ภุญฺชตุ ภวํ โคตโมฯ พฺราหฺมโณ ภว’’นฺติฯ
‘‘คาถาภิคีตํ เม อโภชเนยฺยํ,
สมฺปสฺสตํ พฺราหฺมณ เนส ธมฺโม;
คาถาภิคีตํ ปนุทนฺติ พุทฺธา,
ธมฺเม สติ พฺราหฺมณ วุตฺติเรสาฯ
‘‘อญฺเญน จ เกวลินํ มเหสิํ,
ขีณาสวํ กุกฺกุจฺจวูปสนฺตํ;
อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐหสฺสุ,
เขตฺตญฺหิ ตํ ปุญฺญเปกฺขสฺส โหตี’’ติฯ
‘‘อถ กสฺส จาหํ, โภ โคตม, อิมํ หพฺยเสสํ ทมฺมี’’ติ? ‘‘น ขฺวาหํ, พฺราหฺมณ, ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ยสฺเสโส หพฺยเสโส ภุตฺโต สมฺมา ปริณามํ คจฺเฉยฺย
อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ตํ หพฺยเสสํ อปฺปาณเก อุทเก โอปิลาเปสิฯ อถ โข โส หพฺยเสโส อุทเก ปกฺขิตฺโต จิจฺจิฏายติ
อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ สํวิคฺโค โลมหฏฺฐชาโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตํ โข สุนฺทริกภารทฺวาชํ พฺราหฺมณํ ภควา คาถาหิ อชฺฌภาสิ –
‘‘มา พฺราหฺมณ ทารุ สมาทหาโน,
สุทฺธิํ อมญฺญิ พหิทฺธา หิ เอตํ;
น หิ เตน สุทฺธิํ กุสลา วทนฺติ,
โย พาหิเรน ปริสุทฺธิมิจฺเฉฯ
‘‘หิตฺวา อหํ พฺราหฺมณ ทารุทาหํ
อชฺฌตฺตเมวุชฺชลยามิ
นิจฺจคฺคินี นิจฺจสมาหิตตฺโต,
อรหํ อหํ พฺรหฺมจริยํ จรามิฯ
‘‘มาโน หิ เต พฺราหฺมณ ขาริภาโร,
โกโธ ธุโม ภสฺมนิ โมสวชฺชํ;
ชิวฺหา สุชา หทยํ โชติฐานํ,
อตฺตา สุทนฺโต ปุริสสฺส โชติฯ
‘‘ธมฺโม
อนาวิโล สพฺภิ สตํ ปสตฺโถ;
ยตฺถ หเว เวทคุโน สินาตา,
อนลฺลคตฺตาว
‘‘สจฺจํ ธมฺโม สํยโม พฺรหฺมจริยํ,
มชฺเฌ สิตา พฺราหฺมณ พฺรหฺมปตฺติ;
ส
ตมหํ นรํ ธมฺมสารีติ พฺรูมี’’ติฯ
เอวํ
๑๐. พหุธีตรสุตฺตํ
๑๙๖. เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ วิหรติ อญฺญตรสฺมิํ วนสณฺเฑฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภารทฺวาชโคตฺตสฺส พฺราหฺมณสฺส จตุทฺทส พลีพทฺทา นฏฺฐา โหนฺติฯ อถ โข ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ เต พลีพทฺเท คเวสนฺโต เยน โส วนสณฺโฑ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อทฺทส ภควนฺตํ ตสฺมิํ วนสณฺเฑ นิสินฺนํ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ ทิสฺวาน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ –
‘‘น
อชฺชสฏฺฐิํ น ทิสฺสนฺติ, เตนายํ สมโณ สุขีฯ
‘‘น หิ นูนิมสฺส สมณสฺส, ติลาเขตฺตสฺมิ ปาปกา;
เอกปณฺณา ทุปณฺณา
‘‘น หิ นูนิมสฺส สมณสฺส, ตุจฺฉโกฏฺฐสฺมิ มูสิกา;
อุสฺโสฬฺหิกาย นจฺจนฺติ, เตนายํ สมโณ สุขีฯ
‘‘น หิ นูนิมสฺส สมณสฺส, สนฺถาโร สตฺตมาสิโก;
อุปฺปาฏเกหิ สญฺฉนฺโน, เตนายํ สมโณ สุขีฯ
‘‘น
เอกปุตฺตา ทุปุตฺตา
‘‘น หิ นูนิมสฺส สมณสฺส, ปิงฺคลา ติลกาหตา;
โสตฺตํ ปาเทน โพเธติ, เตนายํ สมโณ สุขีฯ
‘‘น หิ นูนิมสฺส สมณสฺส, ปจฺจูสมฺหิ อิณายิกา;
เทถ เทถาติ โจเทนฺติ, เตนายํ สมโณ สุขี’’ติฯ
‘‘น
อชฺชสฏฺฐิํ น ทิสฺสนฺติ, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขีฯ
‘‘น
