3. Mah±gop±lakasuttavaººan±
346. Eva½ me sutanti mah±gop±lakasutta½. Tattha tisso kath± ekan±¼ik±, caturass±, nisinnavattik±ti. Tattha p±¼i½ vatv± ekekapadassa atthakathana½ ekan±¼ik± n±ma. Apaº¹ita½ gop±laka½ dassetv±, apaº¹ita½ bhikkhu½ dassetv±, paº¹ita½ gop±laka½ dassetv±, paº¹ita½ bhikkhu½ dassetv±ti catukka½ bandhitv± kathana½ caturass± n±ma. Apaº¹ita½ gop±laka½ dassetv± pariyos±nagamana½, apaº¹ita½ bhikkhu½ dassetv± pariyos±nagamana½, paº¹ita½ gop±laka½ dassetv± pariyos±nagamana½, paº¹ita½ bhikkhu½ dassetv± pariyos±nagamananti aya½ nisinnavattik± n±ma. Aya½ idha sabb±cariy±na½ ±ciºº±. Ek±dasahi, bhikkhave, aªgeh²ti ek±dasahi aguºakoµµh±sehi. Gogaºanti gomaº¹ala½. Pariharitunti pariggahetv± vicaritu½. Ph±ti½ k±tunti va¹¹hi½ ±p±detu½. Idh±ti imasmi½ loke. Na r³paññ³ hot²ti gaºanato v± vaººato v± r³pa½ na j±n±ti. Gaºanato na j±n±ti n±ma attano gunna½ sata½ v± sahassa½ v±ti saªkhya½ na j±n±ti. So g±v²su haµ±su v± pal±t±su v± gogaºa½ gaºetv±, ajja ettik± na dissant²ti dve t²ºi g±mantar±ni v± aµavi½ v± vicaranto na pariyesati, aññesa½ g±v²su attano gogaºa½ paviµµh±supi gogaºa½ gaºetv±, “im± ettik± g±vo na amh±kan”ti yaµµhiy± pothetv± na n²harati, tassa naµµh± g±viyo naµµh±va honti. Parag±viyo gahetv± vicaranta½ gos±mik± disv±, “aya½ ettaka½ k±la½ amh±ka½ dhenu½ gaºh±t²”ti tajjetv± attano g±viyo gahetv± gacchanti. Tassa gogaºopi parih±yati, pañcagorasaparibhogatopi parib±hiro hoti. Vaººato na j±n±ti n±ma– “ettik± g±vo set±, ettik± ratt±, ettik± k±¼±, ettik± kabar± ettik± n²l±”ti na j±n±ti, so g±v²su haµ±su v±…pe… pañcagorasaparibhogatopi parib±hiro hoti. Na lakkhaºakusalo hot²ti g±v²na½ sar²re kata½ dhanusattis³l±dibheda½ lakkhaºa½ na j±n±ti so g±v²su haµ±su v± pal±t±su v± ajja asukalakkhaº± ca asukalakkhaº± ca g±vo na dissanti…pe… pañcagorasaparibhogatopi parib±hiro hoti. Na ±s±µika½ h±ret±ti gunna½ kh±ºukaºµak±d²hi pahaµaµµh±nesu vaºo hoti. Tattha n²lamakkhik± aº¹ak±ni p±tenti, tesa½ ±s±µik±ti n±ma. T±ni daº¹ena apanetv± bhesajja½ d±tabba½ hoti. B±lo gop±lako tath± na karoti, tena vutta½– “na ±s±µika½ h±ret± hot²”ti. Tassa gunna½ vaº± va¹¹hanti, gambh²r± honti, p±ºak± kucchi½ pavisanti, g±vo gelaññ±bhibh³t± neva y±vadattha½ tiº±ni kh±ditu½, na p±n²ya½ p±tu½ sakkonti. Tattha gunna½ kh²ra½ chijjati, goº±na½ javo h±yati, ubhayesa½ j²vitantar±yo hoti. Evamassa gogaºopi parih±yati, pañcagorasatopi parib±hiro hoti. Na vaºa½ paµicch±det± hot²ti gunna½ vuttanayeneva sañj±to vaºo bhesajja½ datv± v±kena v± c²rakena v± bandhitv± paµicch±detabbo hoti. B±lo gop±lako tath± na karoti, athassa gunna½ vaºehi y³s± paggharanti, t± aññamañña½ nigha½senti, tena aññesampi vaº± j±yanti. Eva½ g±vo gelaññ±bhibh³t± neva y±vadattha½ tiº±ni kh±ditu½…pe… parib±hiro hoti. Na dh³ma½ katt± hot²ti antovasse ¹a½samakas±d²na½ ussannak±le gogaºe vaja½ paviµµhe tattha tattha dh³mo k±tabbo hoti, apaº¹ito gop±lako ta½ na karoti. Gogaºo sabbaratti½ ¹a½s±d²hi upadduto nidda½ alabhitv± punadivase araññe tattha tattha rukkham³l±d²su nipajjitv± nidd±yati, neva y±vadattha½ tiº±ni kh±ditu½…pe… pañcagorasaparibhogatopi parib±hiro hoti. Na tittha½ j±n±t²ti tittha½ samanti v± visamanti v± sag±hanti v± nigg±hanti v± na j±n±ti, so atitthena g±viyo ot±reti. T±sa½ visamatitthe p±s±º±d²ni akkamant²na½ p±d± bhijjanti, sag±ha½ gambh²ra½ tittha½ otiºº± kumbh²l±dayo g±h± gaºhanti. Ajja ettik± g±vo naµµh±, ajja ettik±ti vattabbata½ ±pajjati. Evamassa gogaºopi parih±yati, pañcagorasatopi parib±hiro hoti. Na p²ta½ j±n±t²ti p²tampi ap²tampi na j±n±ti. Gop±lakena hi “im±ya g±viy± p²ta½, im±ya na p²ta½, im±ya p±n²yatitthe ok±so laddho, im±ya na laddho”ti eva½ p²t±p²ta½ j±nitabba½ hoti. Aya½ pana divasabh±ga½ araññe gogaºa½ rakkhitv± p±n²ya½ p±yess±m²ti nadi½ v± ta¼±ka½ v± gahetv± gacchati. Tattha mah±-usabh± ca anu-usabh± ca balavag±viyo ca dubbal±ni ceva mahallak±ni ca gor³p±ni siªgehi v± ph±suk±hi v± paharitv± attano ok±sa½ katv± ³ruppam±ºa½ udaka½ pavisitv± yath±k±ma½ pivanti. Avases± ok±sa½ alabham±n± t²re µhatv± kalalamissaka½ udaka½ pivanti, ap²t± eva v± honti. Atha ne gop±lako piµµhiya½ paharitv± puna arañña½ paveseti, tattha ap²tag±viyo pip±s±ya sukkham±n± y±vadattha½ tiº±ni kh±ditu½ na sakkonti, tattha gunna½ kh²ra½ chijjati, goº±na½ javo h±yati…pe… parib±hiro hoti. Na v²thi½ j±n±t²ti “aya½ maggo samo khemo, aya½ visamo s±saªko sappaµibhayo”ti na j±n±ti. So sama½ khema½ magga½ vajjetv± gogaºa½ itara½ magga½ paµip±deti, tattha g±vo s²habyaggh±d²na½ gandhena coraparissayena v± abhibh³t± bhantamigasappaµibh±g± g²va½ ukkhipitv± tiµµhanti, neva y±vadattha½ tiº±ni kh±danti, na p±n²ya½ pivanti, tattha gunna½ kh²ra½ chijjati…pe… parib±hiro hoti. Na gocarakusalo hot²ti gop±lakena hi gocarakusalena bhavitabba½, pañc±hikav±ro v± satt±hikav±ro v± j±nitabbo, ekadis±ya gogaºa½ c±retv± punadivase tattha na c±retabbo. Mahat± hi gogaºena ciººaµµh±na½ bheritala½ viya suddha½ hoti nittiºa½, udakampi ±lu¼²yati. Tasm± pañcame v± sattame v± divase puna tattha c±retu½ vaµµati, ettakena hi tiºampi paµiviruhati, udakampi pas²dati. Aya½ pana ima½ pañc±hikav±ra½ v± satt±hikav±ra½ v± na j±n±ti, divase divase rakkhitaµµh±neyeva rakkhati. Athassa gogaºo haritatiºa½ na labhati, sukkhatiºa½ kh±danto kalalamissaka½ udaka½ pivati, tattha gunna½ kh²ra½ chijjati…pe… parib±hiro hoti. Anavasesadoh² ca hot²ti paº¹itagop±lakena y±va vacchakassa ma½salohita½ saºµh±ti, t±va eka½ dve thane µhapetv± s±vasesadohin± bhavitabba½. Aya½ vacchakassa kiñci anavasesetv± duhati, kh²rapako vaccho kh²rapip±s±ya sukkhati, saºµh±tu½ asakkonto kampam±no m±tu purato patitv± k±laªkaroti. M±t± puttaka½ disv±, “mayha½ puttako attano m±tukh²ra½ p±tumpi na labhat²”ti puttasokena na y±vadattha½ tiº±ni kh±ditu½, na p±n²ya½ p±tu½ sakkoti, thanesu kh²ra½ chijjati. Evamassa gogaºopi parih±yati, pañcagorasatopi parib±hiro hoti. Gunna½ pituµµh±na½ karont²ti gopitaro. G±vo pariºayanti yath±ruci½ gahetv± gacchant²ti gopariº±yak±. Na atirekap³j±y±ti paº¹ito hi gop±lako evar³pe usabhe atirekap³j±ya p³jeti, paº²ta½ gobhatta½ deti, gandhapañcaªgulikehi maº¹eti, m±la½ pilandheti, siªge suvaººarajatakosake ca dh±reti, ratti½ d²pa½ j±letv± celavit±nassa heµµh± say±peti. Aya½ pana tato ekasakk±rampi na karoti, usabh± atirekap³ja½ alabham±n± gogaºa½ na rakkhanti, parissaya½ na v±renti. Evamassa gogaºo parih±yati, pañcagorasato parib±hiro hoti. 347. Idh±ti imasmi½ s±sane. Na r³paññ³ hot²ti, “catt±ri mah±bh³t±ni catunnañca mah±bh³t±na½ up±d±yar³pan”ti eva½ vuttar³pa½ dv²h±k±rehi na j±n±ti gaºanato v± samuµµh±nato v±. Gaºanato na j±n±ti n±ma, “cakkh±yatana½, sota-gh±na-jivh±-k±y±yatana½, r³pa-sadda-gandha-rasa-phoµµhabb±yatana½, itthindriya½, purisindriya½, j²vitindriya½, k±yaviññatti, vac²viññatti, ±k±sadh±tu, ±podh±tu, r³passa lahut±, mudut±, kammaññat±, upacayo, santati, jarat±, r³passa aniccat±, kaba¼²k±ro ±h±ro”ti eva½ p±¼iya½ ±gat± pañcav²sati r³pakoµµh±s±ti na j±n±ti. Seyyath±pi so gop±lako gaºanato gunna½ r³pa½ na j±n±ti, tath³pamo aya½ bhikkhu. So gaºanato r³pa½ aj±nanto r³pa½ pariggahetv± ar³pa½ vavatthapetv± r³p±r³pa½ pariggahetv± paccaya½ sallakkhetv± lakkhaºa½ ±ropetv± kammaµµh±na½ matthaka½ p±petu½ na sakkoti. So yath± tassa gop±lakassa gogaºo na va¹¹hati, eva½ imasmi½ s±sane s²lasam±dhivipassan±maggaphalanibb±nehi na va¹¹hati, yath± ca so gop±lako pañcahi gorasehi parib±hiro hoti, eva½ asekkhena s²lakkhandhena, asekkhena sam±dhi, paññ±, vimutti, vimuttiñ±ºadassanakkhandhen±ti pañcahi dhammakkhandhehi parib±hiro hoti. Samuµµh±nato na j±n±ti n±ma, “ettaka½ r³pa½ ekasamuµµh±na½, ettaka½ dvisamuµµh±na½, ettaka½ tisamuµµh±na½, ettaka½ catusamuµµh±na½, ettaka½ na kutocisamuµµh±t²”ti na j±n±ti. Seyyath±pi so gop±lako vaººato gunna½ r³pa½ na j±n±ti, tath³pamo aya½ bhikkhu. So samuµµh±nato r³pa½ aj±nanto r³pa½ pariggahetv± ar³pa½ vavatthapetv±…pe… parib±hiro hoti. Na