๒. อุพฺพริวคฺโค
๑. สํสารโมจกเปติวตฺถุ
๙๕.
‘‘นคฺคา
อุปฺผาสุลิเก
๙๖.
‘‘อหํ ภทนฺเต เปตีมฺหิ, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๙๗.
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๙๘.
‘‘อนุกมฺปกา มยฺหํ นาเหสุํ ภนฺเต, ปิตา จ มาตา อถวาปิ ญาตกา;
เย มํ นิโยเชยฺยุํ ททาหิ ทานํ, ปสนฺนจิตฺตา สมณพฺราหฺมณานํฯ
๙๙.
‘‘อิโต อหํ วสฺสสตานิ ปญฺจ, ยํ เอวรูปา วิจรามิ นคฺคา;
ขุทาย
๑๐๐.
‘‘วนฺทามิ ตํ อยฺย ปสนฺนจิตฺตา, อนุกมฺป มํ วีร มหานุภาว;
ทตฺวา จ เม อาทิส ยํ หิ กิญฺจิ, โมเจหิ มํ ทุคฺคติยา ภทนฺเต’’ติฯ
๑๐๑.
สาธูติ โส ปฏิสฺสุตฺวา, สาริปุตฺโตนุกมฺปโก;
ภิกฺขูนํ อาโลปํ ทตฺวา, ปาณิมตฺตญฺจ โจฬกํ;
ถาลกสฺส จ ปานียํ, ตสฺสา ทกฺขิณมาทิสิฯ
๑๐๒.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, วิปาโก อุทปชฺชถ;
โภชนจฺฉาทนปานียํ, ทกฺขิณาย อิทํ ผลํฯ
๑๐๓.
ตโต
วิจิตฺตวตฺถาภรณา, สาริปุตฺตํ อุปสงฺกมิฯ
๑๐๔.
‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต;
โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกาฯ
๑๐๕.
‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;
อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ
๑๐๖.
‘‘ปุจฺฉามิ
เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ
๑๐๗.
‘‘อุปฺปณฺฑุกิํ กิสํ ฉาตํ, นคฺคํ สมฺปติตจฺฉวิํ
มุนิ การุณิโก โลเก, ตํ มํ อทฺทกฺขิ ทุคฺคตํฯ
๑๐๘.
‘‘ภิกฺขูนํ อาโลปํ ทตฺวา, ปาณิมตฺตญฺจ โจฬกํ;
ถาลกสฺส จ ปานียํ, มม ทกฺขิณมาทิสิฯ
๑๐๙.
‘‘อาโลปสฺส ผลํ ปสฺส, ภตฺตํ วสฺสสตํ ทส;
ภุญฺชามิ กามกามินี, อเนกรสพฺยญฺชนํฯ
๑๑๐.
‘‘ปาณิมตฺตสฺส โจฬสฺส, วิปากํ ปสฺส ยาทิสํ;
ยาวตา นนฺทราชสฺส, วิชิตสฺมิํ ปฏิจฺฉทาฯ
๑๑๑.
‘‘ตโต พหุตรา ภนฺเต, วตฺถานจฺฉาทนานิ เม;
โกเสยฺยกมฺพลียานิ, โขมกปฺปาสิกานิ จฯ
๑๑๒.
‘‘วิปุลา จ มหคฺฆา จ, เตปากาเสวลมฺพเร;
สาหํ ตํ ปริทหามิ, ยํ ยํ หิ มนโส ปิยํฯ
๑๑๓.
‘‘ถาลกสฺส จ ปานียํ, วิปากํ ปสฺส ยาทิสํ;
คมฺภีรา จตุรสฺสา จ, โปกฺขรญฺโญ สุนิมฺมิตาฯ
๑๑๔.
‘‘เสโตทกา สุปฺปติตฺถา, สีตา อปฺปฏิคนฺธิยา;
ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา, วาริกิญฺชกฺขปูริตาฯ
๑๑๕.
‘‘สาหํ
มุนิํ การุณิกํ โลเก, ภนฺเต วนฺทิตุมาคตา’’ติฯ
สํสารโมจกเปติวตฺถุ ปฐมํฯ
๒. สาริปุตฺตตฺเถรมาตุเปติวตฺถุ
๑๑๖.
‘‘นคฺคา
อุปฺผาสุลิเก กิสิเก, กา นุ ตฺวํ อิธ ติฏฺฐสิ’’ฯ
๑๑๗.
‘‘อหํ
อุปปนฺนา เปตฺติวิสยํ, ขุปฺปิปาสสมปฺปิตาฯ
๑๑๘.
‘‘ฉฑฺฑิตํ
วสญฺจ ฑยฺหมานานํ, วิชาตานญฺจ โลหิตํฯ
๑๑๙.
‘‘วณิกานญฺจ ยํ ฆาน-สีสจฺฉินฺนาน โลหิตํ;
ขุทาปเรตา ภุญฺชามิ, อิตฺถิปุริสนิสฺสิตํฯ
๑๒๐.
‘‘ปุพฺพโลหิตํ ภกฺขามิ
อเลณา อนคารา จ, นีลมญฺจปรายณาฯ
๑๒๑.
‘‘เทหิ ปุตฺตก เม ทานํ, ทตฺวา อนฺวาทิสาหิ เม;
อปฺเปว นาม มุจฺเจยฺยํ, ปุพฺพโลหิตโภชนา’’ติฯ
๑๒๒.
มาตุยา วจนํ สุตฺวา, อุปติสฺโสนุกมฺปโก;
อามนฺตยิ โมคฺคลฺลานํ, อนุรุทฺธญฺจ กปฺปินํฯ
๑๒๓.
จตสฺโส กุฏิโย กตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;
กุฏิโย อนฺนปานญฺจ, มาตุ ทกฺขิณมาทิสีฯ
๑๒๔.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ, วิปาโก อุทปชฺชถ;
โภชนํ ปานียํ วตฺถํ, ทกฺขิณาย อิทํ ผลํฯ
๑๒๕.
ตโต สุทฺธา สุจิวสนา, กาสิกุตฺตมธารินี;
วิจิตฺตวตฺถาภรณา, โกลิตํ อุปสงฺกมิฯ
๑๒๖.
‘‘อภิกฺกนฺเตน
โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกาฯ
๑๒๗.
‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;
อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ
๑๒๘.
‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;
เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
๑๒๙.
‘‘สาริปุตฺตสฺสาหํ มาตา, ปุพฺเพ อญฺญาสุ ชาตีสุ;
อุปปนฺนา เปตฺติวิสยํ, ขุปฺปิปาสสมปฺปิตาฯ
๑๓๐.
‘‘ฉฑฺฑิตํ ขิปิตํ เขฬํ, สิงฺฆาณิกํ สิเลสุมํ;
วสญฺจ ฑยฺหมานานํ, วิชาตานญฺจ โลหิตํฯ
๑๓๑.
‘‘วณิกานญฺจ ยํ ฆาน-สีสจฺฉินฺนาน โลหิตํ;
ขุทาปเรตา ภุญฺชามิ, อิตฺถิปุริสนิสฺสิตํฯ
๑๓๒.
‘‘ปุพฺพโลหิตํ ภกฺขิสฺสํ, ปสูนํ มานุสาน จ;
อเลณา อนคารา จ, นีลมญฺจปรายณาฯ
๑๓๓.
‘‘สาริปุตฺตสฺส
มุนิํ การุณิกํ โลเก, ภนฺเต วนฺทิตุมาคตา’’ติฯ
สาริปุตฺตตฺเถรสฺส มาตุเปติวตฺถุ ทุติยํฯ
๓. มตฺตาเปติวตฺถุ
๑๓๔.
