Iriy±pathapabbavaººan±

108. Eva½ ass±sapass±savasena k±y±nupassana½ vibhajitv± id±ni iriy±pathavasena vibhajitu½ puna caparanti-±dim±ha. Tattha k±ma½ soºasiªg±l±dayopi gacchant± “gacch±m±”ti j±nanti. Na paneta½ evar³pa½ j±nana½ sandh±ya vutta½. Evar³pañhi j±nana½ satt³paladdhi½ na pajahati attasañña½ na uggh±µeti kammaµµh±na½ v± satipaµµh±nabh±van± v± na hoti. Imassa pana bhikkhuno j±nana½ satt³paladdhi½ pajahati, attasañña½ uggh±µeti, kammaµµh±nañceva satipaµµh±nabh±van± ca hoti. Idañhi “ko gacchati, kassa gamana½, ki½ k±raº± gacchat²”ti eva½ sampaj±nana½ sandh±ya vutta½. Ýh±n±d²supi eseva nayo.
Tattha ko gacchat²ti na koci satto v± puggalo v± gacchati. Kassa gamananti na kassaci sattassa v± puggalassa v± gamana½. Ki½ k±raº± gacchat²ti cittakiriyav±yodh±tuvipph±rena gacchati. Tasm± esa eva½ paj±n±ti “gacch±m²”ti citta½ uppajjati, ta½ v±ya½ janeti, v±yo viññatti½ janeti, cittakiriyav±yodh±tuvipph±rena sakalak±yassa purato abhin²h±ro gamananti vuccati. Ýh±n±d²supi eseva nayo.
Tatr±pi hi “tiµµh±m²”ti citta½ uppajjati, ta½ v±ya½ janeti, v±yo viññatti½ janeti, cittakiriyav±yodh±tuvipph±rena sakalak±yassa koµito paµµh±ya ussitabh±vo µh±nanti vuccati. “Nis²d±m²”ti citta½ uppajjati, ta½ v±ya½ janeti, v±yo viññatti½ janeti, cittakiriyav±yodh±tuvipph±rena heµµhimak±yassa samiñjana½ uparimak±yassa ussitabh±vo nisajj±ti vuccati. “Say±m²”ti citta½ uppajjati, ta½ v±ya½ janeti, v±yo viññatti½ janeti, cittakiriyav±yodh±tuvipph±rena sakalasar²rassa tiriyato pas±raºa½ sayananti vuccat²ti.
Tassa eva½ paj±nato eva½ hoti “satto gacchati satto tiµµhat²”ti vuccati. Atthi pana koci satto gacchanto v± µhito v± natthi. Yath± pana “sakaµa½ gacchati sakaµa½ tiµµhat²”ti vuccati, na ca kiñci sakaµa½ n±ma gacchanta½ v± tiµµhanta½ v± atthi. Catt±ro pana goºe yojetv± chekamhi s±rathimhi p±jente “sakaµa½ gacchati sakaµa½ tiµµhat²”ti voh±ramattameva hoti, evameva aj±nanaµµhena sakaµa½ viya k±yo. Goº± viya cittajav±t±. S±rathi viya citta½. Gacch±mi tiµµh±m²ti citte uppanne v±yodh±tu viññatti½ janayam±n± uppajjati, cittakiriyav±yodh±tuvipph±rena gaman±d²ni pavattanti. Tato “satto gacchati, satto tiµµhati, aha½ gacch±mi, aha½ tiµµh±m²”ti voh±ramatta½ hot²ti. Ten±ha–
“N±v± m±lutavegena, jiy±vegena tejana½;
yath± y±ti tath± k±yo, y±ti v±t±hato aya½.
Yanta½ suttavaseneva, cittasuttavasenida½;
payutta½ k±yayantampi, y±ti µh±ti nis²dati.
Ko n±ma ettha so satto, yo vin± hetupaccaye;
attano ±nubh±vena, tiµµhe v± yadi v± vaje”ti.
Tasm± eva½ hetupaccayavaseneva pavatt±ni gaman±d²ni sallakkhento esa gacchanto v± gacch±m²ti paj±n±ti, µhito v±, nisinno v±, say±no v± say±nomh²ti paj±n±t²ti veditabbo.
Yath± yath± v± panassa k±yo paºihito hoti, tath± tath± na½ paj±n±t²ti sabbasaªg±hikavacanameta½. Ida½ vutta½ hoti– yena yena v± ±k±rena tassa k±yo µhito hoti, tena tena na½ paj±n±ti. Gaman±k±rena µhita½ gacchat²ti paj±n±ti. Ýh±nanisajj±sayan±k±rena µhita½ say±noti paj±n±t²ti.
Iti ajjhatta½ v±ti eva½ attano v± catu-iriy±pathapariggaºhanena k±ye k±y±nupass² viharati. Bahiddh± v±ti parassa v± catu-iriy±pathapariggaºhanena. Ajjhattabahiddh± v±ti k±lena attano, k±lena parassa catu-iriy±pathapariggaºhanena k±ye k±y±nupass² viharati. Samudayadhamm±nupass² v±ti-±d²su pana “avijj±samuday± r³pasamudayo”ti-±din± (paµi. ma. 1.49) nayena pañcah±k±rehi r³pakkhandhassa samudayo ca vayo ca n²haritabbo. Tañhi sandh±ya idha “samudayadhamm±nupass² v±”ti-±di vutta½. Atthi k±yoti v± panass±ti-±di vuttasadisameva.
Idha pana catu-iriy±pathaparigg±hik± sati dukkhasacca½, tass± samuµµh±pik± purimataºh± samudayasacca½ ubhinna½ appavatti nirodhasacca½, dukkhaparij±nano samudayapajahano nirodh±rammaºo ariyamaggo maggasacca½. Eva½ catusaccavasena ussakkitv± nibbuti½ p±puº±t²ti idamekassa cat³-iriy±pathaparigg±hakassa bhikkhuno y±va arahatt± niyy±namukhanti.

Iriy±pathapabbavaººan± niµµhit±.