“Ya½ tva½ ap±yesi bah³ manusse,
pip±site ghammani samparete;
ta½ te pur±ºa½ vatas²lavatta½,
suttappabuddhova anussar±m²”ti. (J±. 1.7.71)–
Ima½ g±tham±ha.
Aparasmi½ samaye t±paso gaªg±t²re paººas±la½ m±petv± ±raññaka½ g±ma½ niss±ya vasati. Tena ca samayena cor± ta½ g±ma½ paharitv± hatthas±ra½ gahetv± g±viyo ca karamare ca gahetv± gacchanti. G±vopi sunakh±pi manuss±pi mah±virava½ viravanti. T±paso ta½ sadda½ sutv± “ki½ nu kho etan”ti ±vajjanto, “manuss±na½ bhaya½ uppannan”ti ñatv±, “mayi passante ime satt± m± nassant³”ti abhiññ±p±dakajjh±na½ sam±pajjitv± vuµµh±ya abhiññ±cittena cor±na½ paµipathe caturaªginisena½ m±pesi kammasajja½ ±gacchanti½. Cor± disv±, “r±j±”ti te maññam±n± vilopa½ cha¹¹etv± pakkami½su. T±paso “ya½ yassa santaka½, ta½ tasseva hot³”ti adhiµµh±si, ta½ tatheva ahosi. Mah±jano sotthibh±va½ p±puºi. Satth± idampi tassa pubbakamma½ dassento–
“Ya½ eºik³lasmi½ jana½ gah²ta½,
amocay² gayhaka n²yam±na½;
ta½ te pur±ºa½ vatas²lavatta½,
suttappabuddhova anussar±m²”ti. (J±. 1.7.72)–
Ima½ g±tham±ha. Ettha eºik³lasminti gaªg±t²re.
Puna ekasmi½ samaye uparigaªg±v±sika½ kula½ heµµh±gaªg±v±sikena kulena saddhi½ mittasanthava½ katv± n±v±saªgh±µa½ bandhitv± bahu½ kh±dan²yabhojan²yañceva gandham±l±d²ni ca ±ropetv± gaªg±sotena ±gacchati. Manuss± kh±dam±n± bhuñjam±n± naccant± g±yant± devavim±nena gacchant± viya balavasomanass± ahesu½. Gaªgeyyako n±go disv± kupito, “ime mayi saññampi na karonti, id±ni ne samuddameva p±pess±m²”ti mahanta½ attabh±va½ m±petv± udaka½ dvidh± bhinditv± uµµh±ya phaºa½ katv± suss³k±ra½ karonto aµµh±si. Mah±jano disv± bh²to vissaramak±si. T±paso paººas±l±ya nisinno sutv±, “ime g±yant± naccant± somanassaj±t± ±gacchanti, id±ni pana bhayarava½ ravi½su, ki½ nu kho”ti ±vajjanto n±gar±ja½ disv±, “mayi passante ime satt± m± nassant³”ti abhiññ±p±dakajjh±na½ sam±pajjitv± attabh±va½ vijahitv± supaººavaººa½ m±petv± n±gar±jassa dassesi. N±gar±j± bh²to phaºa½ sa½haritv± udaka½ paviµµho. Mah±jano sotthibh±va½ p±puºi. Satth± idampi tassa pubbakamma½ dassento–
“Gaªg±ya sotasmi½ gah²tan±va½,
luddena n±gena manussakapp±;
amocayittha balas± pasayha,
ta½ te pur±ºa½ vatas²lavatta½;
suttappabuddhova anussar±m²”ti. (J±. 1.7.73)–
Ima½ g±tham±ha.
Aparasmi½ samaye esa isipabbajja½ pabbajitv± kesavo n±ma t±paso ahosi. Tena samayena amh±ka½ bodhisatto kappo n±ma m±ºavo kesavassa baddhacaro antev±siko hutv± ±cariyassa ki½k±rapaµiss±v² man±pac±r² buddhisampanno atthacaro ahosi. Kesavo ta½ vin± vattitu½ n±sakkhi, ta½ niss±yeva j²vika½ kappesi. Satth± idampi tassa pubbakamma½ dassento–
“Kappo ca te baddhacaro ahosi,
sambuddhimanta½ vatina½ amaññi;
ta½ te pur±ºa½ vatas²lavatta½,
suttappabuddhova anussar±m²”ti. (J±. 1.7.74)–
Ima½ g±tham±ha.
Eva½ brahmuno n±nattabh±vesu katakamma½ satth± pak±sesi. Satthari kathenteyeva brahm± sallakkhesi, d²pasahasse ujjalite r³p±ni viya sabbakamm±nissa p±kaµ±ni ahesu½. So pasannacitto ima½ g±tham±ha–
“Addh± paj±n±si mametam±yu½,
aññampi j±n±si tath± hi buddho;
tath± hi t±ya½ jalit±nubh±vo,
obh±saya½ tiµµhati brahmalokan”ti. (J±. 1.7.75).