lakkhaºakusalo hot²ti kammalakkhaºo b±lo, kammalakkhaºo paº¹itoti eva½ vutta½ kusal±kusala½ kamma½ paº¹itab±lalakkhaºanti na j±n±ti. So eva½ aj±nanto b±le vajjetv± paº¹ite na sevati, b±le vajjetv± paº¹ite asevanto kappiy±kappiya½ kusal±kusala½ s±vajj±navajja½ garukalahuka½ satekiccha-atekiccha½ k±raº±k±raºa½ na j±n±ti; ta½ aj±nanto kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti. So yath± tassa gop±lakassa gogaºo na va¹¹hati, eva½ imasmi½ s±sane yath±vuttehi s²l±d²hi na va¹¹hati, gop±lako viya ca pañcahi gorasehi pañcahi dhammakkhandhehi parib±hiro hoti. Na ±s±µika½ h±ret± hot²ti uppanna½ k±mavitakkanti eva½ vutte k±mavitakk±dike na vinodeti, so ima½ akusalavitakka½ ±s±µika½ ah±retv± vitakkavasiko hutv± vicaranto kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti, so yath± tassa gop±lakassa…pe… parib±hiro hoti. Na vaºa½ paµicch±det± hot²ti cakkhun± r³pa½ disv± nimittagg±h² hot²ti-±din± nayena sabb±rammaºesu nimitta½ gaºhanto yath± so gop±lako vaºa½ na paµicch±deti, eva½ sa½vara½ na samp±deti. So vivaµadv±ro vicaranto kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Na dh³ma½ katt± hot²ti so gop±lako dh³ma½ viya dhammadesan±dh³ma½ na karoti, dhammakatha½ v± sarabhañña½ v± upanisinnakatha½ v± anumodana½ v± na karoti Tato na½ manuss± bahussuto guºav±ti na j±nanti, te guº±guºa½ aj±nant± cat³hi paccayehi saªgaha½ na karonti So paccayehi kilamam±no buddhavacana½ sajjh±ya½ k±tu½ vattapaµipatti½ p³retu½ kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Na tittha½ j±n±t²ti titthabh³te bahussutabhikkh³ na upasaªkamati, upasaªkamanto, “ida½, bhante, byañjana½ katha½ ropetabba½, imassa bh±sitassa ko attho, imasmi½ µh±ne p±¼i ki½ vadeti, imasmi½ µh±ne attho ki½ d²pet²”ti eva½ na paripucchati na paripañhati, na j±n±pet²ti attho. Tassa te eva½ aparipucchato avivaµañceva na vivaranti, bh±jetv± na dassenti, anutt±n²katañca na utt±n²karonti, ap±kaµa½ na p±kaµa½ karonti. Anekavihitesu ca kaªkh±µh±niyesu dhammes³ti anekavidh±su kaªkh±su eka½ kaªkhampi na paµivinodenti. Kaªkh± eva hi kaªkh±µh±niy± dhamm± n±ma. Tattha eka½ kaªkhampi na n²harant²ti attho. So eva½ bahussutatittha½ anupasaªkamitv± sakaªkho kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti. Yath± ca so gop±lako tittha½ na j±n±ti, eva½ ayampi bhikkhu dhammatittha½ na j±n±ti, aj±nanto avisaye pañha½ pucchati, abhidhammika½ upasaªkamitv± kappiy±kappiya½ pucchati, vinayadhara½ upasaªkamitv± r³p±r³papariccheda½ pucchati. Te avisaye puµµh± kathetu½ na sakkonti, so attan± sakaªkho kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Na p²ta½ j±n±t²ti