‘‘นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสิ, กิสา ธมนิสนฺถตา;
อุปฺผาสุลิเก
๑๓๕.
‘‘อหํ มตฺตา ตุวํ ติสฺสา, สปตฺตี เต ปุเร อหุํ;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๑๓๖.
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๑๓๗.
‘‘จณฺฑี
ตาหํ ทุรุตฺตํ วตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๑๓๘.
สพฺพํ
อญฺญญฺจ โข ตํ ปุจฺฉามิ, เกนาสิ ปํสุกุนฺถิตา’’ติฯ
๑๓๙.
‘‘สีสํนฺหาตา ตุวํ อาสิ, สุจิวตฺถา อลงฺกตา;
อหญฺจ โข
๑๔๐.
‘‘ตสฺสา เม เปกฺขมานาย, สามิเกน สมนฺตยิ;
ตโต เม อิสฺสา วิปุลา, โกโธ เม สมชายถฯ
๑๔๑.
‘‘ตโต ปํสุํ คเหตฺวาน, ปํสุนา ตํ หิ โอกิริํ
ตสฺส
๑๔๒.
‘‘สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, ปํสุนา มํ ตฺวโมกิริ;
อญฺญญฺจ โข ตํ ปุจฺฉามิ, เกน ขชฺชสิ กจฺฉุยา’’ติฯ
๑๔๓.
‘‘เภสชฺชหารี อุภโย, วนนฺตํ อคมิมฺหเส;
ตฺวญฺจ เภสชฺชมาหริ, อหญฺจ กปิกจฺฉุโนฯ
๑๔๔.
‘‘ตสฺสา ตฺยาชานมานาย, เสยฺยํ ตฺยาหํ สโมกิริํ;
ตสฺส กมฺมวิปาเกน, เตน ขชฺชามิ กจฺฉุยา’’ติฯ
๑๔๕.
‘‘สจฺจํ
อญฺญญฺจ โข ตํ ปุจฺฉามิ, เกนาสิ นคฺคิยา ตุว’’นฺติฯ
๑๔๖.
‘‘สหายานํ สมโย อาสิ, ญาตีนํ สมิตี อหุ;
ตฺวญฺจ อามนฺติตา อาสิ, สสามินี โน จ โข อหํฯ
๑๔๗.
‘‘ตสฺสา ตฺยาชานมานาย, ทุสฺสํ ตฺยาหํ อปานุทิํ;
ตสฺส กมฺมวิปาเกน, เตนมฺหิ นคฺคิยา อห’’นฺติฯ
๑๔๘.
‘‘สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, ทุสฺสํ เม ตฺวํ อปานุทิ;
อญฺญญฺจ โข ตํ ปุจฺฉามิ, เกนาสิ คูถคนฺธินี’’ติฯ
๑๔๙.
‘‘ตว
คูถกูเป อธาเรสิํ
ตสฺส กมฺมวิปาเกน, เตนมฺหิ คูถคนฺธินี’’ติฯ
๑๕๐.
‘‘สจฺจํ อหมฺปิ ชานามิ, ตํ ปาปํ ปกตํ ตยา;
อญฺญญฺจ โข ตํ ปุจฺฉามิ, เกนาสิ ทุคฺคตา ตุว’’นฺติฯ
๑๕๑.
‘‘อุภินฺนํ สมกํ อาสิ, ยํ เคเห วิชฺชเต ธนํ;
สนฺเตสุ เทยฺยธมฺเมสุ, ทีปํ นากาสิมตฺตโน;
ตสฺส กมฺมวิปาเกน, เตนมฺหิ ทุคฺคตา อหํฯ
๑๕๒.
‘‘ตเทว
น หิ ปาเปหิ กมฺเมหิ, สุลภา โหติ สุคฺคตี’’’ติฯ
๑๕๓.
‘‘วามโต มํ ตฺวํ ปจฺเจสิ, อโถปิ มํ อุสูยสิ;
ปสฺส
๑๕๔.
‘‘เต ฆรา ตา จ ทาสิโย
เต อญฺเญ ปริจาเรนฺติ, น โภคา โหนฺติ สสฺสตาฯ
๑๕๕.
‘‘อิทานิ ภูตสฺส ปิตา, อาปณา เคหเมหิติ;
อปฺเปว เต ทเท กิญฺจิ, มา สุ ตาว อิโต อคา’’ติฯ
๑๕๖.
‘‘นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปามฺหิ, กิสา ธมนิสนฺถตา;
โกปีนเมตํ อิตฺถีนํ, มา มํ ภูตปิตาทฺทสา’’ติฯ
๑๕๗.
‘‘หนฺท กิํ วา ตฺยาหํ
เยน ตฺวํ สุขิตา อสฺส, สพฺพกามสมิทฺธินี’’ติฯ
๑๕๘.
‘‘จตฺตาโร
อฏฺฐ ภิกฺขู โภชยิตฺวา, มม ทกฺขิณมาทิส;
ตทาหํ สุขิตา เหสฺสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี’’ติฯ
๑๕๙.
สาธูติ สา ปฏิสฺสุตฺวา, โภชยิตฺวาฏฺฐ ภิกฺขโว;
วตฺเถหจฺฉาทยิตฺวาน, ตสฺสา ทกฺขิณมาทิสีฯ
๑๖๐.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ
โภชนจฺฉาทนปานียํ, ทกฺขิณาย อิทํ ผลํฯ
๑๖๑.
ตโต สุทฺธา สุจิวสนา, กาสิกุตฺตมธารินี;
วิจิตฺตวตฺถาภรณา, สปตฺติํ อุปสงฺกมิฯ
๑๖๒.
‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต;
โอภาเสนฺตี
๑๖๓.
‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;
อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ
๑๖๔.
‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;
เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
๑๖๕.
‘‘อหํ มตฺตา ตุวํ ติสฺสา, สปตฺตี เต ปุเร อหุํ;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตาฯ
๑๖๖.
‘‘ตว ทินฺเนน ทาเนน, โมทามิ อกุโตภยา;
จีรํ ชีวาหิ ภคินิ, สห สพฺเพหิ ญาติภิ;
อโสกํ วิรชํ ฐานํ, อาวาสํ วสวตฺตินํฯ
๑๖๗.
‘‘อิธ
วิเนยฺย มจฺเฉรมลํ สมูลํ, อนินฺทิตา สคฺคมุเปหิ ฐาน’’นฺติฯ
มตฺตาเปติวตฺถุ ตติยํฯ
๔. นนฺทาเปติวตฺถุ
๑๖๘.
‘‘กาฬี
ปิงฺคลาสิ กฬาราสิ, น ตํ มญฺญามิ มานุสิ’’นฺติฯ
๑๖๙.
‘‘อหํ
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๑๗๐.
‘‘กิํ
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๑๗๑.
‘‘จณฺฑี จ ผรุสา จาสิํ
ตาหํ ทุรุตฺตํ วตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ
๑๗๒.
‘‘หนฺทุตฺตรียํ ททามิ เต, อิมํ
อิมํ ทุสฺสํ นิวาเสตฺวา, เอหิ เนสฺสามิ ตํ ฆรํฯ
๑๗๓.
‘‘วตฺถญฺจ อนฺนปานญฺจ, ลจฺฉสิ ตฺวํ ฆรํ คตา;
ปุตฺเต จ เต ปสฺสิสฺสสิ, สุณิสาโย จ ทกฺขสี’’ติฯ
๑๗๔.