Athassa bhagav± uttari asamasamata½ pak±sento pathavi½ kho aha½ brahmeti-±dim±ha. Tattha pathaviy± pathavattena ananubh³tanti pathaviy± pathavisabh±vena ananubh³ta½ appatta½. Ki½ pana tanti? Nibb±na½. Tañhi sabbasm± saªkhat± nissaµatt± pathavisabh±vena appatta½ n±ma. Tadabhiññ±y±ti ta½ nibb±na½ j±nitv± sacchikatv±. Pathavi½ n±pahosinti pathavi½ taºh±diµµhim±nag±hehi na gaºhi½. ¾p±d²supi eseva nayo. Vitth±ro pana m³lapariy±ye vuttanayeneva veditabbo. Sace kho te, m±risa, sabbassa sabbatten±ti idameva brahm± attano v±dit±ya sabbanti akkhara½ niddisitv± akkhare dosa½ gaºhanto ±ha. Satth± pana sakk±ya½ sandh±ya “sabban”ti vadati, brahm± sabbasabba½ sandh±ya. Tva½ “sabban”ti vadasi, “sabbassa sabbattena ananubh³tan”ti vadasi, yadi sabba½ ananubh³ta½ natthi, athassa ananubh³ta½ atthi. M± heva te rittakameva ahosi tucchakameva ahos²ti tuyha½ vacana½ rittaka½ m± hotu, tucchaka½ m± hot³ti satth±ra½ mus±v±dena niggaºh±ti. Satth± pana etasm± brahmun± sataguºena sahassaguºena satasahassaguºena v±d²taro, tasm± aha½ sabbañca vakkh±mi, ananubh³tañca vakkh±mi, suº±hi meti tassa v±damaddanattha½ k±raºa½ ±haranto viññ±ºanti-±dim±ha. Tattha viññ±ºanti vij±nitabba½. Anidassananti cakkhuviññ±ºassa ±p±tha½ anupagamanato anidassana½ n±ma, padadvayenapi nibb±nameva vutta½. Anantanti tayida½ upp±davaya-antarahitatt± ananta½ n±ma. Vuttampi heta½–
“Antavant±ni bh³t±ni, asambh³ta½ anantaka½;
bh³te ant±ni dissanti, bh³te ant± pak±sit±”ti.
Sabbatopabhanti sabbaso pabh±sampanna½. Nibb±nato hi añño dhammo sapabhataro v± jotivantataro v± parisuddhataro v± paº¹arataro v± natthi. Sabbato v± tath± pabh³tameva, na katthaci natth²ti sabbatopabha½. Puratthimadis±d²su hi asukadis±ya n±ma nibb±na½ natth²ti na vattabba½. Atha v± pabhanti titthassa n±ma½, sabbato pabhamass±ti sabbatopabha½. Nibb±nassa kira yath± mah±samuddassa yato yato otarituk±m± honti, ta½ tadeva tittha½, atittha½ n±ma natthi. Evameva½ aµµhati½s±ya kammaµµh±nesu yena yena mukhena nibb±na½ otarituk±m± honti, ta½ tadeva tittha½. Nibb±nassa atittha½ n±ma kammaµµh±na½ natthi. Tena vutta½ sabbatopabhanti. Ta½ pathaviy± pathavatten±ti ta½ nibb±na½ pathaviy± pathav²sabh±vena tato paresa½ ±p±d²na½ ±p±disabh±vena ca ananubh³ta½. Iti ya½ tumh±dis±na½ visayabh³ta½ sabbatebh³makadhammaj±ta½ tassa sabbattena ta½ viññ±ºa½ anidassana½ ananta½ sabbatopata½ ananubh³tanti v±da½ patiµµhapesi. Tato brahm± gahitagahita½ satth±r± vissajj±pito kiñci gahetabba½ adisv± la¼itaka½ k±tuk±mo handa carahi te, m±risa, antaradh±y±m²ti ±ha. Tattha antaradh±y±m²ti adissam±nakap±µih±riya½ karom²ti ±ha. Sace visahas²ti yadi sakkosi mayha½ antaradh±yitu½, antaradh±yasi p±µih±riya½ karoh²ti. Nevassu me sakkoti antaradh±yitunti mayha½ antaradh±yitu½ neva sakkoti. Ki½ panesa k±tuk±mo ahos²ti? M³lapaµisandhi½ gantuk±mo ahosi. Brahm±nañhi m³lapaµisandhika-attabh±vo sukhumo, aññesa½ an±p±tho, abhisaªkhatak±yeneva tiµµhanti. Satth± tassa m³lapaµisandhi½ gantu½ na ad±si. M³lapaµisandhi½ v± agantv±pi yena tamena att±na½ antaradh±petv± adissam±nako bhaveyya, satth± ta½ tama½ vinodesi, tasm± antaradh±yitu½ n±sakkhi. So asakkonto vim±ne nil²yati, kapparukkhe nil²yati, ukkuµiko nis²dati. Brahmagaºo ke¼imak±si– “esa kho bako brahm± vim±ne nil²yati, kapparukkhe nil²yati, ukkuµiko nis²dati, brahme tva½ antarahitomh²”ti sañña½ upp±desi n±m±ti. So brahmagaºena uppaº¹ito maªku ahosi. Eva½ vutte aha½, bhikkhaveti, bhikkhave, etena brahmun±, “handa carahi te, m±risa, antaradh±y±m²”ti eva½ vutte ta½ antaradh±yitu½ asakkonta½ disv± aha½ etadavoca½. Ima½ g±thamabh±sinti kasm± bhagav± g±thamabh±s²ti? Samaºassa gotamassa imasmi½ µh±ne atthibh±vo v± natthibh±vo v± katha½ sakk± j±nitunti eva½ brahmagaºassa vacanok±so m± hot³ti antarahitova g±thamabh±si. Tattha bhavev±ha½ bhaya½ disv±ti aha½ bhave bhaya½ disv±yeva. Bhavañca vibhavesinanti imañca k±mabhav±ditividhampi sattabhava½ vibhavesina½ vibhava½ gavesam±na½ pariyesam±nampi punappuna½ bhaveyeva disv±. Bhava½ n±bhivadinti taºh±diµµhivasena kiñci bhava½ na abhivadi½, na gavesinti attho. Nandiñca na up±diyinti bhavataºha½ na upagañchi½, na aggahesinti attho. Iti catt±ri sacc±ni pak±sento satth± dhamma½ desesi. Desan±pariyos±ne desan±nus±rena vipassan±gabbha½ g±h±petv± dasamatt±ni brahmasahass±ni maggaphal±matap±na½ pivi½su. Acchariyabbhutacittaj±t±ti acchariyaj±t± abbhutaj±t± tuµµhij±t± ca ahesu½. Sam³la½ bhava½ udabbah²ti bodhimaº¹e attano t±ya t±ya desan±ya aññesampi bah³na½ devamanuss±na½ sam³laka½ bhava½ udabbahi, uddhari upp±µes²ti attho. 505. Tasmi½ pana samaye m±ro p±pim± kodh±bhibh³to hutv±, “mayi vicaranteyeva samaºena gotamena dhammakatha½ kathetv± dasamatt±ni brahmasahass±ni mama vasa½ ativattit±n²”ti kodh±bhibh³tat±ya aññatarassa brahmap±risajjassa sar²re adhimucci, ta½ dassetu½ atha kho, bhikkhaveti-±dim±ha. Tattha sace tva½ eva½ anubuddhoti sace tva½ eva½ attan±va catt±ri sacc±ni anubuddho. M± s±vake upanes²ti gihis±vake v± pabbajitas±vake v± ta½ dhamma½ m± upanayasi. H²ne k±ye patiµµhit±ti cat³su ap±yesu patiµµhit±. Paº²te k±ye patiµµhit±ti brahmaloke patiµµhit±. Ida½ ke sandh±ya vadati? B±hirapabbajja½ pabbajite t±pasaparibb±jake. Anuppanne hi buddhupp±de kulaputt± t±pasapabbajja½ pabbajitv± kassaci kiñci avic±retv± ekacar± hutv± sam±pattiyo nibbattetv± brahmaloke uppajji½su, te sandh±ya evam±ha. Anakkh±ta½ kusalañhi m±ris±ti paresa½ anakkh±ta½ anovadana½ dhammakath±ya akathana½ kusala½ eta½ seyyo. M± para½ ovad±h²ti k±lena manussaloka½, k±lena devaloka½, k±lena brahmaloka½, k±lena n±galoka½ ±hiº¹anto m± vicari, ekasmi½ µh±ne nisinno jh±namaggaphalasukhena v²tin±meh²ti. An±lapanat±y±ti anullapanat±ya. Brahmuno ca abhinimantanat±y±ti bakabrahmuno ca idañhi, m±risa, niccanti-±din± nayena saha k±yakena brahmaµµh±nena nimantanavacanena. Tasm±ti tena k±raºena. Imassa veyy±karaºassa brahmanimantanika½tveva adhivacana½ saªkh± samaññ± paññatti j±t±. Sesa½ sabbattha utt±natthamev±ti.
Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya
Brahmanimantanikasuttavaººan± niµµhit±.