yath± so gop±lako p²t±p²ta½ na j±n±ti, eva½ dhamm³pasañhita½ p±mojja½ na j±n±ti na labhati, savanamaya½ puññakiriyavatthu½ niss±ya ±nisa½sa½ na vindati, dhammassavanagga½ gantv± sakkacca½ na suº±ti, nisinno nidd±yati, katha½ katheti, aññavihitako hoti, so sakkacca½ dhamma½ asuºanto kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Na v²thi½ j±n±t²ti so gop±lako magg±magga½ viya,– “aya½ lokiyo aya½ lokuttaro”ti ariya½ aµµhaªgika½ magga½ yath±bh³ta½ na paj±n±ti. Aj±nanto lokiyamagge abhinivisitv± lokuttara½ nibbattetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Na gocarakusalo hot²ti so gop±lako pañc±hikav±re satt±hikav±re viya catt±ro satipaµµh±ne “ime lokiy± ime lokuttar±”ti yath±bh³ta½ na paj±n±ti. Aj±nanto sukhumaµµh±nesu attano ñ±ºa½ car±petv± lokiyasatipaµµh±ne abhinivisitv± lokuttara½ nibbattetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Anavasesadoh² ca hot²ti paµiggahaºe matta½ aj±nanto anavasesa½ duhati. Niddesav±re panassa abhihaµµhu½ pav±rent²ti abhiharitv± pav±renti. Ettha dve abhih±r± v±c±bhih±ro ca paccay±bhih±ro ca. V±c±bhih±ro n±ma manuss± bhikkhussa santika½ gantv±, “vadeyy±tha, bhante, yenattho”ti pav±renti. Paccay±bhih±ro n±ma vatth±d²ni v± telaph±ºit±d²ni v± gahetv± bhikkhussa santika½ gantv±, “gaºhatha, bhante, y±vatakena attho”ti vadanti. Tatra bhikkhu matta½ na j±n±t²ti bhikkhu tesu paccayesu pam±ºa½ na j±n±ti,– “d±yakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano th±mo veditabbo”ti rathavin²te vuttanayena pam±ºayutta½ aggahetv± ya½ ±haranti, ta½ sabba½ gaºh±t²ti attho. Manuss± vippaµis±rino na puna abhiharitv± pav±renti. So paccayehi kilamanto kammaµµh±na½ gahetv± va¹¹hetu½ na sakkoti…pe… parib±hiro hoti. Te na atirekap³j±ya p³jet± hot²ti so gop±lako mah±-usabhe viya te there bhikkh³ im±ya ±vi ceva raho ca mett±ya k±yakamm±dik±ya atirekap³j±ya na p³jeti. Tato ther±,– “ime amhesu garucitt²k±ra½ na karont²”ti navake bhikkh³ dv²hi saªgahehi na saªgaºhanti, na ±misasaªgahena c²varena v± pattena v± pattapariy±pannena v± vasanaµµh±nena v±. Kilamante mil±yantepi nappaµijagganti. P±¼i½ v± aµµhakatha½ v± dhammakath±bandha½ v± guyhagantha½ v± na sikkh±penti. Navak± ther±na½ santik± sabbaso ime dve saªgahe alabham±n± imasmi½ s±sane patiµµh±tu½ na sakkonti. Yath± tassa gop±lakassa gogaºo na va¹¹hati, eva½ s²l±d²ni na va¹¹hanti. Yath± ca so gop±lako pañcahi gorasehi parib±hiro hoti, eva½ pañcahi dhammakkhandhehi parib±hir± honti. Sukkapakkho kaºhapakkhe vuttavipall±savasena yojetv± veditabboti.
Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya
Mah±gop±lakasuttavaººan± niµµhit±.