‘‘หตฺเถน หตฺเถ เต ทินฺนํ, น มยฺหํ อุปกปฺปติ;
ภิกฺขู จ สีลสมฺปนฺเน, วีตราเค พหุสฺสุเตฯ
๑๗๕.
‘‘ตปฺเปหิ อนฺนปาเนน, มม ทกฺขิณมาทิส;
ตทาหํ สุขิตา เหสฺสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี’’ติฯ
๑๗๖.
สาธูติ โส ปฏิสฺสุตฺวา, ทานํ วิปุลมากิริ;
อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ, วตฺถเสนาสนานิ จ;
ฉตฺตํ คนฺธญฺจ มาลญฺจ, วิวิธา จ อุปาหนาฯ
๑๗๗.
ภิกฺขู จ สีลสมฺปนฺเน, วีตราเค พหุสฺสุเต;
ตปฺเปตฺวา อนฺนปาเนน, ตสฺสา ทกฺขิณมาทิสีฯ
๑๗๘.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเฐ
โภชนจฺฉาทนปานียํ, ทกฺขิณาย อิทํ ผลํฯ
๑๗๙.
ตโต
วิจิตฺตวตฺถาภรณา, สามิกํ อุปสงฺกมิฯ
๑๘๐.
‘‘อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต;
โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา, โอสธี วิย ตารกาฯ
๑๘๑.
‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;
อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ
๑๘๒.
‘‘ปุจฺฉามิ
เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ
๑๘๓.
‘‘อหํ
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตาฯ
๑๘๔.
‘‘ตว ทินฺเนน ทาเนน, โมทามิ อกุโตภยา;
จิรํ ชีว คหปติ, สห สพฺเพหิ ญาติภิ;
อโสกํ วิรชํ เขมํ, อาวาสํ วสวตฺตินํฯ
๑๘๕.
‘‘อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ทานํ ทตฺวา คหปติ;
วิเนยฺย มจฺเฉรมลํ สมูลํ, อนินฺทิโต สคฺคมุเปหิ ฐาน’’นฺติฯ
นนฺทาเปติวตฺถุ จตุตฺถํฯ
๕. มฏฺฐกุณฺฑลีเปตวตฺถุ
๑๘๖.
พาหา ปคฺคยฺห กนฺทสิ, วนมชฺเฌ กิํ ทุกฺขิโต ตุว’’นฺติฯ
๑๘๗.
‘‘โสวณฺณมโย ปภสฺสโร, อุปฺปนฺโน รถปญฺชโร มม;
ตสฺส จกฺกยุคํ น วินฺทามิ, เตน ทุกฺเขน ชหามิ ชีวิต’’นฺติฯ
๑๘๘.
‘‘โสวณฺณมยํ มณิมยํ, โลหิตกมยํ
อาจิกฺข เม ภทฺทมาณว, จกฺกยุคํ ปฏิปาทยามิ เต’’ติฯ
๑๘๙.
โส
โสวณฺณมโย รโถ มม, เตน จกฺกยุเคน โสภตี’’ติฯ
๑๙๐.
‘‘พาโล โข ตฺวํ อสิ มาณว, โย ตฺวํ ปตฺถยเส อปตฺถิยํ;
มญฺญามิ ตุวํ มริสฺสสิ, น หิ ตฺวํ ลจฺฉสิ จนฺทสูริเย’’ติฯ
๑๙๑.
‘‘คมนาคมนมฺปิ ทิสฺสติ, วณฺณธาตุ อุภยตฺถ วีถิยา;
เปโต กาลกโต น ทิสฺสติ, โก นิธ กนฺทตํ พาลฺยตโร’’ติฯ
๑๙๒.
‘‘สจฺจํ โข วเทสิ มาณว, อหเมว กนฺทตํ พาลฺยตโร;
จนฺทํ วิย ทารโก รุทํ, เปตํ กาลกตาภิปตฺถยิ’’นฺติฯ
๑๙๓.
‘‘อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ, ฆตสิตฺตํว ปาวกํ;
วารินา วิย โอสิญฺจํ, สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํฯ
๑๙๔.
‘‘อพฺพหี
โย เม โสกปเรตสฺส, ปุตฺตโสกํ อปานุทิฯ
๑๙๕.
‘‘สฺวาหํ อพฺพูฬฺหสลฺโลสฺมิ, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต;
น โสจามิ น โรทามิ, ตว สุตฺวาน มาณวา’’ติฯ
๑๙๖.
‘‘เทวตา
โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มย’’นฺติฯ
๑๙๗.
‘‘ยญฺจ กนฺทสิ ยญฺจ โรทสิ, ปุตฺตํ อาฬาหเน สยํ ทหิตฺวา;
สฺวาหํ กุสลํ กริตฺวา กมฺมํ, ติทสานํ สหพฺยตํ คโต’’ติฯ
๑๙๘.
‘‘อปฺปํ
อุโปสถกมฺมํ วา ตาทิสํ, เกน กมฺเมน คโตสิ เทวโลก’’นฺติฯ
๑๙๙.
‘‘อาพาธิโกหํ ทุกฺขิโต คิลาโน, อาตุรรูโปมฺหิ สเก นิเวสเน;
พุทฺธํ วิคตรชํ วิติณฺณกงฺขํ, อทฺทกฺขิํ สุคตํ อโนมปญฺญํฯ
๒๐๐.
‘‘สฺวาหํ มุทิตมโน ปสนฺนจิตฺโต, อญฺชลิํ อกริํ ตถาคตสฺส;
ตาหํ กุสลํ กริตฺวาน กมฺมํ, ติทสานํ สหพฺยตํ คโต’’ติฯ
๒๐๑.
‘‘อจฺฉริยํ วต อพฺภุตํ วต, อญฺชลิกมฺมสฺส อยมีทิโส วิปาโก;
อหมฺปิ มุทิตมโน ปสนฺนจิตฺโต, อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ วชามี’’ติฯ
๒๐๒.
‘‘อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ วชาหิ, ธมฺมญฺจ สงฺฆญฺจ ปสนฺนจิตฺโต;
ตเถว สิกฺขาย ปทานิ ปญฺจ, อขณฺฑผุลฺลานิ สมาทิยสฺสุฯ
๒๐๓.
‘‘ปาณาติปาตา วิรมสฺสุ ขิปฺปํ, โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยสฺสุ;
อมชฺชโป มา จ มุสา ภณาหิ, สเกน ทาเรน จ โหหิ ตุฏฺโฐ’’ติฯ
๒๐๔.
‘‘อตฺถกาโมสิ เม ยกฺข, หิตกาโมสิ เทวเต;
กโรมิ ตุยฺหํ วจนํ, ตฺวํสิ อาจริโย มมาติฯ
๒๐๕.
‘‘อุเปมิ สรณํ พุทฺธํ, ธมฺมญฺจาปิ อนุตฺตรํ;
สงฺฆญฺจ นรเทวสฺส, คจฺฉามิ สรณํ อหํฯ
๒๐๖.
‘‘ปาณาติปาตา
อมชฺชโป โน จ มุสา ภณามิ; สเกน ทาเรน จ โหมิ ตุฏฺโฐ’’ติฯ
มฏฺฐกุณฺฑลีเปตวตฺถุ ปญฺจมํฯ
๖. กณฺหเปตวตฺถุ
๒๐๗.
‘‘อุฏฺเฐหิ
โย จ ตุยฺหํ สโก ภาตา, หทยํ จกฺขุ จ
ตสฺส วาตา พลียนฺติ, สสํ ชปฺปติ
๒๐๘.