เอกปณฺณา ทุปณฺณา จ, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขีฯ
‘‘น หิ มยฺหํ พฺราหฺมณ, ตุจฺฉโกฏฺฐสฺมิ มูสิกา;
อุสฺโสฬฺหิกาย นจฺจนฺติ, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขีฯ
‘‘น
อุปฺปาฏเกหิ สญฺฉนฺโน, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขีฯ
‘‘น หิ มยฺหํ พฺราหฺมณ, วิธวา สตฺต ธีตโร;
เอกปุตฺตา ทุปุตฺตา จ, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขีฯ
‘‘น หิ มยฺหํ พฺราหฺมณ, ปิงฺคลา ติลกาหตา;
โสตฺตํ ปาเทน โพเธติ, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขีฯ
‘‘น
เทถ เทถาติ โจเทนฺติ, เตนาหํ พฺราหฺมณา สุขี’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม! เสยฺยถาปิ, โภ โคตม, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย, มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย – จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ; เอวเมว โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโตฯ เอสาหํ ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจฯ ลเภยฺยาหํ โภโต โคตมสฺส สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, ลเภยฺยํ อุปสมฺปท’’นฺติฯ
อลตฺถ โข ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, อลตฺถ อุปสมฺปทํฯ อจิรูปสมฺปนฺโน ปนายสฺมา ภารทฺวาโช เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว – ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ, ตทนุตฺตรํ – พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
อรหนฺตวคฺโค ปฐโมฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
ธนญฺชานี จ อกฺโกสํ, อสุรินฺทํ พิลงฺคิกํ;
อหิํสกํ ชฏา เจว, สุทฺธิกญฺเจว อคฺคิกา;
สุนฺทริกํ พหุธีตเรน จ เต ทสาติฯ
๒. อุปาสกวคฺโค
๑. กสิภารทฺวาชสุตฺตํ
๑๙๗. เอวํ
เตน โข ปน สมเยน กสิภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส ปริเวสนา วตฺตติฯ อถ โข ภควา เยน ปริเวสนา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ อทฺทสา โข กสิภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ ปิณฺฑาย ฐิตํฯ ทิสฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อหํ โข, สมณ, กสามิ จ วปามิ จ, กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชามิฯ ตฺวมฺปิ, สมณ, กสสฺสุ จ วปสฺสุ จ, กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชสฺสู’’ติฯ ‘‘อหมฺปิ โข, พฺราหฺมณ, กสามิ จ วปามิ จ, กสิตฺวา จ วปิตฺวา จ ภุญฺชามี’’ติฯ น โข มยํ ปสฺสาม โภโต โคตมสฺส ยุคํ วา นงฺคลํ วา ผาลํ วา ปาจนํ วา พลีพทฺเท วา, อถ จ ปน
‘‘กสฺสโก ปฏิชานาสิ, น จ ปสฺสามิ เต กสิํ;
กสฺสโก ปุจฺฉิโต พฺรูหิ, กถํ ชาเนมุ ตํ กสิ’’นฺติฯ
‘‘สทฺธา พีชํ ตโป วุฏฺฐิ, ปญฺญา เม ยุคนงฺคลํ;
หิรี อีสา มโน โยตฺตํ, สติ เม ผาลปาจนํฯ
‘‘กายคุตฺโต
สจฺจํ กโรมิ นิทฺทานํ, โสรจฺจํ เม ปโมจนํฯ
‘‘วีริยํ