‘‘ตสฺส
ตรมานรูโป วุฏฺฐาสิ, ภาตุโสเกน อฏฺฏิโตฯ
๒๐๙.
‘‘กิํ นุ อุมฺมตฺตรูโปว, เกวลํ ทฺวารกํ อิมํ;
สโส สโสติ ลปสิ, กีทิสํ สสมิจฺฉสิฯ
๒๑๐.
‘‘โสวณฺณมยํ มณิมยํ, โลหมยํ อถ รูปิยมยํ;
สงฺขสิลาปวาฬมยํ, การยิสฺสามิ เต สสํฯ
๒๑๑.
‘‘สนฺติ อญฺเญปิ สสกา, อรญฺญวนโคจรา;
เตปิ เต อานยิสฺสามิ, กีทิสํ สสมิจฺฉสี’’ติฯ
๒๑๒.
‘‘นาหเมเต สเส อิจฺเฉ, เย สสา ปถวิสฺสิตา;
จนฺทโต สสมิจฺฉามิ, ตํ เม โอหร เกสวา’’ติฯ
๒๑๓.
‘‘โส นูน มธุรํ ญาติ, ชีวิตํ วิชหิสฺสสิ;
อปตฺถิยํ ปตฺถยสิ, จนฺทโต สสมิจฺฉสี’’ติฯ
๒๑๔.
‘‘เอวํ เจ กณฺห ชานาสิ, ยถญฺญมนุสาสสิ;
กสฺมา
๒๑๕.
‘‘น ยํ ลพฺภา มนุสฺเสน, อมนุสฺเสน วา ปน;
ชาโต เม มา มริ ปุตฺโต, กุโต ลพฺภา อลพฺภิยํฯ
๒๑๖.
‘‘น
สกฺกา อานยิตุํ กณฺห, ยํ เปตมนุโสจสิฯ
๒๑๗.
‘‘มหทฺธนา
ปหูตธนธญฺญาเส, เตปิ โน
๒๑๘.
‘‘ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;
เอเต จญฺเญ จ ชาติยา, เตปิ โน อชรามราฯ
๒๑๙.
‘‘เย มนฺตํ ปริวตฺเตนฺติ, ฉฬงฺคํ พฺรหฺมจินฺติตํ;
เอเต จญฺเญ จ วิชฺชาย, เตปิ โน อชรามราฯ
๒๒๐.
‘‘อิสโย วาปิ
สรีรํ เตปิ กาเลน, วิชหนฺติ ตปสฺสิโนฯ
๒๒๑.
‘‘ภาวิตตฺตา อรหนฺโต, กตกิจฺจา อนาสวา;
นิกฺขิปนฺติ อิมํ เทหํ, ปุญฺญปาปปริกฺขยา’’ติฯ
๒๒๒.
‘‘อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ, ฆตสิตฺตํว ปาวกํ;
วารินา วิย โอสิญฺจํ, สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํฯ
๒๒๓.
‘‘อพฺพหี
โย เม โสกปเรตสฺส, ปุตฺตโสกํ อปานุทิฯ
๒๒๔.
‘‘สฺวาหํ
น โสจามิ น โรทามิ, ตว สุตฺวาน ภาติก’’
๒๒๕.
เอวํ กโรนฺติ สปฺปญฺญา, เย โหนฺติ อนุกมฺปกา;
นิวตฺตยนฺติ โสกมฺหา, ฆโฏ เชฏฺฐํว ภาตรํฯ
๒๒๖.
ยสฺส เอตาทิสา โหนฺติ, อมจฺจา ปริจารกา;
สุภาสิเตน อนฺเวนฺติ, ฆโฏ เชฏฺฐํว ภาตรนฺติฯ
กณฺหเปตวตฺถุ ฉฏฺฐํฯ
๗. ธนปาลเสฏฺฐิเปตวตฺถุ
๒๒๗.
‘‘นคฺโค
อุปฺผาสุลิโก กิสิโก, โก นุ ตฺวมสิ มาริส’’ฯ
๒๒๘.
‘‘อหํ ภทนฺเต เปโตมฺหิ, ทุคฺคโต ยมโลกิโก;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ฯ
๒๒๙.
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คโต’’ฯ
๒๓๐.
‘‘นครํ อตฺถิ ปณฺณานํ
ตตฺถ เสฏฺฐิ ปุเร อาสิํ, ธนปาโลติ มํ วิทูฯ
๒๓๑.
‘‘อสีติ สกฏวาหานํ, หิรญฺญสฺส อโหสิ เม;
ปหูตํ เม ชาตรูปํ, มุตฺตา เวฬุริยา พหูฯ
๒๓๒.
‘‘ตาว มหทฺธนสฺสาปิ, น เม ทาตุํ ปิยํ อหุ;
ปิทหิตฺวา
๒๓๓.
‘‘อสฺสทฺโธ มจฺฉรี จาสิํ, กทริโย ปริภาสโก;
ททนฺตานํ กโรนฺตานํ, วารยิสฺสํ พหุ ชเน
๒๓๔.
‘‘วิปาโก
โปกฺขรญฺโญทปานานิ, อารามานิ จ โรปิเต;
ปปาโย จ วินาเสสิํ, ทุคฺเค สงฺกมนานิ จฯ
๒๓๕.
‘‘สฺวาหํ
อุปปนฺโน เปตฺติวิสยํ, ขุปฺปิปาสสมปฺปิโตฯ
๒๓๖.
‘‘ปญฺจปณฺณาสวสฺสานิ, ยโต กาลงฺกโต อหํ;
นาภิชานามิ ภุตฺตํ วา, ปีตํ วา ปน ปานิยํฯ
๒๓๗.
‘‘โย สํยโม โส วินาโส,โย วินาโส โส สํยโม;
เปตา หิ กิร ชานนฺติ, โย สํยโม โส วินาโสฯ
๒๓๘.
‘‘อหํ
สนฺเตสุ เทยฺยธมฺเมสุ, ทีปํ นากาสิมตฺตโน;
สฺวาหํ ปจฺฉานุตปฺปามิ, อตฺตกมฺมผลูปโคฯ
๒๓๙.
เอกนฺตกฏุกํ โฆรํ, นิรยํ ปปติสฺสหํฯ
๒๔๐.
อโยปาการปริยนฺตํ, อยสา ปฏิกุชฺชิตํฯ
๒๔๑.
สมนฺตา โยชนสตํ, ผริตฺวา ติฏฺฐติ สพฺพทาฯ
๒๔๒.
ผลํ ปาปสฺส กมฺมสฺส, ตสฺมา โสจามหํ ภุสํฯ
๒๔๓.
‘‘ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;
มากตฺถ ปาปกํ กมฺมํ, อาวิ วา ยทิ วา รโหฯ
๒๔๔.
‘‘สเจ ตํ ปาปกํ กมฺมํ, กริสฺสถ กโรถ วา;
น โว ทุกฺขา ปมุตฺยตฺถิ
๒๔๕.
‘‘มตฺเตยฺยา โหถ เปตฺเตยฺยา, กุเล เชฏฺฐาปจายิกา;
สามญฺญา โหถ พฺรหฺมญฺญา, เอวํ สคฺคํ คมิสฺสถา’’ติฯ
ธนปาลเสฏฺฐิเปตวตฺถุ สตฺตมํฯ
๘. จูฬเสฏฺฐิเปตวตฺถุ
๒๔๖.
‘‘นคฺโค
อาจิกฺข เม ตํ อปิ สกฺกุเณมุ, สพฺเพน วิตฺตํ ปฏิปาทเย ตุว’’นฺติฯ
๒๔๗.
‘‘พาราณสี
อทาตา เคธิตมโน อามิสสฺมิํ, ทุสฺสีลฺเยน ยมวิสยมฺหิ ปตฺโตฯ
๒๔๘.
‘‘โส สูจิกาย กิลมิโต เตหิ,
เตเนว ญาตีสุ ยามิ อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ;
อทานสีลา น จ สทฺทหนฺติ,
ทานผลํ โหติ ปรมฺหิ โลเกฯ
๒๔๙.
‘‘ธีตา
ตมุปกฺขฏํ ปริวิสยนฺติ พฺราหฺมณา
๒๕๐.
ตมโวจ ราชา ‘‘อนุภวิยาน ตมฺปิ,
เอยฺยาสิ ขิปฺปํ อหมปิ กสฺสํ ปูชํ;
อาจิกฺข เม ตํ ยทิ อตฺถิ เหตุ,
สทฺธายิตํ เหตุวโจ สุโณมา’’ติฯ
๒๕๑.
‘ตถา’ติ วตฺวา อคมาสิ ตตฺถ, ภุญฺชิํสุ ภตฺตํ น จ ทกฺขิณารหา;
ปจฺจาคมิ
๒๕๒.
ทิสฺวาน เปตํ ปุนเทว อาคตํ, ราชา อโวจ ‘‘อหมปิ กิํ ททามิ;
อาจิกฺข เม ตํ ยทิ อตฺถิ เหตุ, เยน ตุวํ จิรตรํ ปีณิโต สิยา’’ติฯ
๒๕๓.
‘‘พุทฺธญฺจ สงฺฆํ ปริวิสิยาน ราช, อนฺเนน ปาเนน จ จีวเรน;
ตํ ทกฺขิณํ อาทิส เม หิตาย, เอวํ อหํ จิรตรํ ปีณิโต สิยา’’ติฯ
๒๕๔.
ตโต
อาโรเจสิ ปกตํ
๒๕๕.
โส ปูชิโต อติวิย โสภมาโน, ปาตุรโหสิ ปุรโต ชนาธิปสฺส;
‘‘ยกฺโขหมสฺมิ ปรมิทฺธิปตฺโต, น มยฺหมตฺถิ สมา สทิสา
๒๕๖.
‘‘ปสฺสานุภาวํ อปริมิตํ มมยิทํ, ตยานุทิฏฺฐํ
สนฺตปฺปิโต สตตํ สทา พหูหิ, ยามิ อหํ สุขิโต มนุสฺสเทวา’’ติฯ
จูฬเสฏฺฐิเปตวตฺถุ อฏฺฐมํ นิฏฺฐิตํฯ
ภาณวารํ ปฐมํ นิฏฺฐิตํฯ
๙. องฺกุรเปตวตฺถุ
๒๕๗.
‘‘ยสฺส
อยํ กามทโท ยกฺโข, อิมํ ยกฺขํ นยามเสฯ
๒๕๘.
‘‘อิมํ ยกฺขํ คเหตฺวาน, สาธุเกน ปสยฺห วา;
ยานํ อาโรปยิตฺวาน, ขิปฺปํ คจฺฉาม ทฺวารก’’นฺติฯ
๒๕๙.
น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย, มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก’’ติฯ
๒๖๐.
‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;
ขนฺธมฺปิ ตสฺส ฉินฺเทยฺย, อตฺโถ เจ ตาทิโส สิยา’’ติฯ
๒๖๑.
‘‘ยสฺส
น ตสฺส ปตฺตํ ภินฺเทยฺย
๒๖๒.
‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;
สมูลมฺปิ ตํ อพฺพุเห
๒๖๓.
‘‘ยสฺเสกรตฺติมฺปิ ฆเร วเสยฺย, ยตฺถนฺนปานํ ปุริโส ลเภถ;
น ตสฺส ปาปํ มนสาปิ จินฺตเย, กตญฺญุตา
๒๖๔.
‘‘ยสฺเสกรตฺติมฺปิ ฆเร วเสยฺย, อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐิโต สิยา;
น ตสฺส ปาปํ มนสาปิ จินฺตเย, อทุพฺภปาณี ทหเต มิตฺตทุพฺภิํฯ
๒๖๕.
‘‘โย ปุพฺเพ กตกลฺยาโณ, ปจฺฉา ปาเปน หิํสติ;
อลฺลปาณิหโต
๒๖๖.
‘‘นาหํ เทเวน วา มนุสฺเสน วา, อิสฺสริเยน วาหํ สุปฺปสยฺโห;
ยกฺโขหมสฺมิ ปรมิทฺธิปตฺโต, ทูรงฺคโม วณฺณพลูปปนฺโน’’ติฯ
๒๖๗.
‘‘ปาณิ เต สพฺพโส วณฺโณ, ปญฺจธาโร มธุสฺสโว;
นานารสา ปคฺฆรนฺติ, มญฺเญหํ ตํ ปุรินฺทท’’นฺติฯ
๒๖๘.
‘‘นามฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ, นาปิ สกฺโก ปุรินฺทโท;
เปตํ มํ องฺกุร ชานาหิ, โรรุวมฺหา
๒๖๙.
‘‘กิํสีโล
เกน เต พฺรหฺมจริเยน, ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌตี’’ติฯ
๒๗๐.
‘‘ตุนฺนวาโย ปุเร อาสิํ, โรรุวสฺมิํ ตทา อหํ;
สุกิจฺฉวุตฺติ กปโณ, น เม วิชฺชติ ทาตเวฯ
๒๗๑.
‘‘นิเวสนญฺจ
สทฺธสฺส ทานปติโน, กตปุญฺญสฺส ลชฺชิโนฯ
๒๗๒.
‘‘ตตฺถ ยาจนกา ยนฺติ, นานาโคตฺตา วนิพฺพกา;
เต จ มํ ตตฺถ ปุจฺฉนฺติ, อสยฺหสฺส นิเวสนํฯ
๒๗๓.
‘‘กตฺถ คจฺฉาม ภทฺทํ โว, กตฺถ ทานํ ปทียติ;
เตสาหํ ปุฏฺโฐ อกฺขามิ, อสยฺหสฺส นิเวสนํฯ
๒๗๔.
‘‘ปคฺคยฺห ทกฺขิณํ พาหุํ, เอตฺถ คจฺฉถ ภทฺทํ โว;
เอตฺถ ทานํ ปทียติ, อสยฺหสฺส นิเวสเนฯ
๒๗๕.
‘‘เตน ปาณิ กามทโท, เตน ปาณิ มธุสฺสโว;
เตน เม พฺรหฺมจริเยน, ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌตี’’ติฯ
๒๗๖.
‘‘น กิร ตฺวํ อทา ทานํ, สกปาณีหิ กสฺสจิ;
ปรสฺส ทานํ อนุโมทมาโน, ปาณิํ ปคฺคยฺห ปาวทิฯ
๒๗๗.
‘‘เตน ปาณิ กามทโท, เตน ปาณิ มธุสฺสโว;
เตน เต พฺรหฺมจริเยน, ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌติฯ
๒๗๘.
‘‘โย
โส หิตฺวา มานุสํ เทหํ, กิํ นุ โส ทิสตํ คโต’’ติฯ
๒๗๙.
‘‘นาหํ ปชานามิ อสยฺหสาหิโน, องฺคีรสสฺส คติํ อาคติํ วา;
สุตญฺจ เม เวสฺสวณสฺส สนฺติเก, สกฺกสฺส สหพฺยตํ คโต อสยฺโห’’ติฯ
๒๘๐.