คจฺฉติ อนิวตฺตนฺตํ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจติฯ
‘‘เอวเมสา กสี กฏฺฐา, สา โหติ อมตปฺผลา;
เอตํ กสิํ กสิตฺวาน, สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตี’’ติฯ
‘‘ภุญฺชตุ ภวํ โคตโมฯ กสฺสโก ภวํฯ ยญฺหิ ภวํ โคตโม อมตปฺผลมฺปิ กสิํ กสตี’’ติ
‘‘คาถาภิคีตํ เม อโภชเนยฺยํ,
สมฺปสฺสตํ พฺราหฺมณ เนส ธมฺโม;
คาถาภิคีตํ ปนุทนฺติ พุทฺธา,
ธมฺเม สติ พฺราหฺมณ วุตฺติเรสาฯ
‘‘อญฺเญน
ขีณาสวํ กุกฺกุจฺจวูปสนฺตํ;
อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐหสฺสุ,
เขตฺตญฺหิ ตํ ปุญฺญเปกฺขสฺส โหตี’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, กสิภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๒. อุทยสุตฺตํ
๑๙๘. สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน
‘‘ปุนปฺปุนญฺเจว
ปุนปฺปุนํ เขตฺตํ กสนฺติ กสฺสกา, ปุนปฺปุนํ ธญฺญมุเปติ รฏฺฐํฯ
‘‘ปุนปฺปุนํ ยาจกา ยาจยนฺติ, ปุนปฺปุนํ ทานปตี ททนฺติ;
ปุนปฺปุนํ ทานปตี ททิตฺวา, ปุนปฺปุนํ สคฺคมุเปนฺติ ฐานํฯ
‘‘ปุนปฺปุนํ ขีรนิกา ทุหนฺติ, ปุนปฺปุนํ วจฺโฉ อุเปติ มาตรํ;
ปุนปฺปุนํ กิลมติ ผนฺทติ จ, ปุนปฺปุนํ คพฺภมุเปติ มนฺโทฯ
‘‘ปุนปฺปุนํ ชายติ มียติ จ, ปุนปฺปุนํ สิวถิกํ
มคฺคญฺจ ลทฺธา อปุนพฺภวาย, น ปุนปฺปุนํ ชายติ ภูริปญฺโญ’’ติ
เอวํ วุตฺเต, อุทโย พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๓. เทวหิตสุตฺตํ
๑๙๙. สาวตฺถินิทานํ
‘‘ตุณฺหีภูโต
กิํ ปตฺถยาโน กิํ เอสํ, กิํ นุ ยาจิตุมาคโต’’ติฯ
‘‘อรหํ สุคโต โลเก, วาเตหาพาธิโก มุนิ;
สเจ อุณฺโหทกํ อตฺถิ, มุนิโน เทหิ พฺราหฺมณฯ
‘‘ปูชิโต ปูชเนยฺยานํ, สกฺกเรยฺยาน สกฺกโต;
อปจิโต อปเจยฺยานํ
อถ โข เทวหิโต พฺราหฺมโณ อุณฺโหทกสฺส กาชํ ปุริเสน คาหาเปตฺวา ผาณิตสฺส จ ปุฏํ อายสฺมโต อุปวาณสฺส ปาทาสิฯ อถ โข อายสฺมา อุปวาโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อถ โข เทวหิโต พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เทวหิโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –
‘‘กตฺถ ทชฺชา เทยฺยธมฺมํ, กตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ;
กถญฺหิ ยชมานสฺส, กถํ อิชฺฌติ ทกฺขิณา’’ติฯ
‘‘ปุพฺเพนิวาสํ โย เวที, สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติ;
อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิญฺญาโวสิโต มุนิฯ
‘‘เอตฺถ
เอวญฺหิ ยชมานสฺส, เอวํ อิชฺฌติ ทกฺขิณา’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, เทวหิโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๔. มหาสาลสุตฺตํ
๒๐๐. สาวตฺถินิทานํ
‘‘เยหิ ชาเตหิ นนฺทิสฺสํ, เยสญฺจ ภวมิจฺฉิสํ;
เต มํ ทาเรหิ สํปุจฺฉ, สาว วาเรนฺติ สูกรํฯ
‘‘อสนฺตา กิร มํ ชมฺมา, ตาต ตาตาติ ภาสเร;
รกฺขสา ปุตฺตรูเปน, เต ชหนฺติ วโยคตํฯ
‘‘อสฺโสว ชิณฺโณ นิพฺโภโค, ขาทนา อปนียติ;
พาลกานํ ปิตา เถโร, ปราคาเรสุ ภิกฺขติฯ