‘‘อลเมว กาตุํ กลฺยาณํ, ทานํ ทาตุํ ยถารหํ;
ปาณิํ กามททํ ทิสฺวา, โก ปุญฺญํ น กริสฺสติฯ
๒๘๑.
‘‘โส หิ นูน อิโต คนฺตฺวา, อนุปฺปตฺวาน ทฺวารกํ;
ทานํ ปฏฺฐปยิสฺสามิ, ยํ มมสฺส สุขาวหํฯ
๒๘๒.
‘‘ทสฺสามนฺนญฺจ ปานญฺจ, วตฺถเสนาสนานิ จ;
ปปญฺจ อุทปานญฺจ, ทุคฺเค สงฺกมนานิ จา’’ติฯ
๒๘๓.
‘‘เกน
อกฺขีนิ จ ปคฺฆรนฺติ, กิํ ปาปํ ปกตํ ตยา’’ติฯ
๒๘๔.
‘‘องฺคีรสสฺส
ตสฺสาหํ ทานวิสฺสคฺเค, ทาเน อธิกโต อหุํฯ
๒๘๕.
‘‘ตตฺถ ยาจนเก ทิสฺวา, อาคเต โภชนตฺถิเก;
เอกมนฺตํ อปกฺกมฺม, อกาสิํ กุณลิํ มุขํฯ
๒๘๖.
‘‘เตน
อกฺขีนิ เม ปคฺฆรนฺติ, ตํ ปาปํ ปกตํ มยา’’ติฯ
๒๘๗.
‘‘ธมฺเมน
อกฺขีนิ จ ปคฺฆรนฺติ, ยํ ตํ ปรสฺส ทานสฺส;
อกาสิ กุณลิํ มุขํฯ
๒๘๘.
‘‘กถํ หิ ทานํ ททมาโน, กเรยฺย ปรปตฺติยํ;
อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ, วตฺถเสนาสนานิ จฯ
๒๘๙.
‘‘โส หิ นูน อิโต คนฺตฺวา, อนุปฺปตฺวาน ทฺวารกํ;
ทานํ ปฏฺฐปยิสฺสามิ, ยํ มมสฺส สุขาวหํฯ
๒๙๐.
‘‘ทสฺสามนฺนญฺจ ปานญฺจ, วตฺถเสนาสนานิ จ;
ปปญฺจ อุทปานญฺจ, ทุคฺเค สงฺกมนานิ จา’’ติฯ
๒๙๑.
ตโต หิ โส นิวตฺติตฺวา, อนุปฺปตฺวาน ทฺวารกํ;
ทานํ ปฏฺฐปยิ องฺกุโร, ยํตุมสฺส
๒๙๒.
อทา อนฺนญฺจ ปานญฺจ, วตฺถเสนาสนานิ จ;
ปปญฺจ อุทปานญฺจ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
๒๙๓.
‘‘โก ฉาโต โก จ ตสิโต, โก วตฺถํ ปริทหิสฺสติ;
กสฺส สนฺตานิ โยคฺคานิ, อิโต โยเชนฺตุ วาหนํฯ
๒๙๔.
‘‘โก ฉตฺติจฺฉติ คนฺธญฺจ, โก มาลํ โก อุปาหนํ;
อิติสฺสุ ตตฺถ โฆเสนฺติ, กปฺปกา สูทมาคธา
สทา สายญฺจ ปาโต จ, องฺกุรสฺส นิเวสเนฯ
๒๙๕.
‘‘‘สุขํ
ทุกฺขํ
๒๙๖.
‘‘‘สุขํ สุปติ องฺกุโร’, อิติ ชานาติ มํ ชโน;
ทุกฺขํ สินฺธก สุปามิ, อปฺปเก สุ วนิพฺพเก’’ติฯ
๒๙๗.
‘‘สกฺโก เจ เต วรํ ทชฺชา, ตาวติํสานมิสฺสโร;
กิสฺส สพฺพสฺส โลกสฺส, วรมาโน วรํ วเร’’ติฯ
๒๙๘.
‘‘สกฺโก เจ เม วรํ ทชฺชา, ตาวติํสานมิสฺสโร;
กาลุฏฺฐิตสฺส เม สโต, สุริยุคฺคมนํ ปติ;
ทิพฺพา ภกฺขา ปาตุภเวยฺยุํ, สีลวนฺโต จ ยาจกาฯ
๒๙๙.
‘‘ททโต
ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ, เอตํ สกฺกํ วรํ วเร’’ติฯ
๓๐๐.
‘‘น สพฺพวิตฺตานิ ปเร ปเวจฺเฉ, ทเทยฺย ทานญฺจ ธนญฺจ รกฺเข;
ตสฺมา หิ ทานา ธนเมว เสยฺโย, อติปฺปทาเนน กุลา น โหนฺติฯ
๓๐๑.
‘‘อทานมติทานญฺจ, นปฺปสํสนฺติ ปณฺฑิตา;
ตสฺมา หิ ทานา ธนเมว เสยฺโย, สเมน วตฺเตยฺย ส ธีรธมฺโม’’ติฯ
๓๐๒.
‘‘อโห วต เร อหเมว ทชฺชํ, สนฺโต จ มํ สปฺปุริสา ภเชยฺยุํ;
เมโฆว
๓๐๓.
‘‘ยสฺส ยาจนเก ทิสฺวา, มุขวณฺโณ ปสีทติ;
ทตฺวา อตฺตมโน โหติ, ตํ ฆรํ วสโต สุขํฯ
๓๐๔.
‘‘ยสฺส ยาจนเก ทิสฺวา, มุขวณฺโณ ปสีทติ;
ทตฺวา อตฺตมโน โหติ, เอสา ยญฺญสฺส
๓๐๕.
ทตฺวา อตฺตมโน โหติ, เอสา ยญฺญสฺส
๓๐๖.
สฏฺฐิ วาหสหสฺสานิ, องฺกุรสฺส นิเวสเน;
โภชนํ ทียเต นิจฺจํ, ปุญฺญเปกฺขสฺส ชนฺตุโนฯ
๓๐๗.
ติสหสฺสานิ สูทานิ หิ
องฺกุรํ อุปชีวนฺติ, ทาเน ยญฺญสฺส วาวฏา
๓๐๘.
สฏฺฐิ ปุริสสหสฺสานิ, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;
องฺกุรสฺส มหาทาเน, กฏฺฐํ ผาเลนฺติ มาณวาฯ
๓๐๙.
โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
องฺกุรสฺส มหาทาเน, วิธา ปิณฺเฑนฺติ นาริโยฯ
๓๑๐.
โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
องฺกุรสฺส มหาทาเน, ทพฺพิคาหา อุปฏฺฐิตาฯ
๓๑๑.
พหุํ
สกฺกจฺจญฺจ สหตฺถา จ, จิตฺตีกตฺวา ปุนปฺปุนํฯ
๓๑๒.
พหู มาเส จ ปกฺเข จ, อุตุสํวจฺฉรานิ จ;
มหาทานํ ปวตฺเตสิ, องฺกุโร ทีฆมนฺตรํฯ
๓๑๓.
เอวํ
โส หิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสูปโค อหุฯ
๓๑๔.
กฏจฺฉุภิกฺขํ ทตฺวาน, อนุรุทฺธสฺส อินฺทโก;
โส หิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสูปโค อหุฯ
๓๑๕.
ทสหิ ฐาเนหิ องฺกุรํ, อินฺทโก อติโรจติ;
รูเป สทฺเท รเส คนฺเธ, โผฏฺฐพฺเพ จ มโนรเมฯ
๓๑๖.
อายุนา ยสสา เจว, วณฺเณน จ สุเขน จ;
อาธิปจฺเจน องฺกุรํ, อินฺทโก อติโรจติฯ
๓๑๗.
ตาวติํเส ยทา พุทฺโธ, สิลายํ ปณฺฑุกมฺพเล;
ปาริจฺฉตฺตกมูลมฺหิ, วิหาสิ ปุริสุตฺตโมฯ
๓๑๘.
ทสสุ
ปยิรุปาสนฺติ สมฺพุทฺธํ, วสนฺตํ นคมุทฺธนิฯ
๓๑๙.
น โกจิ เทโว วณฺเณน, สมฺพุทฺธํ อติโรจติ;
สพฺเพ เทเว อติกฺกมฺม
๓๒๐.
โยชนานิ
อวิทูเรว พุทฺธสฺส
๓๒๑.
โอโลเกตฺวาน สมฺพุทฺโธ, องฺกุรญฺจาปิ อินฺทกํ;
ทกฺขิเณยฺยํ สมฺภาเวนฺโต
๓๒๒.
‘‘มหาทานํ ตยา ทินฺนํ, องฺกุร ทีฆมนฺตรํ;
อติทูเร
๓๒๓.
โจทิโต ภาวิตตฺเตน, องฺกุโร อิทมพฺรวิ;
‘‘กิํ มยฺหํ เตน ทาเนน, ทกฺขิเณยฺเยน สุญฺญตํฯ
๓๒๔.
‘‘อยํ โส อินฺทโก ยกฺโข, ทชฺชา ทานํ ปริตฺตกํ;
อติโรจติ อมฺเหหิ, จนฺโท ตารคเณ ยถา’’ติฯ
๓๒๕.
‘‘อุชฺชงฺคเล ยถา เขตฺเต, พีชํ พหุมฺปิ โรปิตํ;
น วิปุลผลํ โหติ, นปิ โตเสติ กสฺสกํฯ
๓๒๖.
‘‘ตเถว ทานํ พหุกํ, ทุสฺสีเลสุ ปติฏฺฐิตํ;
น วิปุลผลํ โหติ, นปิ โตเสติ ทายกํฯ
๓๒๗.
‘‘ยถาปิ
สมฺมา ธารํ ปเวจฺฉนฺเต, ผลํ โตเสติ กสฺสกํฯ
๓๒๘.
‘‘ตเถว สีลวนฺเตสุ, คุณวนฺเตสุ ตาทิสุ;
อปฺปกมฺปิ กตํ การํ, ปุญฺญํ โหติ มหปฺผล’’นฺติฯ
๓๒๙.
วิเจยฺย
วิเจยฺย ทานํ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกาฯ
๓๓๐.
วิเจยฺย
เอเตสุ ทินฺนานิ มหปฺผลานิ, พีชานิ วุตฺตานิ ยถา สุเขตฺเตติฯ
องฺกุรเปตวตฺถุ นวมํฯ
๑๐. อุตฺตรมาตุเปติวตฺถุ
๓๓๑.
ทิวาวิหารคตํ
ตํ เปตี อุปสงฺกมฺม, ทุพฺพณฺณา ภีรุทสฺสนาฯ
๓๓๒.
เกสา จสฺสา อติทีฆา
เกเสหิ สา ปฏิจฺฉนฺนา, สมณํ เอตทพฺรวิฯ
๓๓๓.
‘‘ปญฺจปณฺณาสวสฺสานิ, ยโต กาลงฺกตา อหํ;
นาภิชานามิ ภุตฺตํ วา, ปีตํ วา ปน ปานิยํ;
เทหิ ตฺวํ ปานิยํ ภนฺเต, ตสิตา ปานิยาย เม’’ติฯ
๓๓๔.
‘‘อยํ สีโตทิกา คงฺคา, หิมวนฺตโต
ปิว เอตฺโต คเหตฺวาน, กิํ มํ ยาจสิ ปานิย’’นฺติฯ
๓๓๕.
‘‘สจาหํ ภนฺเต คงฺคาย, สยํ คณฺหามิ ปานิยํ;
โลหิตํ เม ปริวตฺตติ, ตสฺมา ยาจามิ ปานิย’’นฺติฯ
๓๓๖.
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, คงฺคา เต โหติ โลหิต’’นฺติฯ
๓๓๗.
‘‘ปุตฺโต เม อุตฺตโร นาม
โส
๓๓๘.
‘‘จีวรํ
ตมหํ ปริภาสามิ, มจฺเฉเรน อุปทฺทุตาฯ
๓๓๙.
‘‘ยํ ตฺวํ มยฺหํ อกามาย, สมณานํ ปเวจฺฉสิ;
จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํฯ
๓๔๐.
‘‘เอตํ
ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน, คงฺคา เม โหติ โลหิต’’นฺติฯ
อุตฺตรมาตุเปติวตฺถุ ทสมํฯ
๑๑. สุตฺตเปตวตฺถุ
๓๔๑.
‘‘อหํ
ตสฺส วิปาโก วิปุลผลูปลพฺภติ, พหุกา จ เม อุปฺปชฺชเร
๓๔๒.
‘‘ปุปฺผาภิกิณฺณํ รมิตํ
สาหํ ภุญฺชามิ จ ปารุปามิ จ, ปหูตวิตฺตา น จ ตาว ขียติฯ
๓๔๓.
‘‘ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากมนฺวยา, สุขญฺจ สาตญฺจ อิธูปลพฺภติ;
สาหํ คนฺตฺวา ปุนเทว มานุสํ, กาหามิ
๓๔๔.
‘‘สตฺต ตุวํ วสฺสสตา อิธาคตา,
ชิณฺณา จ วุฑฺฒา จ ตหิํ ภวิสฺสสิ;
สพฺเพว เต กาลกตา จ ญาตกา,
กิํ ตตฺถ คนฺตฺวาน อิโต กริสฺสสี’’ติฯ
๓๔๕.
‘‘สตฺเตว วสฺสานิ อิธาคตาย เม, ทิพฺพญฺจ สุขญฺจ สมปฺปิตาย;
สาหํ คนฺตฺวาน ปุนเทว มานุสํ, กาหามิ ปุญฺญานิ นยยฺยปุตฺต ม’’นฺติฯ
๓๔๖.
โส
‘‘วชฺเชสิ อญฺญมฺปิ ชนํ อิธาคตํ, ‘กโรถ ปุญฺญานิ สุขูปลพฺภติ’’ฯ
๓๔๗.
‘‘ทิฏฺฐา
กมฺมญฺจ กตฺวา สุขเวทนียํ, เทวา มนุสฺสา จ สุเข ฐิตา ปชา’’ติฯ
สุตฺตเปตวตฺถุ เอกาทสมํฯ
๑๒. กณฺณมุณฺฑเปติวตฺถุ
๓๔๘.
‘‘โสณฺณโสปานผลกา
ตตฺถ โสคนฺธิยา วคฺคู, สุจิคนฺธา มโนรมาฯ
๓๔๙.
‘‘นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺนา, นานาคนฺธสเมริตา;
นานาปทุมสญฺฉนฺนา, ปุณฺฑรีกสโมตตา
๓๕๐.
‘‘สุรภิํ สมฺปวายนฺติ, มนุญฺญา มาลุเตริตา;
หํสโกญฺจาภิรุทา จ, จกฺกวกฺกาภิกูชิตาฯ
๓๕๑.