‘‘ทณฺโฑว กิร เม เสยฺโย, ยญฺเจ ปุตฺตา อนสฺสวา;
จณฺฑมฺปิ โคณํ วาเรติ, อโถ จณฺฑมฺปิ กุกฺกุรํฯ
‘‘อนฺธกาเร
ทณฺฑสฺส อานุภาเวน, ขลิตฺวา ปติติฏฺฐตี’’ติฯ
อถ โข โส พฺราหฺมณมหาสาโล ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย ปริยาปุณิตฺวา สภายํ มหาชนกาเย สนฺนิปติเต ปุตฺเตสุ จ สนฺนิสินฺเนสุ อภาสิ –
‘‘เยหิ ชาเตหิ นนฺทิสฺสํ, เยสญฺจ ภวมิจฺฉิสํ;
เต
‘‘อสนฺตา กิร มํ ชมฺมา, ตาต ตาตาติ ภาสเร;
รกฺขสา ปุตฺตรูเปน, เต ชหนฺติ วโยคตํฯ
‘‘อสฺโสว
พาลกานํ ปิตา เถโร, ปราคาเรสุ ภิกฺขติฯ
‘‘ทณฺโฑว กิร เม เสยฺโย, ยญฺเจ ปุตฺตา อนสฺสวา;
จณฺฑมฺปิ โคณํ วาเรติ, อโถ จณฺฑมฺปิ กุกฺกุรํฯ
‘‘อนฺธกาเร ปุเร โหติ, คมฺภีเร คาธเมธติ;
ทณฺฑสฺส อานุภาเวน, ขลิตฺวา ปติติฏฺฐตี’’ติฯ
อถ
๕. มานตฺถทฺธสุตฺตํ
๒๐๑. สาวตฺถินิทานํ
‘‘น มานํ พฺราหฺมณ สาธุ, อตฺถิกสฺสีธ พฺราหฺมณ;
เยน อตฺเถน อาคจฺฉิ, ตเมวมนุพฺรูหเย’’ติฯ
อถ โข มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ – ‘‘จิตฺตํ เม สมโณ โคตโม ชานาตี’’ติ ตตฺเถว ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควโต ปาทานิ
‘‘เกสุ น มานํ กยิราถ, เกสุ จสฺส สคารโว;
กฺยสฺส อปจิตา อสฺสุ, กฺยสฺสุ สาธุ สุปูชิตา’’ติฯ
‘‘มาตริ ปิตริ จาปิ, อโถ เชฏฺฐมฺหิ ภาตริ;
อาจริเย จตุตฺถมฺหิ,
เตสุ น มานํ กยิราถ;
เตสุ อสฺส สคารโว,
ตฺยสฺส อปจิตา อสฺสุ;
ตฺยสฺสุ สาธุ สุปูชิตาฯ
‘‘อรหนฺเต สีตีภูเต, กตกิจฺเจ อนาสเว;
นิหจฺจ มานํ อถทฺโธ, เต นมสฺเส อนุตฺตเร’’ติฯ
เอวํ
๖. ปจฺจนีกสุตฺตํ
๒๐๒. สาวตฺถินิทานํ
‘‘น
อุปกฺกิลิฏฺฐจิตฺเตน, สารมฺภพหุเลน จฯ
‘‘โย จ วิเนยฺย สารมฺภํ, อปฺปสาทญฺจ เจตโส;
อาฆาตํ ปฏินิสฺสชฺช, ส เว
เอวํ วุตฺเต, ปจฺจนีกสาโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๗. นวกมฺมิกสุตฺตํ
๒๐๓. เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ วิหรติ อญฺญตรสฺมิํ วนสณฺเฑ
‘‘เก นุ กมฺมนฺตา กรียนฺติ, ภิกฺขุ สาลวเน ตว;
ยเทกโก อรญฺญสฺมิํ, รติํ วินฺทติ โคตโม’’ติฯ
‘‘น เม วนสฺมิํ กรณียมตฺถิ,
อุจฺฉินฺนมูลํ เม วนํ วิสูกํ;
สฺวาหํ วเน นิพฺพนโถ วิสลฺโล,
เอโก รเม อรติํ วิปฺปหายา’’ติฯ
เอวํ
๘. กฏฺฐหารสุตฺตํ
๒๐๔. เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ วิหรติ อญฺญตรสฺมิํ วนสณฺเฑฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภารทฺวาชโคตฺตสฺส พฺราหฺมณสฺส
‘‘คมฺภีรรูเป พหุเภรเว วเน,
สุญฺญํ อรญฺญํ วิชนํ วิคาหิย;
อนิญฺชมาเนน
สุจารุรูปํ วต ภิกฺขุ ฌายสิฯ
‘‘น
เอโก อรญฺเญ วนวสฺสิโต มุนิ;
อจฺเฉรรูปํ ปฏิภาติ มํ อิทํ,
ยเทกโก ปีติมโน วเน วเสฯ
‘‘มญฺญามหํ
อากงฺขมาโน ติทิวํ อนุตฺตรํ;
กสฺมา
ตโป อิธ กุพฺพสิ พฺรหฺมปตฺติยา’’ติฯ
‘‘ยา กาจิ กงฺขา อภินนฺทนา วา,
อเนกธาตูสุ ปุถู สทาสิตา;
อญฺญาณมูลปฺปภวา ปชปฺปิตา,
สพฺพา มยา พฺยนฺติกตา สมูลิกาฯ
‘‘สฺวาหํ อกงฺโข อสิโต อนูปโย,
สพฺเพสุ ธมฺเมสุ วิสุทฺธทสฺสโน;
ปปฺปุยฺย สมฺโพธิมนุตฺตรํ สิวํ,