‘‘นานาทิชคณากิณฺณา
นานาผลธรา รุกฺขา, นานาปุปฺผธรา วนาฯ
๓๕๒.
‘‘น มนุสฺเสสุ อีทิสํ, นครํ ยาทิสํ อิทํ;
ปาสาทา พหุกา ตุยฺหํ, โสวณฺณรูปิยามยา;
ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ
๓๕๓.
‘‘ปญฺจ ทาสิสตา ตุยฺหํ, ยา เตมา ปริจาริกา;
ตา
๓๕๔.
‘‘ปลฺลงฺกา พหุกา ตุยฺหํ, โสวณฺณรูปิยามยา;
กทลิมิคสญฺฉนฺนา
๓๕๕.
‘‘ยตฺถ ตฺวํ วาสูปคตา, สพฺพกามสมิทฺธินี;
สมฺปตฺตายฑฺฒรตฺตาย
๓๕๖.
‘‘อุยฺยานภูมิํ
ตสฺสา
๓๕๗.
‘‘ตโต เต กณฺณมุณฺโฑ สุนโข, องฺคมงฺคานิ ขาทติ;
ยทา จ ขายิตา อาสิ, อฏฺฐิสงฺขลิกา กตา;
โอคาหสิ โปกฺขรณิํ, โหติ กาโย ยถา ปุเรฯ
๓๕๘.
‘‘ตโต ตฺวํ องฺคปจฺจงฺคี
วตฺเถน ปารุปิตฺวาน, อายาสิ มม สนฺติกํฯ
๓๕๙.
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, กณฺณมุณฺโฑ สุนโข ตวองฺคมงฺคานิ ขาทตี’’ติฯ
๓๖๐.
‘‘กิมิลายํ
ตสฺสาหํ ภริยา อาสิํ, ทุสฺสีลา อติจารินีฯ
๓๖๑.
‘‘โส
‘เนตํ ฉนฺนํ
๓๖๒.
‘‘สาหํ โฆรญฺจ สปถํ, มุสาวาทญฺจ ภาสิสํ;
‘นาหํ ตํ อติจรามิ, กาเยน อุท เจตสาฯ
๓๖๓.
‘‘‘สจาหํ ตํ อติจรามิ, กาเยน อุท เจตสา;
กณฺณมุณฺโฑ ยํ สุนโข, องฺคมงฺคานิ ขาทตุ’ฯ
๓๖๔.
‘‘ตสฺส กมฺมสฺส วิปากํ, มุสาวาทสฺส จูภยํ;
สตฺเตว วสฺสสตานิ, อนุภูตํ ยโต หิ เม;
กณฺณมุณฺโฑ
๓๖๕.
‘‘ตฺวญฺจ เทว พหุกาโร, อตฺถาย เม อิธาคโต;
สุมุตฺตาหํ กณฺณมุณฺฑสฺส, อโสกา อกุโตภยาฯ
๓๖๖.
‘‘ตาหํ
ภุญฺช อมานุเส กาเม, รม เทว มยา สหา’’ติฯ
๓๖๗.
‘‘ภุตฺตา
ตาหํ สุภเค ยาจามิ, ขิปฺปํ ปฏินยาหิ ม’’นฺติฯ
กณฺณมุณฺฑเปติวตฺถุ ทฺวาทสมํฯ
๑๓. อุพฺพริเปตวตฺถุ
๓๖๘.
อหุ
อโหรตฺตานมจฺจยา, ราชา กาลมกฺรุพฺพถ
๓๖๙.
ตสฺส อาฬาหนํ คนฺตฺวา, ภริยา กนฺทติ อุพฺพรี
พฺรหฺมทตฺตํ อปสฺสนฺตี, พฺรหฺมทตฺตาติ กนฺทติฯ
๓๗๐.
อิสิ จ ตตฺถ อาคจฺฉิ, สมฺปนฺนจรโณ มุนิ;
โส จ ตตฺถ อปุจฺฉิตฺถ, เย ตตฺถ สุสมาคตาฯ
๓๗๑.
‘‘กสฺส อิทํ อาฬาหนํ, นานาคนฺธสเมริตํ;
กสฺสายํ กนฺทติ ภริยา, อิโต ทูรคตํ ปติํ;
พฺรหฺมทตฺตํ อปสฺสนฺตี, ‘พฺรหฺมทตฺตา’ติ กนฺทติ’’ฯ
๓๗๒.
เต
‘‘พฺรหฺมทตฺตสฺส ภทนฺเต
๓๗๓.
‘‘ตสฺส
ตสฺสายํ กนฺทติ ภริยา, อิโต ทูรคตํ ปติํ;
พฺรหฺมทตฺตํ อปสฺสนฺตี, ‘พฺรหฺมทตฺตา’ติ กนฺทติ’’ฯ
๓๗๔.
‘‘ฉฬาสีติสหสฺสานิ, พฺรหฺมทตฺตสฺสนามกา;
อิมสฺมิํ อาฬาหเน ทฑฺฒา, เตสํ กมนุโสจสี’’ติฯ
๓๗๕.
‘‘โย ราชา จูฬนีปุตฺโต, ปญฺจาลานํ รเถสโภ;
ตํ ภนฺเต อนุโสจามิ, ภตฺตารํ สพฺพกามท’’นฺติฯ
๓๗๖.
‘‘สพฺเพ วาเหสุํ ราชาโน, พฺรหฺมทตฺตสฺสนามกา;
สพฺเพวจูฬนีปุตฺตา, ปญฺจาลานํ รเถสภาฯ
๓๗๗.
‘‘สพฺเพสํ
กสฺมา ปุริมเก หิตฺวา, ปจฺฉิมํ อนุโสจสี’’ติฯ
๓๗๘.
‘‘อาตุเม
ยสฺสา เม อิตฺถิภูตาย, สํสาเร พหุภาสสี’’ติฯ
๓๗๙.
‘‘อหุ อิตฺถี อหุ ปุริโส, ปสุโยนิมฺปิ อาคมา;
เอวเมตํ อตีตานํ, ปริยนฺโต น ทิสฺสตี’’ติฯ
๓๘๐.
‘‘อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ, ฆตสิตฺตํว ปาวกํ;
วารินา วิย โอสิญฺจํ, สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํฯ
๓๘๑.
‘‘อพฺพหี วต เม สลฺลํ, โสกํ หทยนิสฺสิตํ;
โย เม โสกปเรตาย, ปติโสกํ อปานุทิฯ
๓๘๒.
‘‘สาหํ
น โสจามิ น โรทามิ, ตว สุตฺวา มหามุนี’’ติฯ
๓๘๓.
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, สมณสฺส สุภาสิตํ;
ปตฺตจีวรมาทาย, ปพฺพชิ อนคาริยํฯ
๓๘๔.
สา จ ปพฺพชิตา สนฺตา, อคารสฺมา อนคาริยํ;
เมตฺตาจิตฺตํ อภาเวสิ, พฺรหฺมโลกูปปตฺติยาฯ
๓๘๕.
คามา คามํ วิจรนฺตี, นิคเม ราชธานิโย;
อุรุเวลา นาม โส คาโม, ยตฺถ กาลมกฺรุพฺพถฯ
๓๘๖.
เมตฺตาจิตฺตํ
อิตฺถิจิตฺตํ วิราเชตฺวา, พฺรหฺมโลกูปคา อหูติฯ
อุพฺพริเปตวตฺถุ เตรสมํฯ
อุพฺพริวคฺโค ทุติโย นิฏฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
โมจกํ
ทฺเว เสฏฺฐี ตุนฺนวาโย จ, อุตฺตร