ฌายามหํ พฺรหฺม รโห วิสารโท’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, ภารทฺวาชโคตฺโต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๙. มาตุโปสกสุตฺตํ
๒๐๕. สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข มาตุโปสโก พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข มาตุโปสโก พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อหญฺหิ, โภ
‘‘โย
ตาย นํ ปาริจริยาย, มาตาปิตูสุ ปณฺฑิตา;
อิเธว นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทตี’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, มาตุโปสโก พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๑๐. ภิกฺขกสุตฺตํ
๒๐๖. สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข ภิกฺขโก พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภิกฺขโก พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อหมฺปิ โข, โภ โคตม, ภิกฺขโก, ภวมฺปิ ภิกฺขโก, อิธ โน กิํ นานากรณ’’นฺติ?
‘‘น เตน ภิกฺขโก โหติ, ยาวตา ภิกฺขเต ปเร;
วิสฺสํ ธมฺมํ สมาทาย, ภิกฺขุ โหติ น ตาวตาฯ
‘‘โยธ
สงฺขาย โลเก จรติ, ส เว ภิกฺขูติ วุจฺจตี’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, ภิกฺขโก พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๑๑. สงฺคารวสุตฺตํ
๒๐๗. สาวตฺถินิทานํฯ เตน โข ปน สมเยน สงฺคารโว นาม พฺราหฺมโณ สาวตฺถิยํ ปฏิวสติ อุทกสุทฺธิโก, อุทเกน ปริสุทฺธิํ ปจฺเจติ, สายํ ปาตํ อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรติฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ ปิณฺฑาย
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สงฺคารวสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ
‘‘ธมฺโม รหโท พฺราหฺมณ สีลติตฺโถ,
อนาวิโล สพฺภิ สตํ ปสตฺโถ;
ยตฺถ หเว เวทคุโน สินาตา,
อนลฺลคตฺตาว
เอวํ วุตฺเต, สงฺคารโว พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
๑๒. โขมทุสฺสสุตฺตํ
๒๐๘. เอวํ
‘‘เนสา สภา ยตฺถ น สนฺติ สนฺโต,
สนฺโต น เต เย น วทนฺติ ธมฺมํ;
ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ,
ธมฺมํ วทนฺตา จ ภวนฺติ สนฺโต’’ติฯ
เอวํ วุตฺเต, โขมทุสฺสกา พฺราหฺมณคหปติกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม; เสยฺยถาปิ, โภ โคตม, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย, มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย – จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ, เอวเมวํ โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน
อุปาสกวคฺโค ทุติโยฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
กสิ อุทโย เทวหิโต, อญฺญตรมหาสาลํ;
มานถทฺธํ ปจฺจนีกํ, นวกมฺมิกกฏฺฐหารํ;
มาตุโปสกํ ภิกฺขโก, สงฺคารโว จ โขมทุสฺเสน ทฺวาทสาติฯ
พฺราหฺมณสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